OVERHEIDSCOMMUNICATIE
Les 1: Historiek overheidscommunicatie (Canvas-ppt + boek p. 30-42)
- Geef aan hoe de overheid de laatste twee eeuwen evolueerde met haar mediamix (inzet van
communicatiekanalen).
o 18e-19e eeuw:
De eerste kanalen voor overheidscommunicatie:
Stadsomroepers of bellemannen (= de boodschappen op het
marktplein ging rondroepen)
Plakkaten (affiches/ aankondigingen)
o Napoleontisch tijdperk: “moniteur” => staatsblad
o 19e eeuw: ontwikkeling van de pers naar centenbladen
Pers als subjectieve verspreider van overheidsinfo
o Eind 19e eeuw: eerste voorlichters, mbt. Hygiëne, bedrijfsvoering, verbetering van
de productie, … (mensen informeren maar ook hun houding/ gedrag zo te laten
evolueren dat men ook gezonder werden vb: je voldoende te wassen, hygiëne, …)
o Eind 19e/ begin 20e eeuw:
City marketing (in kader van toerisme: Ardennen, Belgische badsteden)
o Jaren 30 & 40: radio als staatsapparaat
o Eind jaren 50: startende televisie als overheidsmonopolie:
Verzuiling, ook van de journalisten (≠ partijkleuren)
Regeringsmededelingen
o Verzuilde dag- en weekbladpers als doorgeefluik van overheidsinfo
o Tem jaren 70 (met uitlopers nadien):
Overheidscommunicatie = predicaat van de politiek (de politieke partijen
hebben het toch wel voor het zeggen. Zij bepalen, via de mensen van hun
kleur, op de juiste plekken. Zij filteren mee welke info van de overheid wel of
niet wordt doorgegeven en welke duiding daarbij wordt meegegeven aan de
bevolking)
Overheidscommunicatie vooral gericht op “de massa”, met de pers als
intermediair
o Jaren 80
Periode van Managerialism
Meer informatieve voorlichting: de burgers informeren
Veel aandacht voor en geld naar mediabuying => advertenties & spots in de
massamedia
o Jaren 90
Zwarte zondag (1994) (= Vlaams blok had > 10% van de stemmen) &
ontdekking kloof tussen burger en politiek/ burger en overheid
Eerste aanzet openbaarheidswetgeving (aantal wetten die door de overheid
verplicht om, als burgers daarnaar vragen, toegang te geven)
Nieuwe politieke cultuur (de politici zelf probeerden transparanter te zijn)
Héél geleidelijk ontdekken van belang in communicatie van
‘klantvriendelijkheid’ (in het verlengde van New Public Management)
Overheid ontwikkelt meer en meer haar eigen communicatiekanalen
Vanaf 2e helft jaren 90: heel geleidelijk professionalisering
, o 2000 tot +/- 2010: professionalisering & digitalisering
Oprichting Kortom vzw (2000)
Opmars e-government (eID, e-rijbewijs, websites, digitale nieuwsbrieven, e-
mail)
In het algemeen: professionalisering van overheidscommunicatie komt op
dreef, doorgaans gecentraliseerd bij communicatiedienst binnen de
instellingen
Vlaamse overheid voet kwaliteitsnormen voor overheidscommunicatie in
Toenemende aandacht voor interactieve communicatie
Ondertussen 2000 à 2500 communicatiejobs bij de overheden:
Waarvan +/- 70% bij steden, gemeenten, ocmw’s
In vergelijking met buurlanden:
Nederland & Scandinavische landen = koplopers
Baltische landen lopen voorop in eGovernment
Zuiderse landen hinken achterop
België = middenmoot
o Sinds +/- 2010
Evolutie naar een “conserverende overheid” => aandacht voor
conservatiemanagement (geen éénrichtingsverkeer meer burger <->
overheid)
Aandacht voor “inclusieve communicatie”, met aandacht voor de diversiteit
van doelgroepen binnen de bevolking
“Klare taal” wordt beetje bij beetje het streefdoel
Ontwikkelen van aanvullende communicatie-initiatieven voor
specifieke doelgroepen:
o Jongeren, ouderen, mensen in armoede, anderstaligen, …
o Beetje bij beetje evolutie richting communicatief maatwerk
voor individuele burgers
o 2010 - 2020
Meer aandacht voor communicatieverantwoordelijkheid bij álle
medewerkers en niet alleen bij de communicatiedienst (vb: groendiensten,
politie, …)
Overheid zoekt zijn weg in omgang met nieuwe media: sociale media,
mobiel internet, chat bots, AI, VR, …
Overheidscommunicatie wordt minder ambtelijk, meer creatief, visueler,
met meer storytelling
o Circa 2020
De digitalisering zet zich door, maar nog niet iedereen is mee
Politieke communicatie via de praktijkkanalen en sociale media van
ministers, burgemeester, … dreigt hoe langer meer de
overheidscommunicatie via de officiële en neutrale publiekskanalen te
verdringen:
Vb: minister die beslissing eerst bekend maakt via zijn persoonlijke
sociale media en die van zijn partij. En pas nadien via de officiële
sociale media van zijn overheid.
