Samenvatting
samenvatting Strafrecht
- Vak
- Strafrecht
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
samenvatting van de cursus aangevuld met notities van alle lessen
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 122 pagina's
Voorbeeld 4 van de 122 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
STRAFRECHTINLEIDING
BEGRIPSBEPALING
SLEUTELBEGRIPPEN
Strafrechtelijk sanctiemodel → ageren tegen een vermoede of vastgestelde strafbaar
gestelde rechtsnormenschending (= beteugeld recht tot straffen)
Positief strafrecht:
→ handhaving van een aantal waarden in een bepaald land op een gegeven ogenblik (bv.:
bescherming menselijke persoon en eigendom)
Evolutieve rechtstak
3 sleutelbegrippen
Het positief strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar
stellen en sancties bepalen die op de daders toepasselijk zijn.
Misdrijf
Strafrechtelijke sanctie
Dader
A) MISDRIJF
Een gedraging is strafbaar van zodra zij door de wetgever als misdrijf wordt omschreven.
Overkoepelende term – onderverdeling:
o overtredingen
o wanbedrijven
o misdaden
≠ hetzelfde zoals NL (misdrijf en overtreding = strafbaar feit)
B) STRAFRECHTELIJKE SANCTIE
Begrip strafrechtelijke sanctie is veel ruimer dan enkel ‘straf’
Maatregel = wanneer een straf tav van een natuurlijke persoon niet kan worden
uitgesproken bv. geestesziek of door de minderjarigheid onder bepaalde voorwaarde
-> een maatregel kan internering zijn
Reactie = Reactie wordt t.a.v. Minderjarige uitgesproken omdat er geen straf wordt
uitgesproken; hierbinnen wordt een onderscheid gemaakt namens het JDdecreet
tussen maatregelen en sancties
o Maatregel = reactie in voorbereidende fase
o Sanctie = reactie door Jeugdrechter ten gronde uitgesproken
Punitieve sancties in de zin van art 6 EVRM: criminal charge, dit is een straf dat
in beginsel niet als straf wordt aangemerkt maar dat toch als punitief wordt
gecategoriseerd dus de waarborgen van art 6 evrm gelden
Sancties sui generis = geen straf of maatregelen MAAR aparte categorie bv.
schadevergoeding voor slachtoffer
Bestraffingsmodaliteiten = geen zuivere juridische straffen bv. enkel
schuldverklaring uitspreken (opschorting van de uitspraak van de veroordeling) of
straf met uitstel
C) DADER
Een misdrijf kan enkel gepleegd worden door een dader-persoon
een natuurlijke persoon
een rechtspersoon (sinds 1999) art. 5 Sw.
dier = geen dader MAAR gaan worden gebruikt als instrument voor een misdrijf bv
gifslang (ook aansprakelijk obv. Art. 1385 BW)
geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor andermans daad
o Zonder dader => geen sanctie
Leidt tot seponering door Openbaar Ministerie
Of: beschikking tot ontlasting van het onderzoek door de raadkamer
1
, Belangrijkste tegenhanger van strafrechtelijke sanctie = bestuurlijk
handhavingsmechanisme -> gas-sanctie
o Grootste verschil = bestuurlijke handhavingsmechanisme sancties kunnen
vele hoger oplopen in (geldwaarde) dan strafrechtelijke sancties
EU is waakhond van de sanctioneren bv. geen lijfstraffen of geen doodstraf (verankerd in de
Grondwet) -> EHRM
KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT
a. Strafrecht is sanctierecht
b. Strafrecht is legaal recht
c. Strafrecht is publiekrecht
d. Een autonome rechtstak
A) STRAFRECHT IS EEN SANCTIERECHT
Strafrecht
Dit is logisch aangezien het ook etymologisch zit vervat in de notie strafrecht
— Er zijn ook andere sanctioneringsmechanismen -> bv. Bestuurlijk handhavingsapparaat)
vaker verkozen door wetgever boven strafrechtelijke rechtshandhaving
bestuurlijke sanctie = 1 van de instrumenten om de effectieve werking en de
naleving van het recht te verzekeren
belangrijke doorbraak:
o wetten van 7 mei en 17 juni 2004 → gemeentebesturen kunnen lichte
overtredingen en inbreuken op plaatselijke politiereglementen als orgaan van
actief bestuur zelf publiekrechtelijke afhandelen
o wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sanctie
o milieustrafrecht, economisch strafrecht, sociaal strafrecht met bestuurlijke
sancties in wetgeving
o art. 51, 52 en 53 Vlaams Kaderdecreet van 22 maart 2019 betreffende de
