Hendrik Van Hees 2020-2021
Recht en onderneming
Inhoudsopgave
Recht en onderneming...........................................................................................................................1
Inleiding tot het recht “Deel 1”..............................................................................................................3
DEEL I. Inleiding..................................................................................................................................3
Hoofdstuk 1. Wat is recht?.............................................................................................................3
Hoofdstuk 2. Indeling van het nationaal recht................................................................................4
Hoofdstuk 3. Het Internationaal recht..........................................................................................10
DEEL II...............................................................................................................................................12
Hoofdstuk 1. Grondprincipes van de staatsorde..........................................................................12
Hoofdstuk 2. De supranationale rechtsorde.................................................................................15
Hoofdstuk 3. De internationale rechtsorde..................................................................................26
Hoofdstuk 4. De federale politieke instellingen............................................................................28
Hoofdstuk 5. De gemeenschappen en gewesten..........................................................................35
Hoofdstuk 6. Het lokaal niveau.....................................................................................................36
Deel III. Bronnen van het recht.........................................................................................................39
Hoofdstuk 1. De wet.....................................................................................................................39
Hoofdstuk 2. De andere bronnen van het recht...........................................................................42
Hoofdstuk 3. Grondwettelijke hoven en controlerende instellingen............................................44
SCHEMA (Samenvatting)...............................................................................................................48
Hoofdstuk 4. Indeling van rechten................................................................................................48
Deel IV. Gerechtelijk recht................................................................................................................50
Hoofdstuk 1. Enkele algemene beginselen...................................................................................50
Hoofdstuk 2. De rechtscolleges....................................................................................................54
Schema strafrechtbanken.............................................................................................................57
Hoofdstuk 3. De gerechtelijke procedure.....................................................................................57
Hoofdstuk 4. Bewijsrecht..............................................................................................................66
Inleiding tot het recht “Deel 2”............................................................................................................74
Deel V. Goederen- en zakenrecht.....................................................................................................74
Hoofdstuk 1. Indeling van de goederen........................................................................................74
Hoofdstuk 2. Zelfstandige zakelijke rechten.................................................................................76
Hoofdstuk 3. De zakelijke zekerheden..........................................................................................81
Deel VI. De verbintenissen................................................................................................................82
Hoofdstuk 1. De verbintenissen algemeen...................................................................................82
1
,Hendrik Van Hees 2020-2021
Hoofdstuk 2. De overeenkomst....................................................................................................85
Hoofdstuk 4. Geldigheidsvoorwaarden van de overeenkomst.....................................................89
Hoofdstuk 5. Het ontstaan van de overeenkomst........................................................................92
Hoofdstuk 7. Derden en de overeenkomst...................................................................................99
Hoofdstuk 8. Tenietgaan van overeenkomsten..........................................................................100
Deel VII. De bijzondere overeenkomsten.......................................................................................102
Hoofdstuk 1. De koop-verkoop...................................................................................................102
Hoofdstuk 2. De huurovereenkomst...........................................................................................102
Hoofdstuk 3. De voornaamste andere overeenkomsten............................................................102
Deel VIII. De onrechtmatige daad of foutaansprakelijkheid...........................................................105
Hoofdstuk 2. Aansprakelijkheid voor eigen daad.......................................................................105
Ondernemingsrecht in hoofdlijnen Boek............................................................................................108
Hoofdstuk I Begrippen en algemene regelen.................................................................................108
Ondernemingsrecht....................................................................................................................108
Handelaars en ondernemingen..................................................................................................108
Bronnen van ondernemingsrecht...............................................................................................111
Algemene beginselen van economisch recht..............................................................................111
Algemene regelen voor ondernemingen....................................................................................111
Hoofdstuk III Enige handelsovereenkomsten.................................................................................120
Handelstussenpersonen en distributiecontracten......................................................................120
Overeenkomsten m.b.t. de handelszaak....................................................................................124
Pand............................................................................................................................................125
Hoofdstuk IX Einde van de handelsactiviteit...................................................................................126
Inleiding......................................................................................................................................126
Opsporen van ondernemingen in moeilijkheden.......................................................................127
Gerechtelijke reorganisatie.........................................................................................................128
Faillissement...............................................................................................................................130
Voorbeeld examenvragen..................................................................................................................140
2
,Hendrik Van Hees 2020-2021
Inleiding tot het recht “Deel 1”
DEEL I. Inleiding
Hoofdstuk 1. Wat is recht?
