CURSUS BIJZONDERE VRAAGSTUKKEN IN HET
VOLKENRECHT EN DE INTERNATIONALE INSTELLINGEN.
1
, 2. VREDE EN VEILIGHEID
2.1. Kernbegrippen
Die in kader van deze problematiek aan bod komen. Vind je terug in het VN-Handvest. Gaat
voornamelijk over het gebruik van geweld (art 2 par 4), bedreiging van de internationale vrede en
veiligheid (art 39), gewapende aanval (art 51) en gewapend conflict (niet terug te vinden in het VN-
Handvest maar wel in belangrijke verdragen (Verdrag van Genève 1949).
2.2. Het verbod op het gebruik van geweld
Ø Verbod op gebruik van geweld en het dreigen met gebruik van geweld (Art. 2(4) VN-Handvest).
Omvat 2 aspecten.
Ø Verbod is enkel van toepassing op gebruik van geweld tussen staten omdat het gaat
over de internationale betrekkingen (international relations). Zeer belangrijk.
Betekent ook dat je in de praktijk een ander principe moet gaan gebruiken om
geschillen op te lossen.
Ø Staten dienen daarom hun geschillen op vreedzame wijze op te lossen (Art. 2(3) VN-Handvest)
Zeer belangrijk principe in het internationaal recht maar is ook een regel van internationaal
gewoonterecht. Zelfs een regel van ius cogens (dwingend recht). Wanneer men het verbod op gebruik
van geweld gebruikt heeft dit betrekking tot het grondgebied van de staat maar ook in bepaalde
gevallen tegen de eigendommen van een staat (schip van een staat op volle zee bijvoorbeeld).
2.3. Collectieve veiligheid:
7 hoofdorganen van de VN (Veiligheidsraad, Algemene vergadering, Secretariaat, Trustschapsraad,
Internationaal Gerechtshof, ECOSOC). Deze organen kunnen nog suborganen in het leven roepen.
Opgericht in 1945, men heeft onmiddellijk gezegd dat handhaving van internationale veiligheid en
vrede is meer dan alleen het verbod op geweld. Wanneer je naar de doelstellingen gaat kijken van de
VN dan kan je die in 3 belangrijke domeinen opsplitsen (rond deze 3 werken de hoofdorganen). Welke
domeinen zijn dit? Vrede en veiligheid, mensenrechten en als laatste domein pijler de economische
en sociale ontwikkeling. De VN telt 193 leden, dit zijn bijna alle staten.
Trustschapsstelsel: voortzetting van de mandaatgebieden die na WO2 nog niet klaar waren voor
onafhankelijkheid. Sommige mandaatgebieden zijn wel onafhankelijk geworden ondertussen (de
mandaatgebieden in het Midden-Oosten). Mandaatgebieden werden Trustgebieden. Rwanda-
Burundi, België was trustmogendheid. Moet verantwoording afleggen voor de VN over het
trustgebied. Al de trustgebieden zijn onafhankelijk geworden of een vorm van zelfbestuur verworven.
Formeel is de trustschapsraad nog bestaande maar functioneert eigenlijk niet meer want geen
trustschapsgebieden meer.
Zeer belangrijke rol toegekend aan de Veiligheidsraad.
Ø Basisbeginselen:
Ø Veiligheidsraad heeft een primaire maar geen exclusieve verantwoordelijkheid inzake
handhaving van internationale vrede en veiligheid (Art. 24(1) VN-Handvest). Ook
andere organen binnen de VN kunnen een rol spelen in deze verantwoordelijkheid.
2
, Ø Veiligheidsraad handelt daarbij in naam van het voltallige lidmaatschap (Art. 24(1) VN-
Handvest). Wanneer je gaat kijken naar de 2 artikelen is het belangrijk dat de leden
van de VN de dragen de handhaving van de internationale vrede en veiligheid over
aan de veiligheidsraad van de VN. De VR is beperkt qua samenstelling in tegenstelling
tot het aantal leden van de VN (of de AV).
Ø De leden komen overeen de besluiten van de Veiligheidsraad overeenkomstig dit
Handvest te aanvaarden en uit te voeren (Art. 25 VN-Handvest). Betekent dat de
veiligheidsraad bindend kan optreden voor de handhaving van de internationale
vrede en veiligheid. De kan is zeer belangrijk, het betekent niet de alle beslissingen
van de veiligheidsraad in beginsel juridisch bindend zijn.
Ø Samenstelling VR (Art. 23 VN-Handvest):
Ø Permanente leden (5), worden ook in het VN-Handvest genoemd (VSA, FR, VK,
Rusland, Volksrepubliek China). Waarom deze 5 leden? De belangrijkste overwinnaars
van de tweede wereldoorlog. Veel verzet bij de oprichting van de VN, vooral van
kleine landen maar uiteindelijk van te nemen of te laten dus kleinere landen hebben
moeten toegeven.
Ø Lidmaatschap China: volksrepubliek China. Staat nog anders in het handvest.
Rond de vertegenwoordiging van China is heel veel te doen geweest in het
verleden. Communistische regering pas de macht gegrepen in 1949 onder
leiding van Mao, vanaf dan spreekt men over de volksrepubliek. Hiervoor
sprak men van de republiek van China. Was betrokken bij de oprichting van
de VN, in 1949 communisten grijpen de macht maar nationalistische regering
trekt zich terug voor het eiland op de Chinese kust (Taiwan). Nationalistische
regering wordt dus verdreven en er komt een communistische regering aan
de macht op het vaste land maar dat heeft niet geleid tot een wissel van de
vertegenwoordiging in de VN op dat ogenblik. De nationalistische regering
blijft China vertegenwoordigen in de VN, ook in de veiligheidsraad. Zeer
moeilijke kwestie geweest rond de vertegenwoordiging. Als er zich
problemen stellen rond de vertegenwoordiging van een staat zal de
Algemene Vergadering hier een uitspraak rond doen.
Ø Begin jaren 70 beslist de AV dan dat niet langer de nationalistische regering
China vertegenwoordigd maar de communistische. Waarom rond deze tijd?
Lidmaatschap van de VN breidde uit van 51 staten (de oprichters) naar meer
dan 100 leden. Dit had te maken met de dekolonisatie. Als je naar de
samenstelling van AV gaat kijken dat in het begin de AV gedomineerd wordt
door westerse landen maar geleidelijk aan vind er een verschuiving plaats
naar niet gebonden landen (zo werden deze landen toen genoemd). Zijn geen
traditionele bondgenoten van het westen. Deze verschuiving heeft invloed op
de besluitvorming. Een tweede element is dat op dat moment er een eerste
toenadering is tussen Volksrepubliek China en de VSA. Nixxon bezocht voor
de eerste maal het Volksrepubliek China. Dit heeft de weg geopend voor de
wissel van vertegenwoordiging. Belangrijk is om deze periodes te
onderscheiden wanneer het beleid van de VN geanalyseerd wordt.
3
, Ø Niet-permanente leden (10), hoe worden deze verkozen? Welke criteria spelen
hierbij? Volgens art. 23 voor een periode van 2 jaar en worden verkozen door de
Algemene Vergadering. Men zegt dat het evenredige/ billijke geografische spreiding
moet hebben. Welke 2 elementen spelen ook nog mee volgens art. 23? Een niet
permanent lid kan niet onmiddellijk herverkozen worden en men zegt ook dat de
bijdrage van het lid tot de internationale vrede en veiligheid ook een rol speelt.
Ø Hoe gaat men de geografische spreiding dan concretiseren? Men gaat die
zetels toewijzen volgens regio’s. Als je lid wordt van de VN dan word je vrijwel
automatisch lid van een regionaal blok in de VN. Deze blokken zijn een beetje
achterhaald. Dit is gebaseerd op een gentleman agreement. Arabische landen
hebben geen geografisch blok als zodanig in de VN maar wat betreft
samenstelling VR, zal van het blok van Afrika of van dat van Azië altijd 1
Arabische staat vertegenwoordigd zijn. Ook dit is opgenomen in een
overeenkomst.
Ø Oost-Europa (1, Estland)
Ø West-Europa en andere staten (2, Ierland en Noorwegen). Welke
andere zijn dat dan? Canada, Australië en Nieuw-Zeeland
Ø Latijns-Amerika en de Caraïben (2, Mexico en Saint-Vincent)
Ø Azië (2, Vietnam en India)
Ø Afrika (3, Kenia, Niger en Tunesië (dit is het Arabisch land))
Ø Rotatiesysteem; elk jaar worden er in de AV 5 niet permanente leden
verkozen. Dus om het jaar gaan er 5 leden uit en 5 nieuwe erbij en men moet
een 2/3de meerderheid krijgen in de algemene vergadering.
Ø Men spreekt wel van de geografische vertegenwoordiging/ spreiding, is dit zo
in de praktijk? Binnen al die blokken onderling zijn er ook veel verschillen, dit
is een eerste probleem. Als je gaat kijken naar de blokken zelf, wat valt hier
op? Die permanente leden waren zeer groot na de tweede wereldoorlog maar
de dag van vandaag zijn er ook veel opkomende staten die alsmaar meer
invloed hebben op de wereld. Er zijn heel veel Europese landen in de
vertegenwoordiging van de Veiligheidsraad, niet enkel Europese landen maar
landen die de democratische principes en de mensenrechten en dergelijke
respecteren en dit ook uitdragen. Als je nu kijkt naar de Veiligheidsraad is
1/3de van de vertegenwoordiging van Europa.
Ø Stemprocedure VR (Art. 27 VN-Handvest): uitgangspunt, elk lid heeft 1 stem maar sommige
stemmen wegen zwaarder door dan anderen. In het VN-Handvest maakt men een
onderscheid tussen verschillende aangelegenheden:
Ø Procedurekwesties: 9 vóór
Ø Andere aangelegenheden: 9 vóór (incl. 5 PL): 5 PL hebben een vetorecht. Dit zijn de
belangrijkste aangelegenheden. Alles wat wij hier gaan behandelen zijn andere
aangelegenheden. Deze meerderheid is veel moeilijker te behalen.
Ø Dubbel veto. Men maakt het onderscheid tussen deze 2 kwesties, in het begin
van de VN kwamen hier problemen over. Het handvest definieert procedurele
kwesties niet en substantiële ook niet. Sommige dingen liggen voor de hand
en sommige dingen liggen in de grijze zone. In de beginjaren heeft men dus
gezegd dat de veiligheidsraad hier zelf over zal gaan beslissen of het al dan
4