bestuurlijke handhaving
De bestuurlijke sanctie: een door of krachtens de wet vastgestelde maatregel met een
repressief karakter, die door een bestuursorgaan wordt opgelegd door middel van een
eenzijdige, individuele bestuurshandeling, als reactie op een inbreuk op een rechtsnorm
– dit geeft een duidelijk onderscheid in het organiek criterium
o strafrechtelijke sanctie kan enkel worden uitgesproken door een rechter
o bestuurlijke sanctie wordt uitgesproken door het bestuur -> rechterlijke toetsing
mogelijk achteraf
o grens strafrechtelijke sanctie ↔ bestuurlijke sanctie → alsmaar kleiner
-non bis in idem (BUPO-Verdrag):
iemand mag niet strafrechtelijk vervolgd worden nadat hij een bestuurlijke geldboete
heeft betaald van strafrechtelijke aard wanneer de tekst waarbij de geldboete is
bepaald en die betreffende het strafbaar feit, dezelfde gedragingen bestraffen en de
bestanddelen van beide misdrijven identiek zijn
o EHRM: bestuurlijke geldboete en strafrechtelijke veroordeling ≠ strijdig met non
bis in idem bij voldoen aan parameters
▪ 1). Voldoende samenhang in tijd en en inhoud tussen de procedures
▪ 2). Procedures moeten complementair zijn en moeten derhalve andere doelen
dienen en andere aspecten van het gedrag sanctioneren
▪ 3). Het moet voorzienbaar zijn dat het gedrag tot verschillende procedures kan
leiden
▪ 4). Bij de strafoplegging moet voldoende rekening worden gehouden met
eerder opgelegde sancties
2
, ▪ 5). Procedures dienen zodanig ingericht te worden dat dubbele
bewijsvergaring wordt voorkomen door samenwerking tussen de verschillende
instanties
-Invloeden en beperkingen van buitenaf op het Belgisch sanctierecht:
Bijsturing van het sanctiemodel door het EHRM → uit EVRM vloeien zowel positieve
als als negatieve verplichtingen voor de staat voort
o Negatieve verplichtingen: zich onthouden van handelingen die de
mensenrechten van een individu aantasten
o Positieve verplichtingen: actief optreden om de mensenrechten te
beschermen
▪ Strafrechtelijke bepalingen invoeren die deze handelingen verbieden
▪ mechanismen ter implementatie voorzien
bv.: elke niet-consensuele seksuele daad is strafbaar ook indien het
slachtoffer er zich niet fysiek tegen verzet (EHRM rechtspraak)
voldoende grondig onderzoek door de Staat naar een geloofwaardige
klacht m.b.t. de fysieke of mentale integriteit van een persoon (art. 3
EVRM)
positieve verplichtingen EVRM gevolg:
o → lidstaten moeten fundamentele rechten beschermen aan de hand van
doeltreffende vervolging en sanctionering → houding EHRM m.b.t. bestraffing
vertoont een duaal karakter (paradoxale relatie strafrecht ↔ mensenrechten)
▪ in elke verdragsbepaling zit het proportionaliteitsbeginsel vervat→ EHRM kan
zware sancties doen temperen
▪ de door de lidstaat na te leven positieve verplichtingen → EHRM kan lidstaat
verplichten zwaarder te sanctioneren
→ zware sanctionering moet vermeden worden
o bv. resocialisatie van de veroordeelde moet de ultieme betrachting zijn bij het
opleggen van een vrijheidsstraf (anders strijdig met menselijke waardigheid)
◦ het is strijdig met de menselijke waardigheid indien er niet wordt
geïnvesteerd in de latere re-integratie van de veroordeelde
B) STRAFRECHT IS LEGAAL RECHT
Legaliteitsprincipe: De wetgever moet optreden om een gedragsvorm strafbaar te
kunnen stellen
Nullum crimen sine lege/ nulla poena sine lege
o Geen misdrijf zonder wet/geen straf zonder wet
C) STRAFRECHT IS PUBLIEKRECHT
-De overheid heeft het monopolie tot het bestraffen van zijn burgers
o de bevoegde overheid straft omdat de openbare orde is geraakt ≠ omdat private
rechtsgoederen werden aangetast
o rechtsdogmatisch is slachtoffer niet relevant (uitz. Klachtmisdrijven)
Initiatief bij de vervolging ligt bij een overheidsorgaan, het Openbaar Ministerie
o OM vertegenwoordigt de gemeenschap ≠ Belgische Staat,
o bij de uitoefening van de strafvordering vertegenwoordigt het OM de
gemeenschap ≠ het slachtoffer (uitz. Klachtmisdrijf)
▪ OM beschikt in hoedanigheid van vervolgende partij over belangrijk
prerogatieven Art. 1 VT Sv.