Wanneer spreken we over recht? Men wordt veel geconfronteerd met recht, uw
functioneren (als privépersoon: met openbaar vervoer: uw sluit een
overeenkomst met de lijn en als student: onderworpen aan regels van de
universiteit, beroep instellen tegen beslissing…) wordt hierdoor bepaald.
§1. Definitie van het recht
“Recht is het geheel van bindende regels tot ordening van de samenleving in
beginsel opgelegd, minstens bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig
afdwingbaar gesteld”.
Een samenleving wordt onvermijdelijk beheerst door vele regels: Rechtsregels
zijn regels die afdwingbaar zijn met maatschappelijk geweld. Rechtsregels
kunnen afgedwongen worden “met de sterke arm” = met behulp van politionele
macht. Dit garandeert de effectieve naleving. Dit wil niet zeggen dat de sanctie
bij iedere overtreding gelijk is. Sancties kunnen zich beperken tot burgerlijke
gevolgen (schadevergoeding) of kleine strafsancties (geldboetes). Een typisch
juridische reflex is zich telkens af te vragen wat de precieze sanctie is bij de
overtreding van een rechtsregel.
Rechtsregels zijn onvermijdelijke en fundamenteel. Zij scheppen duidelijkheid en
vermijden dat de samenleving zou vervallen in een voortdurende strijd van allen
tegen allen. Het is de geïnstitutionaliseerde ordening van het menselijk handelen.
Het geheel van rechtsregels als zodanig noemt men het objectief recht.
De concretisering of individualisering van objectief recht is het subjectief recht.
Het objectief recht bepaalt de ‘subjectieve rechten’, d.w.z. de aanspraken die
individuen kunnen laten gelden ten opzichte van anderen. Dit heeft gevolgen
voor het sociaal en economisch samenleven.
De omzetting naar de praktijk geschiedt via procedurerecht.
Maar wat is recht? Recht is een geheel van regels, maar je kan pas spreken over
recht als er 3 componenten aanwezig zijn:
1) Recht wil ordenen: ordent uw samenleving, het gedrag van personen; u
mag dit wel doen, dat niet doen, zo moet u een overeenkomst sluiten
2) Recht moet afdwingbaar zijn: u moet uw regel sterk kunnen maken,
kunnen afdwingen. Bv u moet op het openbaar vervoer een masker
opzetten, maar hier staat geen sanctie op, dan is dit geen rechtsregels! Of
u het doet of niet, dat doet er dan niet toe. Er zijn regels nodig om de
regel af te dwingen, dit is verplicht, dit moet u naleven; maar het
gerechtelijk apparaat zorgt dat u deze regels zal naleven: bv boetes.
3) Bestaande regels wijzigen of afschaffen: recht verandert; de maatschappij
verandert, regels veranderen… waardoor regels overbodig worden of
aangepast moeten worden. Er moeten dus regels zijn om huidige regels te
veranderen.
3
,Hendrik Van Hees 2020-2021
Objectief vs subjectief recht:
Objectief recht is het recht zoals het bestaat, het geheel van rechtsregels die
bestaan.
Subjectief recht is de rechten die u ontleent aan het objectief recht. Burgers
hebben bepaalde rechten die men kan uitoefenen: u mag bepaalde dingen doen,
u mag bepaalde zaken opeisen, u kan zich op basis van regels verzetten tegen
bepaalde zaken. De rechten die u ontleent, die u toekomen en die u mag
uitoefenen zijn het subjectieve recht. De subjectieve rechten ontleent u aan dat
geheel van regels zoals het bestaat.
