Samenvatting van het handboek 'Erfrecht & Giften' (deel prof. Verbeke) horende bij het vak Personen-, Familie- en Familiaal Vermogensrecht gedoceerd door prof. Ingrid Boone en Alain-Laurent Verbeke in de tweede bachelor Rechten aan de KU Leuven. Aangevuld met notities en uit de lessen. Zowel de art...
Samenvatting Erfrecht & Giften – 2BA Rechten KU Leuven 2021-2022
Inhoudsopgave
DEEL 1 – ERFRECHT ......................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1 – ERVEN ........................................................................................................................ 3
AFDELING 1 – BASISBEGRIPPEN ..................................................................................................................... 3
AFDELING 2 – OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP ......................................................................................... 3
HOOFDSTUK 2 – ERFBEKWAAMHEID........................................................................................................ 5
AFDELING 1 – BEGRIP EN VOORWAARDEN ....................................................................................................... 5
AFDELING 2 – BESTAAN ALS VOORWAARDE VAN ERFBEKWAAMHEID..................................................................... 5
AFDELING 3 – IN LEVEN ZIJN ALS VOORWAARDE VAN ERFBEKWAAMHEID ............................................................... 5
AFDELING 4 – UITSLUITING EN VERVAL VAN ERFRECHT ....................................................................................... 6
AFDELING 5 – ONWAARDIGHEID OM TE ERVEN................................................................................................. 6
HOOFDSTUK 3 – WETTELIJKE ERFGERECHTIGDEN: VERWANTEN ..................................................................... 7
AFDELING 1 – WIE IS WETTELIJK ERFGERECHTIGD? ............................................................................................ 7
AFDELING 2 – EERSTE ORDE: AFSTAMMELINGEN ............................................................................................... 7
AFDELING 3 – TWEEDE ORDE: BROERS EN ZUSSEN, VADER EN MOEDER ................................................................. 8
AFDELING 4 – DERDE ORDE: LOUTER ASCENDENTEN .......................................................................................... 8
AFDELING 5 – VIERDE ORDE: VERDERE ZIJVERWANTEN ....................................................................................... 8
HOOFDSTUK 4 – DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE ................................................................................... 10
AFDELING 1 – PLAATS VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE IN DE DEVOLUTIE.................................................... 10
AFDELING 2 – VOORWAARDE VOOR HET ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE .................................... 10
AFDELING 3 – WELK ERFRECHT VERKRIJGT DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE? ..................................................... 10
AFDELING 4 – HET ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE.................................... 12
AFDELING 5 – OMZETBAARHEID VAN HET ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE ..... 12
HOOFDSTUK 5 – DE LANGSTLEVENDE WETTELIJK SAMENWONENDE LEVENSGENOTE.......................................... 14
AFDELING 1 – ERFRECHT VOOR DE LANGSTLEVENDE WETTELIJK SAMENWONENDE LEVENSGENOTE ........................... 14
AFDELING 2 – HET ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK OP DE GEZINSWONING ......................................................... 14
AFDELING 3 – AARD VAN DIT ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK .......................................................................... 15
AFDELING 4 – ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE WETTELIJK SAMENWONENDE LEVENSGENOTE IS ANOMAAL ........... 15
HOOFDSTUK 6 – DE STAAT ALS ONREGELMATIGE ERFOPVOLGER .................................................................. 16
HOOFDSTUK 7 – ANOMALE ERFOPVOLGING ............................................................................................ 17
HOOFDSTUK 8 – HOE DE NALATENSCHAP VERKREGEN WORDT ..................................................................... 18
AFDELING 1 – DE SITUATIE VAN DE ERFGERECHTIGDE ...................................................................................... 18
AFDELING 2 – DE VERKRIJGING VAN HET BEZIT VAN DE NALATENSCHAP ............................................................... 18
AFDELING 3 – DE OPTIE VAN DE ERFGERECHTIGDE .......................................................................................... 19
HOOFDSTUK 9 – GEEN KEUZE VOORAF: GEEN ERFOVEREENKOMSTEN? .......................................................... 21
AFDELING 1 – UITOEFENING VAN DE OPTIE EN VERBODEN ERFOVEREENKOMSTEN................................................. 21
AFDELING 2 – BEDINGEN OVER DE NALATENSCHAP VAN EEN DERDE ................................................................... 21
AFDELING 3 – BEDINGEN OVER DE EIGEN NALATENSCHAP................................................................................. 21
HOOFDSTUK 10 – VERDELING VAN DE NALATENSCHAP .............................................................................. 24
AFDELING 1 – BEGRIP VERDELING ................................................................................................................ 24
AFDELING 2 – SOORTEN VERDELING ............................................................................................................. 24
AFDELING 3 – INBRENG .............................................................................................................................. 25
AFDELING 4 – BIJKOMENDE REGELS INZAKE VERDELING.................................................................................... 27
DEEL 2 – GIFTEN ............................................................................................................................ 29
1
,HOOFDSTUK 1 – GIFTEN EN RECHTSHANDELINGEN ONDER KOSTELOZE TITEL ................................................... 29
HOOFDSTUK 2 – ALGEMENE REGELS VOOR GIFTEN .................................................................................... 31
