2022 – Inleiding tot het Recht – Prof. Geert Debersaques
Deel 1. Het recht en zijn bronnen
Module 1 - Het begrip recht
Inleiding: context-, tijds- en plaatsgebonden
• Vb. is kauwgom eten strafbaar?
• Is het ondersteboven kleven van een postzegel strafbaar?
• Mogen vrouwen met de auto rijden?
• Er is geen universele definitie van het begrip “recht”
• Recht verschilt van maatschappij tot maatschappij
• Onderscheid normensysteem als moraal, godsdienst, beleefdheid
o → Vb. handheld bellen? Alcohol en rijden? Roken in huis / in auto
o Soms in de wet en geen morele norm
o Soms “morele norm” en geen “wet”
• Recht is een verzameling van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op een
bepaald ogenblik
o Tijd- en plaatsgebonden
Gemeenschappelijke kenmerken
• Recht is een geheel van bindende regels
o Iedereen moet zich er aan houden / geen suggesties of keuze
o Indeling in 5 categorieën
▪ Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
• Leggen bepaald gedrag / verbieden / toelaten
▪ Regels toepasbaar na keuze
• Toepasselijk als persoon in toestand keuze heeft gemaakt voor
bepaald gedrag (vb. trouwen)
▪ Wilsaanvullende regels
• Als partijen geen eigen regeling hebben voorzien
o Vb. auto kopen “Verkocht”
▪ Ondersteunende regels
• Geen eigenlijke gedragsregels
• Ondersteuning door inrichten instellingen, werking in de tijd en
ruimte regelen…
o Vb. hoe zijn gemeenteraden georganiseerd?
o Regels rond organisatie oud regime → nieuw regime
▪ Technische regels
• Omwille van rechtszekerheid en bescherming
• Heel vaak verregaande gevolgen indien niet eerbiedigen (nietigheid)
• Formalisme in
o Het recht (procedurevoorschrift)
o Wilsuiting
▪ Wil uiten tegenover ambtenaar van burgerlijke stand
bij huwelijk, deze ambtenaar zal dit huwelijk dan
verklaren
o Bescherming personen (bv. minderjarige)
, • Recht moet de samenleving ordenen & in stand houden
o Orde scheppen door
▪ Bepaalde toestanden / handelingen tot juridische norm te verheffen
• Gesanctioneerde feitelijkheid
o Vb. “Alle overeenkomsten strekken tot wet”
o Vb. meerderjarigheid in BE vanaf 18j
▪ Onwenselijk gedrag vermijden / tenietdoen
• Overeenkomst onder dwang
• Schijnhuwelijk, prostitutie…
o Beleidsinstrument: instrumentele visie van het recht
▪ Recht wordt gebruikt om bepaalde levensvisie / politiek systeem te
bekrachtigen en vernieuwen
• Taks shift; “ontdieseling” autopark
• “De vervuiler betaalt” → Vuilniszakken
• “Betonstop” of “betonshift”
• Verhogen pensioenleeftijd
• Preventieve gezondheidszorg
• Recht vereist gezag
o Uitvaardigen van recht
• Gezag moet voortvloeien uit de rechtsregels bij het uitvaardigen van
het recht
▪ Regelgevende organen: betrokkenheid Staat
▪ “Rechtsgeldig”: respecteren bevoegdheid
• Hiërarchie van de normen
• Bevoegdheidsverdelende regels
o Vb. zonnepanelen-heisa
• Procedureregels
o Naleven van recht
▪ Sanctie als middel afdwingbaarheid
• Soorten sancties: penale, administratieve, civiele
▪ Handhaving
• Rechterlijke macht
• Arbitrage (bv. economisch recht)
• Bestuur (GAS-boete, stillegging bouwwerf) → toezicht rechter
• Eigenrichting door burger? NEEN
o U mag niet het recht in eigen handen nemen en bv een
inbreker neerknallen
Recht is een geheel van regels, uitgevaardigd en afgedwongen door de daartoe bevoegde organen op
gezag van de gemeenschap waarvoor ze gelden, en die tot doel hebben de samenleving te ordenen
en in stand te houden.
