H5: ontstaan en evolutie van de
vertebraten
A) positie van de gewervelden in het
dierenrijk
- vertebraten vormen een aparte monofyletische tak als subphylum
(onderstam)
→ invertebraten: parafyletische groep
- de vertebraten behoren tot het phylum Chordata
B) de chordata
1) specifieke kenmerken van de chordata
a) de notochord
- = semi-elastische staaf terug te vinden als een ondersteunende structuur
in de rug
→ de spieren hechten er op vast
b) het centraal zenuwstelsel ontstaat uit een dorsale, holle buis
- de niet-chordate phyla beschikt over een strengvorming zenuwstelsel
- bij chordaten ligt het centraal zenuwstelsel dorsaal van de notochord
- kan doorheen ontwikkeling oblitereren tot zenuwweefsel
- bij vertebraten: vormt het ruggenmerg (voorzijde: hersenen)
c) faryngeale zakjes of kieuwspleten
- farynx is verwijd en heeft in zijwanden spleetvormige openingen
→ dienen als zeef (filtreren van voedselpartikels)
→ in stroom van water blijven voedselpartikels kleven aan de
slijmerige
kieuwbogen
- pas later worden ze omgebouwd tot inwendige kieuwen bij de vissen
(zuurstofopname)
- bij zoogdieren: worden ze tot andere structuren omgebouwd
d) postnatale staart
- chordaten hebben caudaal van anus een gespierde staart
→ de spieren kennen V-vormig patroon
- ook bij staartloze organen is er een restant van een staart aanwezig
e) een endostyle of schildklier
- endostyle = klier verantwoordelijk voor productie van kleverig slijm dat kieuwbogen
bedekt om voedselpartikels te laten kleven
, - komt enkel voor bij niet-vertebrate chordata en larvale vorm van prik
- bij alle andere chordata: omgevormd tot schildklier (produceert
joodhoudende hormonen)
→ helpt het basaal metabolisme te reguleren
2) overige typische kenmerken bij de chordata
- alle kenmerken van chordata zijn niet noodzakelijk uniek voor chordata
- ze hebben een gesloten bloedsomloop: in normale omstandigheden stroomt het
bloed in bloedvaten
- ze hebben neiging tot cefalisatie: zintuigen thv de kop
3) basisindeling van de chordata
a) subphylum urochordata/ Tunicata (manteldieren)
- zakvormig lichaam met sifon (instroom- en uitstroomopening)
- in hun larvaire stadia vertonen ze de kenmerken van chordaten
- biij metamorfose verliezen ze hun notochord, staart en groot deel van
zenuwstelsel
- de meeste adulte vormen zijn sessiel (verankerd aan rots of zeebodem)
b) subphylum cephalochordata (schedellozen)
- behoort samen met de urochordata tot de
protochordata
- langwerpige, mariene, filter voedende dieren
- notochord is nog aanwezig
- belangrijkst lid: lancetvis (hoort als ongewervelde
chordaat niet tot de vissen (gewervelden)
→ mesvormig diertje met flap vormige
staartvin omheen staartpunt
→ het graaft zich in zachte bodem, enkel monddelen steken boven
oppervlak uit
→ ze leven van plankton
c) subphylum vertebrata (gewervelden)
- ze hebben een columna vertebralis ontwikkelt (wervelkolom)
→ aaneenschakeling van vertebrae ter vervanging van notochord
- het hebben van een schedel is het oer kenmerk van alle vertebraten
- er zijn primitieve vertebraten die geen wervelkolom hebben maar wel
schedel
⇒ subphylum Craniata (schedel dieren)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper noagoyvaerts. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.