AFDELING 1 – TOESTEMMING ..................................................................................................................... 31
AFDELING 2 – BEKWAAMHEID OM TE GEVEN.................................................................................................. 31
AFDELING 3 – BEKWAAMHEID OM TE KRIJGEN................................................................................................ 32
AFDELING 4 – VOORWERP .......................................................................................................................... 34
AFDELING 5 – OORZAAK ............................................................................................................................. 34
AFDELING 6 – VOORWAARDEN .................................................................................................................... 34
HOOFDSTUK 3 – SCHENKINGEN ............................................................................................................ 36
AFDELING 1 – DE EIGENLIJKE OF RECHTSTREEKSE SCHENKING ............................................................................ 36
AFDELING 2 – HET SCHENKINGSCONTRACT .................................................................................................... 36
AFDELING 3 – NIETIGHEID VAN DE SCHENKINGSAKTE ....................................................................................... 37
AFDELING 4 – ONHERROEPELIJKHEID VAN DE SCHENKING ................................................................................. 37
AFDELING 5 – ONTBINDING (HERROEPING?) VAN DE SCHENKING ....................................................................... 38
AFDELING 6 – HANDGIFT ............................................................................................................................ 38
AFDELING 7 – ONRECHTSTREEKSE SCHENKING ................................................................................................ 39
AFDELING 8 – VERMOMDE SCHENKING ......................................................................................................... 40
HOOFDSTUK 4 – LEGATEN OF TESTAMENTAIRE GIFTEN ............................................................................... 41
AFDELING 1 – HET TESTAMENT .................................................................................................................... 41
AFDELING 2 – ESSENTIËLE KENMERKEN VAN HET TESTAMENT ............................................................................ 41
AFDELING 3 – EIGENHANDIG TESTAMENT ...................................................................................................... 41
AFDELING 4 – AUTHENTIEK OF NOTARIEEL TESTAMENT .................................................................................... 43
AFDELING 5 – TESTAMENT IN INTERNATIONALE VORM ..................................................................................... 43
AFDELING 6 – HERROEPING VAN HET TESTAMENT ........................................................................................... 44
AFDELING 7 – LEGATEN .............................................................................................................................. 44
AFDELING 8 – BIJZONDERE TESTAMENTAIRE CLAUSULES ................................................................................... 46
HOOFDSTUK 5 – DRIE BIJZONDERE GIFTEN .............................................................................................. 47
AFDELING 1 – CONTRACTUELE ERFSTELLING ................................................................................................... 47
AFDELING 2 – ASCENDENTENVERDELING ....................................................................................................... 47
AFDELING 3 – ERFSTELLING OVER DE HAND.................................................................................................... 47
HOOFDSTUK 6 – DE GLOBALE ERFOVEREENKOMST .................................................................................... 48
DEEL 3 – RESERVE EN BESCHIKBAAR DEEL ..................................................................................... 50
HOOFDSTUK 1 – DE RESERVE ............................................................................................................... 50
HOOFDSTUK 2 – OMVANG VAN DE RESERVE............................................................................................ 51
AFDELING 1 – AFSTAMMELINGEN ................................................................................................................ 51
AFDELING 2 – LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE ................................................................................................. 51
HOOFDSTUK 3 – ESSENTIËLE KENMERKEN ............................................................................................... 52
AFDELING 1 – WETTELIJK TOEGEKENDE ERFRECHTELIJKE RESERVE ...................................................................... 52
AFDELING 2 – DE RESERVE BESCHERMT ALLEEN TEGEN GIFTEN .......................................................................... 52
AFDELING 3 – HET BESCHIKBAAR DEEL .......................................................................................................... 53
HOOFDSTUK 4 – WERKING VAN DE RESERVE ........................................................................................... 54
AFDELING 1 – HERSAMENSTELLING OF RECONSTRUCTIE VAN HET VERMOGEN ...................................................... 54
AFDELING 2 – AANREKENING VAN DE GIFTEN ................................................................................................. 54
AFDELING 3 – INKORTING ........................................................................................................................... 55
AFDELING 4 – VERZAKING AAN DE INKORTING ................................................................................................ 55
HOOFDSTUK 5 – RESERVE VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOTE................................................................. 56
2
,Deel 1 – Erfrecht
Hoofdstuk 1 – Erven
Afdeling 1 – Basisbegrippen
Basisbeginselen van het erfrecht
• Elke persoon heeft een vermogen
o Quid wanneer die persoon overlijdt?