Hoofdstuk 2. Indeling van het nationaal recht
§1. Het onderscheid privaat-publiek recht
De indeling van het recht
Het recht bestaat uit een geheel van rechtsregels. Een basisonderscheid is
objectief en subjectief recht. Maar hoe deelt men recht in? De rechtsregels
worden ingedeeld in categorieën: nationaal recht en internationaal recht. Deze
zijn beide op ons van toepassing.
Nationaal recht: heeft een nationale bron, rechtsregels die gemaakt
worden door ons federaal parlement of Vlaams parlement.
Internationaal recht: regels opgesteld door de Europese Unie of regels die
voortvloeien uit internationale verdragen.
De bron van recht is niet altijd even duidelijk! Heel wat Belgisch recht is
aangenomen door ons federaal parlement, maar die in eerste instantie
werden opgesteld door de Europese Unie.
De Europese Unie kan opleggen dat men specifieke regels in de nationale
wetgeving integreren.
Nationaal recht
Het nationaal recht wordt ingedeeld in 2 categorieën/rechtsdomeinen:
Privaat recht: regelt de verhouding tussen burgers (relatie tussen burgers
onderling) bv. koop, verkoop, huur, verhuur
Publiek recht: regelen de relaties tussen burgers en de overheid. Bv.
fiscaal recht (belastingen betalen). Niet beperkt tot deze relatie! Kan ook
overheden ten opzichte van elkaar omvatten. (België heeft verschillende
overheden!) bv. Vlaamse gemeenschap heeft een bevoegdheid voor iets,
maar de federale overheid vindt zich daar bevoegd voor.
1. Belang van het onderscheid
Privaatrecht betreft de relaties tussen burgers onderling.
Publiekrecht betreft de relaties tussen de burger en de overheid of tussen
overheden onderling.
Dit onderscheid is fundamenteel en vormt de basis van de indeling van het recht.
Het privaatrecht wordt gekenmerkt door traditie en vrijheid (contractuele
4
,Hendrik Van Hees 2020-2021
verhoudingen op voet van gelijkheid).
Het publiekrecht wordt gekenmerkt door eenzijdige dwingende
overheidsbeslissingen (de overheid in functie van het algemeen belang).
2. Het privaatrecht
Welke rechtstakken vallen onder privaatrecht?
1) Burgerlijk recht: belangrijke rechtstak!
Het burgerlijk recht zijn de fundamentele regels voor iedere burger: familie en
gezin, erfrecht, huwelijkscontracten, aansprakelijkheid, frequente contracten.
Het burgerlijk recht regelt de relaties tussen burgers onderling en het hele
bestaan van burgers. Het bevat een opeenvolging van regels: vanaf deze leeftijd
heeft u rechten en verplichtingen… het bepaalt wie je ouders zijn… alles dat te
maken heeft met ons hier op de wereld komen is het burgerlijk recht. Het biedt
bovendien een heleboel rechten waardoor wij functioneren: vanaf u 18jaar bent
kan u een geldige overeenkomst sluiten. Wat is een geldige overeenkomst… hoe
kan je een overeenkomst bewijzen? Het burgerlijk recht bepaalt dit allemaal.
Ook huwelijk, overlijden en alles wat hiermee te maken heeft bv. het gaat over
ons volledig bestaan!
Waar vindt u de regels van het burgerlijk recht terug? In het burgerlijk wetboek
(BW). Maar er bestaan ook afzonderlijke wetten waarin ook regels van burgerlijk
recht staan.
MAAR: binnenkort NIEUW burgerlijk wetboek (door minister Koen Geens) bv
regels van bewijsrecht zijn reeds hervormt.
2) Ondernemingsrecht:
Het ondernemingsrecht bevat het recht van een bijzondere categorie van
personen (nl. ondernemingen), die behoefte hebben aan een soepeler recht. Het
loopt parallel aan burgerlijk recht, maar geldt voor ondernemingen. Regels die
het hele bestaan van een onderneming overspannen.
Waarom onderscheid gemaakt tussen burgers en ondernemingen?