Recht en andere normsystemen
• Verschilpunten
o Oorsprong van het recht
o Voorwerp
o Inhoud
, • Raakvlakken
o Beiden organiseren samenleving
o Regels in het recht zijn vaak ook morele regels
Module 2 – indeling van het recht
Plattegrond van het nationaal recht
• Indeling vanuit de functie van de tak
Publiek recht Privaat recht
• Relatie burger >< overheid • Relatie burger >< burger
• Algemeen belang • Particulier belang
• Ongelijkheid • Gelijkheid
• OO – dwingend recht • Aanvullend recht
• Publiek recht vertrekt van het algemeen belang
o Overheid legt een bepaald gedrag op aan de burger
o Vb. verbod om door het rode licht te rijden
o OO = openbare orde
o Regels zijn van openbare orde of dwingend recht
▪ Mag in principe niet van worden afgeweken
• Privaat recht vertrekt van het privaat belang
o Vb. huwelijk
o In praktijk niet altijd op gelijke voet (wel in theorie)
o Wilsaanvullende regels
o Er is een wettelijk kader maar men kan er binnen bepaalde grenzen van afwijken
o Vb. omgevingsrecht (alles met milieu en ruimtelijke ordening)
▪ Privaatrechtelijk principe van eigendom: iemand mag maar bouwen /
verbouwen binnen bepaalde voorwaarden
• Vervaging van de grenzen
o Soms geen scherpe grens: “gerechtelijk privaatrecht”
o Vervaging door toenemende rol overheid
▪ Rechtsvormen publiekrecht toepasbaar in privaat recht
• Openbaarheid in ondernemingsrecht / financieel recht
▪ Gebruik privaatrechtelijke technieken voor algemeen belang
• Privatisering – PPS – autonome overheidsbedrijven (NMBS)
• Belang
o Al dan niet dwingend karakter
o Kenmerken en begrippen eigen aan rechtstak
▪ Vb. begrip “woonplaats”
• Centrum van je belangen
• Niet noodzakelijk domiciliëring
• In strafrecht:
• Een keuze
o Publiek recht
▪ Staatsrecht
• Grondwettelijk recht
, • Regels m.b.t. inrichting, bevoegdheid, werking en onderlinge
verhouding van organen van de Staat
• Fundamentele rechten en vrijheden van burgers
▪ Bestuursrecht
• Of administratief recht
• Regels aangaande de organisatie, bevoegdheid en werking van de
organen van het staatsapparaat
• Behoort noch tot de wetgevende, noch tot de rechterlijke macht
▪ Strafrecht
• Geheel van normen die de strafbare gedragingen aangeven en de
sancties bepalen
• Worden uitgevaardigd tot behoud van een aantal waarden, de
openbare orde en de veiligheid
▪ Strafprocesrecht
• Regels die bepalen op welke wijze en door wie de mimsdrijven en de
vermoedelijke daders ervan zullen worden vastgesteld en
opgespoord
• Door wie en voor welk rechtscollege de beklaagden zullen worden
vervolgd
• Hoe die rechtscollege’s beslissen en hoe die beslissingen ten uitvoer
zullen worden gelegd
▪ Fiscaal recht
• Welke belastingen de overheid kan vragen van de deelnemers in de
samenleving
• Hoe de belastingen worden begroot, ingevorderd en hoe de
betwisting geschiedt
• Eenzijdig door de daartoe grondwettelijk gemachte overheid
opgelegde financiële prestaties aan personen die op hun
grondgebied wonen of er belangen hebben, teneinde de openbare
dienstverlening in haar geheel genomen te financieren
o Privaat recht
▪ Burgerlijk recht
• Verhoudingen tussen burgers onderling
• Bevat algemene en essentiële begrippen va het recht
• Familierecht
o Regelingen die inherent zijn aan de persoon
▪ Naam, nationaliteit, bekwaamheid, woonplaats…
o Regels m.b.t. familiale verhoudingen tussen personen
▪ Huwelijk, afstamming, ouderlijke macht, regels
m.b.t. familiaal vermogensrecht…
• Vermogensrecht
o Betrekkingen tussen rechtssubjecten en goederen
(zakenrecht)
o Tussen rechtssubjecten m.b.t. goederen
(verbintenissenrecht)
▪ Ondernemingsrecht
• Alle bijzondere en afwijkende regels voor ondernemingen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fbohets. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