o Verkrijging van het vermogen door overlijden = erven
o De personen die het vermogen erven, zijn de erfopvolgers
o Het nagelaten vermogen = nalatenschap of erfenis
o Belastingen die door op de erfopvolging worden geïnd = erfbelasting
• De erfgenamen
o Wettelijke erfgenamen = door de wet aangeduid
o Testamentaire erfgenamen = bij testament aangeduid
o Contractuele erfgenamen = bij contract aangeduid (uitzonderlijk)
è “Erfopvolgers” of “rechtsopvolgers”
• De erfgerechtigden
o Personen die erfgenaam kunnen worden
o Maar ze zijn het nog niet, want ze hebben nog niet beslist of ze de nalatenschap
wel willen verkrijgen
o Keuze om nalatenschap al dan niet te aanvaarden
• De erfbekwamen
o Om te erfgenaam te worden moet je (feitelijk) willen, maar ook (juridisch) mogen
o Voorwaarden: leven, bestaan en waardig zijn
o Anders ben je erfonbekwaam
• Manier van erven
o Per hoofd = nalatenschap wordt gelijk verdeeld onder individuele erfgenamen van
rechtswege
o Per staak = wanneer meerdere nakomelingen d.m.v. plaatsvervulling erven in de
plaats van een vooroverleden erfgenaam à Erfdeel van de vooroverledene wordt
verdeeld onder zijn nakomelingen
o Kloving = nalatenschap wordt verdeel in 2 gelijke delen, één deel voor de vaderlijke
erflijn en één voor de moederlijke erflijn à Wanneer erflater geen naaste
afstammelingen nalaat
Afdeling 2 – Openvallen van de nalatenschap
Openvallen van de nalatenschap
• Openvallen = ogenblik waarop titularis van het vermogen overlijdt (art. 718 BW / 4.1 NBW)
• Bewijs van overlijden
o Door overlijdensakte, opgemaakt door ABS
o Door vonnis dat het overlijden gerechtelijk vaststelt
• Uitzondering: persoon wordt afwezig verklaard (art. 118 BW)
o Van persoon al 7 jaar geen nieuws ontvangen
3
, o Vonnis geldt als akte van de burgerlijke stand
Devolutie
• Personen die worden opgeroepen als erfgerechtigden onderworpen aan regels van
devolutie
• Wettelijke devolutie / intestaat of ab intestato erfopvolging à toepasselijk wanneer er
geen (geldig) testament is opgemaakt
Gevolgen van het openvallen van de nalatenschap
• Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 724 en 777 BW / 4.3 en
4.39, lid 1 NBW)
• Datum van openvallen bepaalt:
o Welke goederen en schulden behoren tot vermogen
o Roeping en bekwaamheid van de erfgerechtigden (art. 725 BW / 4.4 NBW)
o Dan beginnen de termijnen te lopen:
- om de nalatenschap te aanvaarden (art. 789 BW / 4.36, § 1 NBW)
- voor inventaris en beraad (art. 795 BW / 4.37, § 2 NBW)
- om aangifte van nalatenschap in te dienen (art. 40 W.Succ.)
o Waarde van de geschonken goederen (art. 858 BW / 4.89 NBW)
o Dan start de interestloop van rechtswege op de waarde van geschonken goederen
die moeten w ingebracht (art. 856 BW / 4.91 NBW)
• Waar valt de nalatenschap open?
o Bepaalt welke rechter territoriaal bevoegd is
o Woonplaats (hoofdverblijf, ongeacht bevolkingsregister) van de erflater op tijdstip
van zijn overlijden
4
,Hoofdstuk 2 – Erfbekwaamheid
Afdeling 1 – Begrip en voorwaarden
Erfbekwaamheid
• Erfgerechtigde kan erfgenaam worden als hij erfbekwaam is = aan de juridische
voorwaarden voldoet om dit erfgenaamschap op te nemen
• 4 voorwaarden
1. Bij het openvallen bestaan
2. Bij het openvallen in leven zijn
3. Niet uitgesloten of vervallen verklaard zijn van het recht om van deze persoon te erven
4. Niet onwaardig zijn om van deze persoon te erven
Afdeling 2 – Bestaan als voorwaarde van erfbekwaamheid
Voorwaarde 1: bestaan (art. 725 BW / 4.4 NBW)
• Bestaan
o Fysieke personen die geboren zijn
§ Kind dat nog niet geboren, maar wel verwekt is? à Wel erfbekwaam!
§ Kind moet vervolgens wel levend of levensvatbaar geboren worden
o RP kunnen testamentair w aangewezen, maar nooit door de wet!
• Tijdstip van verwekking
o Bepalen of het kind reeds verwekt was op tijdstip van overlijden?
o Vermoeden van art. 326 BW inroepen
o Betwisting over tijdstip van verwekking vaak gerelateerd aan betwisting van
afstamming
o Quid bij verwekking met genetisch materiaal van overleden vader? à Rechtsleer
is verdeeld; ALV is pro erfbekwaamheid binnen redelijk termijn
Afdeling 3 – In leven zijn als voorwaarde van erfbekwaamheid
Voorwaarde 2: in leven zijn (art. 720 BW / 4.5, § 1 NBW)
• In leven zijn
o Leven op moment van overlijden (al is het maar 1 minuut)
o Staat van leven onzeker? à Persoon die ‘vermoedelijk afwezig’ is (art. 112 BW)
§ Komt tot nalatenschap!
§ Vertegenwoordigd door gevolmachtigde
o In levensbedreigende omstandigheden verdwenen, maar nog niet overleden
verklaard?
§ Komt tot nalatenschap!
§ Vertegenwoordigd door notaris
• Gelijktijdig overlijden (commorientes)
o Bv. in auto-ongeval à toch achterhalen wie als eerst stierf
• Bewijs van volgorde van overlijden
o Kan echt niet worden bewezen wie eerder stierf? à Geacht gelijktijdig te zijn
overleden (art. 721 BW / 4.5, § 2 NBW) à Erven niet van elkaar
5
, Afdeling 4 – Uitsluiting en verval van erfrecht
Uitsluiting en verval
• Leiden tot niet-uitoefening van het wettelijk erfrecht
• Mogelijk gevolg van ontzetting uit ouderlijk gezag
o Ouder die volledig uit gezag is ontzet: van rechtswege uitgesloten van recht om
van kind te erven
o Erfrecht verloren in nalatenschap van andere ouder met wie hij getrouwd was of
wettelijk samenwoonde omdat hij uit ouderlijk gezag is ontzet (art. 745septies BW
/ 4.22 NBW)
Afdeling 5 – Onwaardigheid om te erven
Onwaardigheid
• Onwaardig = wanneer erfgerechtigde zich op onbetamelijk wijze tegenover de erflater
gedragen heeft
• Civiele straf, los van strafrechtelijke veroordeling
• Steeds limitatief en restrictief uitgelegd: enkel in gevallen waarin wet voorziet
Gronden van onwaardigheid (art. 727 BW / 4.6 NBW)
• Feiten gepleegd die tot de dood van de erflater hebben geleid + is daarvoor strafrechtelijk
schuldig bevonden
• Feiten gepleegd die tot de dood van de erflater hebben geleid, maar kon niet schuldig
worden bevonden omdat hij ondertussen zelf overleden is
• Feiten gepleegd die een ernstige inbreuk betekenen op de fysieke integriteit van de
erflater (verkrachting e.d.)
o Slachtoffer kan vergiffenis schenken: dan vervalt de sanctie van onwaardigheid
(art. 728 BW / 4.7 NBW)
Gevolgen van onwaardigheid
• Hoofdgevolgen
o Van nalatenschap uitgesloten (art. 727 BW / 4.6 NBW)
o Schenkingen en legaten worden behouden, maar kunnen wegens ondankbaarheid
worden herroepen (art. 955 en 1046 BW / 4.174, § 1 en 4.218 NBW)
o Terugwerkende kracht vanaf overlijden van het slachtoffer
§ Derden te goeder trouw zijn wel beschermd tegen handelingen gesteld
m.b.t. nalatenschap door onwaardige erfgerechtigde
o Treft enkel de potentiële erfgenaam, niet zijn kinderen
• Bijkomende gevolgen
o Onwaardige verliest vruchtgebruik op vererfde goederen die hun minderjarige
kinderen verkrijgen uit nalatenschap van het slachtoffer (art. 730 BW / 4.9 NBW)
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper apfelstrudel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
