BESLECHTING VAN INTERNATIONALE
GESCHILLEN
Prof. dr. Stefaan Smis
Academiejaar 2021-2022
, MODULE 1 - DEEL 1: EVOLUTIE BESLECHTING VAN INTERNATIONALE
GESCHILLEN
WAAROVER GAAT DIT VAK?
Dit opleidingsonderdeel heeft tot doel studenten inzicht te doen verwerven in de manier waarop
staten hun geschillen met andere staten op een vreedzame manier regelen en welke methoden er
zoal gebruikt worden om dat doel te bereiken.
De cursus behandelt enkel de vreedzame methoden van internationale geschillenbeslechting zoals
opgesomd in het VN-Handvest en verder uitgewerkt en aangevuld in een aantal internationale
documenten die een al dan niet bindende juridische waarde hebben. Er wordt daarbij zowel aandacht
besteed aan de diplomatieke (onderhandelingen, feitenonderzoek, bemiddeling, goede diensten,
conciliatie, etc.) als de juridische methoden (arbitrage en geschillenbeslechting voor internationale
hoven) van internationale geschillenbeslechting.
Daarnaast worden er verschillende speciale methoden bestudeerd die niet geheel volgens deze
traditionele methoden van geschillenbeslechting kunnen ingedeeld worden. In het bijzonder wordt de
geschillenbeslechtingmethode van de Wereldhandelsorganisatie bestudeerd en enkele speciale
methoden die in het kader van regionale organisaties en de Wereldbank werden ontwikkeld. De
cursus wil ook wijzen op de praktische werking, mogelijkheden en beperkingen van verschillende
methoden.
Artikel 2.3, 2.4 en Art. 33 vh VN-Handvest zijn de kapstok van deze cursus.
- Art 2.3: All Members shall settle their international disputes by peaceful means in such a manner
that international peace and security, and justice, are not endangered
- Art. 2.4.: All Members shall refrain in their international relations from the threat or use of force
against the territorial integrity or political independence of any state, or in any other manner
inconsistent with the Purposes of the United Nations.
- Art. 33:
o 1. The parties to any dispute, the continuance of which is likely to endanger the
maintenance of international peace and security, shall, first of all, seek a solution by
negotiation, enquiry, mediation, conciliation, arbitration, judicial settlement, resort to
regional agencies or arrangements, or other peaceful means of their own choice ~League
of Nations
o 2. The Security Council shall, when it deems necessary, call upon the parties to settle their
dispute by such means.
Examen: heel praktisch, er wordt gepolst naar de teksten en de arresten à zorg dat ze gelezen en
voorbereid zijn.
2
, INLEIDING
Volgende les: verder met Artikel 2.3, 2.4 vh VN-Handvest en we gaan Art. 33 eraan koppelen à Art.
33 is eigenlijk een verderzetting van Art. 2.3
- Art. 2.3: het algemeen principe van vreedzame regeling van geschillen
- Art. 33: de methodes: niet-limitatieve opsomming vd methoden van geschillenregeling
àDit geeft de structuur weer vd cursus
- Prof. gaat de methoden 1 per 1 behandelen overeenkomstig met Art. 33
o Diplomatieke en juridische methoden van geschillenbeslechting
§ Onderhandelingen, feitenonderzoek, bemiddeling/conciliatie, arbitrage, IGH,
WTO
Rechtspraak is zeer belangrijk in dit vak: praktische cursus
- Je moet regelmatig relevante arresten lezen
- De verwijzing naar rechtspraak die behandeld wordt en opdrachten die meegegeven worden.
Lesmateriaal: primaire en secundaire bronnen
- Primaire bronnen: verdragen, resoluties, soft law, etc.
o Deze mogen we ook op het examen gebruiken: je krijgt een lijst van documenten die
gebruikt mogen worden.
o Maak dat je het kan gebruiken
- Secundaire bronnen: rechtspraak en rechtsleer
o Mag je niet op het examen gebruiken
o Dit moet je voorbereiden voor het examen
Examen:
- Link de theorie met de praktijk
o Bekijk ook de leerdoelstellingen op het studiedeelfiche, hij gaat deze nagaan.
o De manier waarop je redeneert, de structuur, waarop is je antwoord gebaseerd en
waarom, antwoord je op alle problemen, hoe overtuigend ben je.
o Het is nooit 100% juist of fout: genuanceerd
- 75%: Schriftelijk deel: 3u
o 1 theorievraag
o Voornamelijk praktische vragen: bv. schrijf een advies of los een casus op
§ Gebruik hiervoor de elementen die we in de les hebben gezien
§ Meestal een soort rollenspel: persoon wordt geconfronteerd met een
probleem, zoek een oplossing. Er is doorgaans een bepaalde context aan
gelinkt. Dus context (feiten) + juridisch probleem
§ Je krijgt een verhaal en een probleem, formuleer daarop een antwoord vanuit
het perspectief dat je een specialist bent op het domein.
® Juridisch gefundeerd advies, verwijzen naar de bronnen.
® Leer hoe je de bronnen moet lezen en toepassen
§ Hou niet alleen rekening met de bronnen, maar geef ook een concreet
antwoord op de context vh verhaal. Juridisch + argumentatie in feiten.
3
, - 25%: Mondeling deel: 15min
o Mondeling toelichten vh advies: vaardigheden om een juridische redenering te
ontwikkelen worden beoordeeld.
o Hij pikt 1 verhaal uit het examen, waar er dan over gediscussieerd wordt à maak dat
je nog weet wat je geschreven hebt
o Daarna worden er vragen over gesteld, zodanig dat bepaalde zaken verdiept worden
en gelinkt worden aan de theorie. Mogelijks kritische vragen.
INTERNATIONALE GESCHILLENBESLECHTING
Houd rekening met de context vh internationaal recht: we zitten in een inter-staatse situatie,
voornamelijk wanneer 2 staten een geschil hebben met elkaar.
- Wat is een geschil? 2 staten hebben een probleem met elkaar, hoe lossen zij dat op?
Een geschil kan op 2 manieren worden opgelost:
- D.m.v. geweld, maar er is een principieel verbod op het gebruik van geweld (er zijn een aantal
uitzonderingen)
- D.m.v. vreedzame middelen à focus van deze cursus
Vreedzame geschillenbeslechting:
- Wat betekent dat, vreedzame regeling van geschillen en hoe verhoudt dat zich tegenover het
verbod van geweld in internationale betrekkingen? Hoe is dat ontwikkeld? En later de
methoden van vreedzame regeling.
à Als je geen geweld mag gebruiken, wat moet je dan doen bij de beslechting van geschillen?
HET BEGINSEL VAN CONSENSUALISME
Internationaal recht: hou rekening met de basiskenmerken, zoals het consensualisme:
- Consensualisme: het internationaal recht werkt meer horizontaal (>< verticale hiërarchie in
het nationaal recht). Waarom? Staten zijn soeverein à alle staten zijn gelijk
o Je werkt op een hele andere manier dan het nationaal recht dat vrij hiërarchisch is en
met een centrale rechtshandhaver werkt. Ook de manier waarop het recht tot stand
komt: je hebt een wetgever die stelt wat wet is en je hebt rechtsonderhorigen die dat
recht moeten toepassen, en als ze dat niet doen dan heb je de rechterlijke macht: de
rechtbank à je kunt verplicht worden iets te doen: bij niet-naleving kan je in de
gevangenis terechtkomen of de politie mag geweld gebruiken.
- Totaal anders in het internationaal recht à geen duidelijke hiërarchische structuur à
soevereine gelijkheid tussen staten, je kan pas iets doen als alle staten instemmen
o Geen enkele staat kan juridisch iets opleggen, staten zijn allemaal gelijken die samen
de wetgevers zijn, die samen beslissen wat recht is, die samen beslissen wat er
gebeurt bij schending en manieren ontwikkelen om dat recht toe te passen.
4
, à Internationaal recht functioneert anders dan nationaal recht. Intl recht functioneert op basis van
consensualisme: staten zijn de hoogste gezagdragers en beslissen samen.
- Je kan maar iets doen op basis vd soevereiniteit van staten: ze zijn allemaal wetgevers en
rechtshandhavers à het zijn staten die beslissen op welke manier ze geschillen oplossen, dus
ze maken afspraken over hoe ze het zullen oplossen à heleboel methodes
Methodes worden gekozen op basis van wat de staat wenst te bereiken: diplomatieke of juridische
methodes.
- Staten denken na over welke methode, andere staat weet dat ook à welke methode gaan
we gebruiken? Er moet overeenstemming zijn à moeilijk: ze moeten een consensus vinden.
o Denk steeds aan het beginsel van consensualisme
Consensualisme à vrije keuze van methoden van geschillenbeslechting
Consensualisme à mogelijkheid om recht te creëren: intl recht ontstaat op basis vd wil vd staten
- Wetgevers zijn ook rechtshandhavers en rechtsonderhorigen
- De rechtsonderhorigen bepalen zelf wat recht is en wanneer het recht gewijzigd moet
worden, zijn het de staten zelf die het wijzigen.
HET WIJZIGEN VAN HET INTERNATIONAAL RECHT
à Internationaal recht wijzigen kan op 2 manieren:
1. Samen afspraken maken (samenkomsten op diplomatieke conferenties), of ze doen iets op
basis van een zekere praktijk en het wordt een regel van gewoonterecht
o Moeilijke, lange weg, verhaal van consensus: diplomatieke conferentie, nieuw
verdrag, ondertekenen en ratificatie à kan jaren duren
2. Staten kunnen het recht individueel wijzigen door het recht te schenden en te hopen dat er
door de schending een nieuwe regel/consensus zal ontstaan.
o Staten kunnen hopen dat een schending een nieuwe consensus laat ontstaan en dat
het recht vrij snel evolueert omdat er een voldoende grote groep meegaat met die
schending.
§ Nieuwe context, staten kunnen het eens zijn met de schending à nieuwe
consensus
GESCHILLENBESLECHTING
Maar wat doe je als een staat het recht schendt? à geschillenbeslechting
Sommige staten schenden doelbewust het recht met de bedoeling het te wijzigen à nood aan een
doeltreffend mechanisme om hiermee om te gaan à vreedzame geschillenbeslechting: je moet
kunnen voorkomen dat als een staat het recht schendt, dat men overgaat tot het gebruik van geweld.
à Geschillenbeslechting heeft 3 functies:
1. Het puur oplossen van geschillen in het intl recht
5