- In ondernemingen moet het vaak soepeler gaan, tussen ondernemingen
moeten transacties gemakkelijker gesloten worden dan tussen burgers.
Hierdoor moeten aparte regels worden opgesteld.
- Ondernemingen krijgen aparte regels om handel te drijven. Bv vermogen
afzonderen om risico’s te beperken bij handel drijven.
Het bepaalt wie onderneming is, wat u moet doen als u onderneming bent
(verplichtingen), geeft technieken om ondernemingsactiviteit te ontplooien bv
regels voor distributiecontracten, faillissement…
U vindt de regels van ondernemingsrecht terug in WER, wetboek economisch
recht. Maar er zijn ook een aantal afzonderlijke wetten die ook nog een bron zijn
van het ondernemingsrecht.
3) Privaatrechtelijke procesrecht = gerechtelijk recht:
5
, Hendrik Van Hees 2020-2021
Het gerechtelijk recht regelt de inrichting en de bevoegdheid van de
privaatrechtelijke rechtscolleges (vrederecht, rechtbank van eerste aanleg…) en
het verloop van de procedures. Het volstaat niet een recht te hebben, men moet
het ook kunnen effectueren. Dit wordt geregeld in het privaatrechtelijk
procesrecht.
‘Men voorziet regels om wetten te kunnen afdwingen, het sterk te kunnen
maken’. Deze regels van afdwinging zijn het gerechtelijk recht. Het gerechtelijk
recht voorziet onze volledige rechtelijke organisatie, zegt dat ons land is
onderverdeeld in arrondissementen, per arrondissement is er een burgerlijke
rechtbank, ondernemingsrechters, vrederechters, hof van beroep, Hof van
Cassatie. Men voorziet rechtscolleges die verschillen kunnen beslechten,
geschillen van burgerlijk en ondernemingsrecht. Men voorziet ook procedures: u
stelt vast dat iets dringend reacties verwacht: procedure kortgeding… hierdoor
kunnen rechten afgedwongen worden. Het gerechtelijk recht is terug te vinden
gerechtelijk wetboek. Maar daarnaast zijn er ook afzonderlijke wetten die bron
zijn van gerechtelijk recht.
3. Publiekrecht
Wat is de inhoud van het publiek recht? Het publiek recht regels de relaties
burgers-overheid en tussen overheden onderling.
1) Grondwettelijk recht:
De grondwet regelt de meest fundamentele inrichting van de staat, de
basisstructuren van de machtsuitoefening en de scheiding der machten: wie
maakt wetten, wie is staatshoofd en wat zijn diens bevoegdheden, wie wordt
belast met rechtspraak? De grondwet bevat ook de fundamentele rechten en
vrijheden van de mens. In een democratische rechtsstaat moet de macht van de
overheid wijken voor deze fundamentele rechten.
Regels die vervat liggen in onze grondwet. De basiswetgeving van een land is de
grondwet. Alle andere wetgeving, wetten, decreten… moeten allemaal in
overeenstemming zijn met de grondwet. De grondwet is bron nummer 1.
De grondwet bevat allerlei zaken die het grondwettelijk recht maken. Het omvat
de staatsstructuur (federaal land: federale overheid, gemeenschappen,
gewesten, provincies, gemeenten…), basisprincipes voor onze maatschappij
(wezenlijk voor onze democratie: scheiding van de machten: de regering mag
niet tegen de rechter zeggen hoe hij moet oordelen) en er worden ook rechten
en vrijheden gegarandeerd (recht op vereniging, recht op vrije meningsuiting,
recht op privacy liggen vast in onze grondwet).
2) Bestuursrecht: administratief recht:
Het bestuursrecht regelt de inrichting en de werking van de uitvoerende macht:
het statuut van ambtenaren, de werking van ministeries, gemeenten en
provincies, de onteigening, stedenbouw en ruimtelijke ordering…
Het omvat alle regels die betrekking hebben op de uitvoerende macht.
Drie machten:
de wetgevende macht = het parlement,
6
