Jeugdrecht 2021-2022
Deel 1: Begrip en beginselen van het jeugdrecht
1. Begrip Jeugdrecht
JEUGDRECHT
Brede zin: ALGEMEEN JEUGDRECHT Strikte zin: BIJZONDER/SPECIFIEKE JEUGDRECHT
= alle regelgeving die het algemeen welzijn en = wanneer welzijn van jongeren in thuissituatie of
ontplooiing jongeren wil bevorderen + waarborgen algemene voorzieningen NIET kan gewaarborgd worden
Overheid met specifieke voorziening
Bv. groeipakket, leerplicht, verbod kinderarbeid… tussenkomen om welzijn te beschermen +
ontplooiing
1.1 Specifieke (bijzonder) jeugdrecht
2 vormen van interventies
1) Vrijwillige jeugdhulp
o Buitengerechtelijk
o Via jeugdhulpaanbieders, ITP of GV
2) Gedwongen jeugdhulp
o Gerechtelijk
o Via OM, SD jeugdrechtbank of jeugdrechter/jeugdrechtbank
3 doelgroepen
- Jongeren in VOS
o = ontwikkeling jongeren bedreigd door dat integriteit van de jongeren of leden van het gezin worden aangetast
- Jongeren jeugddelict gepleegd
- Geesteszieke minderjarige
! interventies en doelgroepen lopen door elkaar!
Bv. 4 jongeren stelen geld om wiet te kopen (jeugddelict). 2 jongeren komen uit goede familie en andere 2 waarvan
moeder een prostituee is (VOS). De eerste 2 jongeren krijgen taakstraf, de andere 2 komen in gesloten instelling
terecht (vanwege jeugddelict, maar ook VOS)
1.2 Algemene beginselen jeugdrecht (zowel voor VOS als jeugddelict)
• Respect rechten kind
o ! is het in belang kind?
• Gezinsgerichtheid
o Zo lang mogelijk binnen gezin houden (krachten versterken)
o Uithuisplaatsing? Zo snel mogelijk terugkeer proberen + contact behouden
• Subsidiariteitsprincipe
o = minst ingrijpende eerst!
• Differentiatie in interventies
• Hulpverlenend karakter
o Herstelgericht handelen
1
, Jeugdrecht 2021-2022
Overzicht jeugdrecht
2
, Jeugdrecht 2021-2022
Deel 3: Jeugdhulprecht (decreet integrale jeugdhulp)
!Jeugdhulprecht nóóit over delinquente jongeren (= jeugddelinquentierecht)!
Jeugdhulprecht is terug te vinden in Decreet IJH
Integrale jeugdhulp
➢ = samensmelting 6 sectoren
➢ Doel: intersectoraal georganiseerde, vraaggerichte, doeltreffende en flexibele zorg op maat!
➢ Cliënten:
o Minderjarigen
o Ouders (voogden)
o Opvoedingsverantwoordelijken
o Leefomgeving
o +18 jarige??
▪ ITP (team indicatiestelling) kan hulp verderzetten tot 25 jaar
• Voorwaarden:
o Vóór 18j hulp gevraagd hebben
o Modules moeten mogelijk zijn voor +18-jarigen
o Indien geschiktere hulp in volwassen hulpverlening => die krijgen
➢ Hulpverlener = jeugdhulpAANbieder
o Jeugdhulpverleners = hulpverleners buiten IJH (bv. dokter, straathoekwerker…)
➢ Wanneer terecht?
o ELKE hulpvraag
o VOS
o GV
o Crisissituaties
➢ Doelstellingen
1) Vermaatschappelijking
2) Tijdige toegang
3) Flexibiliteit en continuïteit
4) Gepaste wijze omgaan verontrusting
5) Aanbod crisisjeugdhulp
6) Maximale participatie MiJa én gezin
➢ Principes:
- Efficiënt en effectiviteit
- Cliënt- en contextgericht (vraaggestuurd)
- Krachtgerichtheid
- Subsidiariteit
- Geheimhouding
- Respect kinderrechtenverdrag
- Hulpcontinuïteit (naadloos)
o Gezamenlijke verantwoordelijkheid ALLE jeugdhulpaanbieders
▪ Aanmelder blijft verantwoordelijk
▪ Vertrouwenspersoon = vast aanspreekpunt
▪ Trajectbegeleiding in elke fase
▪ Coördinator
▪ Cliëntoverleg of bemiddeling VOOR hulpverlening wordt
stopgezet
▪ Methodiek: rondetafel (MiJa => MeJa)
3 Mogelijkheden IJH:
- Vrijwillige JH (RTJ/NRTJ)
- Gemandateerde voorziening
- Gerechtelijke JH
3
,Jeugdrecht 2021-2022
4
, Jeugdrecht 2021-2022
Hoofdstuk 1: Vrijwillige jeugdhulp
▪ Instemming alle betrokkenen doorheen het gehele traject!
- Ouders/voogd én opvoedingsverantwoordelijke
- MiJa >12 j
o <12j: hoorrecht
▪ Indien in staat tot redelijke beoordeling van zijn belangen =>
vereiste instemming
Uitzondering: indien instemming niet mogelijk is owv omstandigheden (bv.
moeder in coma)
o Voorwaarde: afwijking wordt
▪ Genotuleerd
▪ Gemotiveerd (belang MiJa + inspanning instemming aantonen
▪ Aanbod jeugdhulp = MODULES (gemoduleerde organisaties organiseren hulpaanbod op basis van
modules)
➢ Gevolg:
o Cliënt + jeugdhulpaanbieder transparant zicht op hulpaanbod over sectoren heen
o Hulp op maat
➢ Doel: Continuïteit garanderen
Van functie tot module
Vlaamse regering: 11
6 sectoren: Organisaties: aanbod
functies beschreven
TYPEmodule modules
voor IJH
Typemodule (sector
JongerenWelzijn):
Bv. Functie: begeleiding/
Contextbegeleiding in functie
brede instap/ diagnostiek/ Module: Cocon dienst BZW
autonoom wonen /
bemiddeling/ ...
crisisbegeleiding/
dagbegeleiding...
• Functie = kernprocessen die hoofdactiviteit van typemodule weergeeft
o Door Vlaamse regering
• Typemodule = theoretische module; nog niet concreet)
o Door sectorale administraties (bv. Bijzondere Jeugdzorg, AWW, …)
• Module = Concrete invulling één typemodule (Wie, wat, waar, hoe…)
o Bv. JAC, CLB, …
Is de Module RTJ of NRTJ??
RTJ
Via initiële Aanvullende
(Type)module weging (FID- kwalitatieve
weging) evaluatie
NRTJ
• FID-weging: Frequentie (aantal contacten) – Intensiteit – Duur
• Kwalitatieve evaluatie: vanuit perspectief cliënten én overheid
o Perspectief cliënt: toegankelijkheid (RTJ); hoogdrempeliger (NRTJ)
o Perspectief overheid: Schaarse middelen eerder NRTJ
Jeugdhulp verbetert aanbod op bruikbaarheid – bereikbaarheid – beschikbaarheid – begrijpbaarheid – betaalbaarheid
5
, Jeugdrecht 2021-2022
1. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ)
➢ Vrij binnenstappen
➢ Bv. CLB, K&G, CGG, CKG…
2. Niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ)
Afdeling continuïteit en Toegang (ACT) binnen Agentschap Opgroeien moet onder andere organisatie
NRTJ regelen via ITP
A. Toegangspoort (ITP)
➢ Taken:
o Buitengerechtelijke toegang tot NRTJ regelen
o Capaciteits- en wachtbeheer van NRTJ
➢ ITP woonplaats (domicilie) MiJa beslist (! Niet verblijfplaats) (5 ITP’s Vlaanderen)
➢ Aanmelding enkel door hulpverleners
▪ Cliënt zelf niet, tenzij cliënt geen hulp krijgt desondanks hulpvraag
• Voorwaarden: bemiddeling geprobeerd + geen behandeling bij GV
o Instemming cliënt!
o Via A-document vraagverheldering
o Aanmelder = verantwoordelijke tijdens afhandeling
▪ Tenzij MDT, SD of GV wordt betrokken Intersectorale
➢ Voor personen tot maximum 25 jaar beslissen over jeugdhulpverlening Toegangspoort
o +18j enkel indien (ITP)
▪ Typemodule mogelijk is vaan +18j
▪ Voorrang aan reguliere hulpverlening voor MeJa
▪ Aanvraag moét voor 18j Team Team
Indicatiestelling Jeugdhulpregie
I. Team indicatiestelling
➢ Taken:
o Hulpaanvragen screenen
o Indicatiestellingsverslag (ISV) opmaken met beste typemodules + dringendheid
(onafhankelijk van aanbod)
▪
ISV in overleg cliënt
▪
Binnen 30 dagen (tenzij bijkomende diagnostiek nodig)
▪
Bezorgt ISV aan cliënt, ouder, aanmelder én team Jeugdhulpregie
• Cliënt niet akkoord? => tweede indicatiestelling mogelijk
▪ Geldigheidsduur bepaalt door team indicatiestelling
➢ Diagnostiek door MDT
o Enkel erkend MDT kan ook voorstel indicatiestelling doen
➢ Herindicatietest mogelijk indien:
o ISV vervallen
o Hulpvraag verandert
Geen ISV indien Team Indicatiestelling oordeelt dat NRTJ niet nodig is
6
, Jeugdrecht 2021-2022
II. Team jeugdhulpregie
➢ Taak: ISV (typemodules) OF verzoek Jeugdrechter om NRTJ omzetten naar concrete
modules in jeugdhulpverleningsvoorstel
o Cliënten zelf zoeken jeugdhulpaanbieders (indien nodig bijstand JH-regie)
➢ Max 15 dagen na ontvangst ISV
➢ Jeugdhulpregiebespreking mogelijk met cliënten, jeugdhulpaanbieders en
jeugdhulpverleners
Doel: vlot verloop
➢ Uiteindelijk: Jeugdhulpverleningsbeslissing
o = overeengekomen modules
o ! JH-aanbieders hebben Geen opnameplicht (motiveren)
Wat als modules niet meteen beschikbaar zijn??
Dossier naar Intersectorale Regionale Prioriteitencommissie (IRPC)
➢ Beslist over prioriteit
o 2 basiscriteria:
▪ MiJa al gebruik van NRTJ en wil zelfde module bij andere
jeugdhulpaanbieder
▪ Broer of zus MiJa maakt al gebruik NRTJ
o Andere meespelende elementen
▪ Gevaar integriteit MiJa
▪ Aanwezigheid netwerk
▪ Effect lopende hulpverlening
▪ Effect reeds verleende hulpverlening
➢ Dossier prioriteit?
o Voorrang, tenzij motivering
o Dossiers met HOOGSTE prioritering
▪ Jeugdhulpaanbieders kunnen niet weigeren
7
, Jeugdrecht 2021-2022
III. Bijzondere situaties
1. Versnelde indicatiestelling en toewijzing in ITP (VIST)
o 5+15 werkdagen
o Voorbeelden situaties: nood aan hulpprogramma crisis, ‘time out’, dossiers SD, Casusgebonden budget…
2. Rechtstreekse toegang tot ITP
o MiJa >12j (of <12j met oordeelsbekwaamheid) / ouders /
opvoedingsverantwoordelijken kunnen rechtstreekse aanvraag doen
▪ voorwaarden
• Hulpvraag is gesteld maar niet beantwoord (owv andere reden dan
volledige capaciteitsbezetting)
• Poging bemiddeling geweest
• Geen procedure bij OCJ of VK
3. Crisisjeugdhulp
Wanneer de hulpverlening snel moet gebeuren (crisissituatie)
Elke regio heeft crisismeldpunt
3 Mogelijkheden crisismeldpunt te gaan
1) Buitengerechtelijke context (vrijwilligheid)
➢ Wie? HV of OM
➢ Vereiste: vrijwilligheid
Geen instemming: Jeugdrechtbank
maakt beschikking
2) Gerechtelijke beslissing (geen instemming)
➢ Aanmelding zowel tijdens gewone als hoogdringendheid
procedure Crisismeldpunt
➢ Jeugdrechter maakt altijd beschikking
o MAAR crisismeldpunt beslist over opstart module!
Wel aanbod Geen aanbod
➢ Opstart module:
o Mogelijk?
▪ Crisismeldpunt informeert SD en ITP Informeert SD
Informeert ITP
en ITP
▪ Regie door crisismeldpunt en SD
o Geen aanbod?
Crisishulp (regie
▪ Crisismeldpunt informeert bij ITP meldpunt + SD)
Aanbod Geen aanbod
• Ook geen aanbod ITP? =>
Terugkoppeling naar meldpunt en die
Crisismeldpunt
bekijkt eventuele aanbod andere regio’s
3) MiJa/ouders/opvoedingsverantwoordelijken rechtstreeks crisishulpverlening Medpunt
➢ Uitzonderlijk! andere regio
➢ Wanneer niet kunnen richten tot jeugdhulpverlener
Hulpprogramma crisishulpverlening bestaat uit:
• Centraal permanent crisismeldpunt
o Team jeugdhulpaanbieders (CAW of CKG) doen eerste toetsing + consult aanbieden
• Crisisinterventie
o Ambulant of mobiel
o Onmiddellijk en kortdurend
• Crisisbegeleiding
• Crisisopvang
• Crisispleegzorg
8
, Jeugdrecht 2021-2022
Hoofdstuk 2: Gemandateerde jeugdhulp in verontrustende situatie
(VOS)
Verontrustende situatie = situatie ontwikkeling van minderjarige bedreigt doordat zijn (of van een
gezinslid) psychische, fysieke of seksuele integriteit wordt aangetast of ontplooiingskansen in gevaar
komen. Hierdoor is jeugdhulpverlening maatschappelijk noodzakelijk
Hoe omgaan met VOS als jeugdhulpaanbieder?
1. Binnen IJH verwacht dat elke hv een vos moet herkennen + gepaste wijze omgaan
JH-aanbieder niet aankan? => GV via M-document
2. Bij acute gevaarsituatie: JH-aanbieder direct meden OM
Oordeel hoogdringendheid? Direct jeugdrechter
Woonplaats (domicilie) MiJa bepaalt bevoegde GV
Verbod gegevensoverdracht tussen GV/andere JH-aanbieders en de gerechtelijke jeugdhulpverlening
9
, Jeugdrecht 2021-2022
1. 2 GV: OCJ (ondersteuningscentrum Jeugdzorg) + VK (vertrouwenscentrum
Kindermishandeling)
4 Opdrachten:
1. Consult aan hulpverleners
• Op vraag van HV
• Outreachend consult mogelijk
o = consultgevers gaan naar consultvrager om reflectie te geven over VOS (zónder
cliënt)
o ≠ cliëntoverleg (= continuïteit in hulp waarborgen; mét cliënt) (moet niet over VOS
gaan)
2. Verontrustende situaties onderzoeken (MANO-onderzoek)
• Aanmelding via M-document
• Mogelijke aanmelders:
o Hulpverleners
o OM
o Cliënt
• Duur: max 65 dagen
• Besluit in gemotiveerde beslissing (meegedeeld met cliënt én aanmelder)
• Halfjaarlijkse evaluatie van hulpverlening en MANO
Jeugdhulpverlening is MANO? => 2 mogelijkheden
1) Goede lopende jeugdhulpverlening: Observerend casemanagement
o Verderzetten + opvolgen
2) Geen (goede) jeugdhulpverlening: Interveniërend casemanagement
o RTJ of NRTJ opstarten (mét instemming)
▪ Via indicatiestellingsvoorstel en aanmelding ITP
o Opvolgen
3) Feedback aan jeugdmagistraten (OM)
OM kan VOS doorsturen naar jeugdrechter, maar wanneer die oordeel heeft dat zaak beter in
vrijwilligheid opgelost kan worden, dan kan OM aanmelding doen bij GV
• GV houdt OM op de hoogte van de verleende hulp
4) Doorverwijzen OM (gerechtelijke JH)
In 2 gevallen mogelijk:
➢ MANO, maar gepaste jeugdhulpverlening niet aanvaard
➢ Weigering meewerken MANO-onderzoek
Vóór doorverwijzing
Altijd gesprek met verschillende actoren => Minimale verwachtingen besproken
➢ Akkoord? Engagementsverklaring opgemaakt + ondertekend
➢ Niet akkoord? Gerechtelijke JH via doorverwijzingsdocument
o !! verbod gegevensoverdracht van GV naar gerechtelijke
(met uitzondering van basisgegevens en voorafgaande hulp)
2 extra opdrachten voor VK
➢ Onderzoeken meldingen kindermishandeling
➢ Gepaste jeugdhulpverlening aan slachtoffers en hun gezin
10