3
, – Strafrecht = dwingend recht waaraan geen enkele afbreuk gedaan kan worden
– strafwetten = OO
o → elke ovk. tot doel of voor gevolg heeft om de draagwijdte ervan te wijzigen, het
toepassingsgebied ervan in te perken, iemand een misdrijf te doen begaan of de
dader van zijn strafrechtelijke verantwoordelijk te ontslaan = ongeldig
o Elke omstandigheid dat bij de uitvoering van een ovk. een misdrijf wordt
gepleegd sluit de toepassing van de strafwet niet uit
▪ de toestemming van het slachtoffer neemt het strafbaar karakter van de
gedraging niet weg (tenzij de niet-toestemming een constitutief bestanddeel
is, bv. bij verkrachting art. 375 Sw.)
D) STRAFRECHT IS EEN AUTONOME RECHTSTAK
Strafrecht
≠ hulprecht dat ten dienste staat van de andere rechtstakken, zelfs niet wanneer het
sanctionerend optreedt t.a.v. de overtreding van normen afkomstig uit andere
rechtstakken
= handhavingsrecht met algemene draagwijdte bv. diefstal = aantasting van
eigendomsrecht (art. 544 BW)
o MAAR bestraffing wordt vooropgesteld omdat de openbare orde werd geraakt (OM
vertegenwoordigt de gemeenschap, niet het slachtoffer)
o ook al lijdt de eigenaar geen schade meer door restitutie (bv. van goederen)
o restitutie kan meespelen in oppurtuniteitsbeoordeling door OM in het kader van
de al dan niet vervolging
▪ afdoeningsmogelijkheden buiten proces
• verval van de strafvordering door de uitvoering van maatregelen en de
naleving van voorwaarden (bemiddeling in strafzaken/minnelijke schikking)
▪ verzachtende omstandigheid tijdens het proces voor de feitenrechter
▪ alternatieve vormen van bestraffing in het licht van de
individualiseringsgedachte
Conceptuele autonomie van het strafrecht: strafrecht bepaalt zijn eigen begrippen
zonder gebonden te zijn aan andere rechtstakken (van belang voor interpretatie strafwet)
Bv. begrip roerende en onroerende goederen in het burgerlijk recht
Ficties bv. onroerend goed door bestemming (tractor, buis onder de grond) bestaan niet in
strafrecht
Bv. vrachtwagen van een transportbedrijf is volgens het strafrecht GEEN onroerend goed
door bestemming en kan aldus het voorwerp uitmaken van diefstal
Cass.: Strafrechter mag oordelen aan de hand van begrippen die aan andere
rechtstakken zijn ontleend zonder gehouden te zijn aan die begrippen de specifieke
betekenis toe te kennen die zij in die andere rechtstakken hebben en zonder dit
begrip te hanteren zoals dit in die andere rechtstakken wordt geregeld
o is niet gebonden door andere uitleggingen van een begrip volgens een bepaald
vakjargon of bepaalde wetenschappelijke literatuur
de noodzaak aan een doeltreffende strafrechtelijke bescherming rechtvaardigt dit
o bv. misdrijf diefstal: het bedrieglijk wegnemen van een zaak die hem niet
toebehoort (vanaf dat goederen verplaatsbaar zijn ongeacht ze civielrechtelijk als
onroerend worden beschouwd, worden zij in het strafrecht als roerend
bestempeld)
→ eigen invulling aan bepaalde begrippen op uitdrukkelijke wijze:
o bv. art. 478 Sw. “nacht” in het raam van diefstal of bedreiging
Enkel bij uitzondering moet strafrecht rekening houden met regels van burgerlijk recht:
bv. art. 16 V.T. Sv. (roerende goederen)
o Strafrechter baseert zich dan veelal op regels van burgerlijk recht (≠ verplicht) en
houdt regeling art. 2279 BW in achterhoofd
bv. art. 15 V.T. Sv. (onroerende goederen)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper uarechtenstudent24. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,19. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72042 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen