Samenvatting Algemene rechtsleer,
lesnota's en samenvatting boek van Frederik Peeraer
incl schema's:
- vergelijking van soorten samenlevingen
- regelgeoriënteerd vergeleken met gedragsgeoriënteerd doorheen de cursus
- vergelijking van de rechtvaardigheidsstromingen
Ter informatie
Op basis van: pwp + syllabus (versie 2021)
Veel succes !!
2
,Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Inhoud
Ter informatie.............................................................................................................................2
Deel I: wat is recht?.....................................................................................................................6
Inleiding: een moeilijke vraag.................................................................................................6
Wat is recht?........................................................................................................................6
Titel 1: Fundamentele transformatie van de mensmaatschappij.................................................8
Proloog: mensen zijn sociale wezens......................................................................................8
Mensen = sociale dieren......................................................................................................8
Facetten in interacties..........................................................................................................8
Mate van de gemeenschap..................................................................................................8
Maatschappelijke organisatie voor haar basisbehoeften.....................................................8
Soorten specialisatie............................................................................................................9
Evolutie van de gem............................................................................................................9
Over chronologisch opbouwen van het volgende overzicht................................................9
Jager-voedselverzamelaars....................................................................................................10
Tijdstip..............................................................................................................................10
Kenmerken........................................................................................................................10
Regels in verband met bezit en gebruik van goederen......................................................10
Chiefdoms..............................................................................................................................13
Kenmerken........................................................................................................................13
Leiders...............................................................................................................................13
Verdeling en toebedeling van goederen in chiefdoms.......................................................14
Rijken....................................................................................................................................15
Kenmerken........................................................................................................................15
Ontstaan van rijken...........................................................................................................15
Rechtsregels......................................................................................................................15
Moderne staten......................................................................................................................17
Veranderingen van maatschappelijke onderwerpen..........................................................17
Uitbouw van moderne staten.............................................................................................17
1. Ontwikkeling van moderne staten.................................................................................18
2. Staat = symbool voor soevereine wetgever en eengemaakt recht................................18
3. Dalende ster van de soevereine wetgever en eengemaakt recht (20ste eeuw)................18
Government naar governance...........................................................................................19
Titel II: Kenmerken van het recht.............................................................................................22
Proloog: 2 benaderingen.......................................................................................................22
H1: Gericht op of voorvloeiend uit een normatieve ordering...................................................24
3
,Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Afdeling 1: het begrip ordening en de centrale rol van de normatieve verwachtingen in het
recht.......................................................................................................................................24
Afdeling 2: Ordeningen en samenlevingstype......................................................................28
Afdeling 3. Concurrerende ordeningen: rechtspluralisme (RP)............................................28
Afdeling 4: omvattendheid van ordeningen (te kennen of niet? Checken)...........................29
H2: Al dan niet van institutionele oorsprong............................................................................30
H3 Afdwingbaar........................................................................................................................31
1. Zijn enkel afdwingbare regels rechtsregels ?....................................................................31
2. Is internationaal recht wel recht?......................................................................................32
3. Welk rol effectieve naleving speelt?.................................................................................32
H4 Gericht op of voortvloeiend uit een “juiste” ordening........................................................35
Proloog..................................................................................................................................35
Afdeling 1: op zoek naar de grondslag van regels en normatieve verwachtingen................35
Afdeling 2: het begrip “rechtvaardigheid”............................................................................38
1. Verdelende en vereffenende rechtvaardigheid (RV).....................................................38
2. Rechtvaardigheidstheorieën..........................................................................................40
Afdeling 3: rechtvaardigheidsstromingen.............................................................................44
Onderafdeling 1: theocratische stroming..........................................................................44
Onderafdeling 2: autocratische stroming..........................................................................44
Onderafdeling 3: democratische stroming........................................................................45
Onderafdeling 4: Natuurrechtelijke stroming...................................................................46
Onderafdeling 5 : utilitaristische stroming........................................................................48
Onderafdeling 6: Historische stroming (les 4)..................................................................49
Onderafdeling 7: Positivistische stroming........................................................................50
Onderafdeling 8: Nomocratische stroming (NS)..............................................................54
Onderafdeling 9: Egalitaire stroming (ES).......................................................................55
Onderafdeling 10: Capability approach (CA)...................................................................58
Ter afsluiting: een overzicht..............................................................................................59
Deel II: functies en finaliteit van het recht................................................................................60
Inleiding: wat is recht kortom...............................................................................................60
Titel I: functies van het recht................................................................................................61
Inleiding............................................................................................................................61
H1: Gedragsafstemming...................................................................................................62
H2: Besluitvorming binnen de groep................................................................................73
Titel II: finaliteit van recht (les 6).........................................................................................75
H1: codificerende visie.....................................................................................................75
H2: modificatie.................................................................................................................77
4
,Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Deel III: Normen en hun samenhang........................................................................................84
Titel I: wat is een (rechts)norm?...........................................................................................84
H1: descriptieve vs. Prescriptieve normen........................................................................84
H2: talige uitdrukkingen van normen...............................................................................85
Titel II: algemene bestanddelen van rechtsregels.................................................................91
H1. Normsteller.................................................................................................................91
H2. Normbestendige.........................................................................................................91
H3. Voorgeschreven gedraging.........................................................................................92
H4. Modaliteiten...............................................................................................................96
H5. Geviseerde feitelijke situatie....................................................................................101
H6. concretiseringsgradaties...........................................................................................101
titel III: samenhang van rechtsregels: recht als systeem?...................................................104
H1. Recht als dogmatisch systeem..................................................................................105
H2. Recht als sociaal systeem.........................................................................................106
H3. Recht als chaotische janboel....................................................................................109
H4. Twee metaforen (nog een kolom maken taal-recht en stad-recht)...........................110
5
,Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Deel I: wat is recht?
Inleiding: een moeilijke vraag
Wat is recht?
Ultieme definitie bestaat niet
a. (Een) definitie (van Basis): “een geheel van gedragsregelen en ermee
samenhangende institutionele voorschriften, uitgevaardigd en gehandhaafd
door of krachtens het maatschappelijke gezag, met het oog op een
doeltreffende, rechtszekere en rechtvaardige ordening van de maatschappij”
i. Let op: relativisatie => recht wordt niet overal als een geheeld van
gedragsregels gezien
Nood aan vraag “wat is recht? ”?
b. Onontbeerlijk om inzicht te hebben op het begrip recht:
c. Begripsomschrijving kapitaal om recht toe te passen door rechters
d. Onderzoek naar “het recht riskeert verkeerd te worden begrepen zonder
begripsomschrijving
Te veel definities
e. Die definities zijn familieleden => verwant aan elkaar maar niet per se
allemaal heeft 1 gemeenschappelijke eigenschappen
i. Definities = 1 familielid maar =/= definities met 1 andere familielid
f. // spel:
i. Neiging om te denken dat alle spelen 1 hard kern hebben maar eerlijk
bestaat dat niet.
Bv: competitie is geen eigenschap van alle spelen, ook niet
sociale karakter
Waarom zo moeilijk voor een sluitende definitie?
g. Recht = maatschappijafhankelijk dus antwoord op “wat recht is” is afhankelijk
hoe een bepaalde maatschappij (M.) naar recht kijkt.
Bv: 2 =/= M. met 2 =/= visie van wat recht is
Voor ene: Recht is morele overtuigingen
Voor andere: Recht is een grondwet
h. Geen universeel en tijdloos criterium om uit te maken wat recht is of niet.
- =/= vormen van recht doorheen de tijd als gevolg van sociale, culturele,
economische, politieke, ecologische en technologische ontwikkelingen.
- Recht= sociale constructie obv betekenisvolle handelingen van mensen en
groepen met een geschiedenis
Geen definitie
6
,Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Dus niet focus op “het recht” als geheel maar op de diverse kenmerken in verband
i. Wnr men recht probeert te definiëren => = vragen
Bv: Is recht steeds een geheel aan regels? Is recht steeds gericht op het
normatief ordenen
o Door die vragen te verduidelijken => beter beeld van recht als
maatschappelijk verschijnsel
Eerst maatschappelijk context schetsen (Titel 1)
7
, Algemeen rechtsleer- samenvatting syllabus
Titel 1: Fundamentele transformatie van de
mensmaatschappij
Proloog: mensen zijn sociale wezens
Mensen = sociale dieren
a) Samen streven we naar een bevrediging van onze basale behoeften (bv:
voedsel), verlangens en neigingen (bv: affectie, status)
b) Waarneming van onze omgeving + communicatie
i. D.m.v. taal en concept
c) Handelingen => ingebed in ideeën en overtuigen binnen een cultuur
Creatie van web van relaties, projecten, samenwerking, concurrentie met
anderen
Onze levens krijgt betekenis in relatie met anderen
e) Ideële facetten: kennis, overtuigingen, waarden, concepten, gewoonten
i. Vormen en sturen ons gedrag
Samenspel van beide facetten => sociaal ontwikkeling binnen een gemeenschap
Mate van de gemeenschap
a) Hoe groter de gemeenschap => hoe uitgewerkte organisationele structuur
ii. Voor goede richting gem. => zekere hiërarchie binnen
- Om beslissing te nemen op georganiseerde wijze
- Belangrijke rol van de leiders
b) Kleiner gem. => mogelijk dat 1 leider rechtstreeks zeggenschap heeft over alle
leden van de gem.
- Hangt van af van onvoorspelbaar patroon + nood aan groepsbeslissing
c) Op een bepaald moment => grens door graad van sociale complexiteit =>
tussenpersonen vereist (functionarissen) om orde te handhaven (vanaf 1000
personen)
Maatschappelijke organisatie voor haar basisbehoeften
a) Elke gem. => basisbehoeften (voedsel, transport, … )
i. In complexe gem. => deze soort taken worden niet aan individuen toebedeeld
maar aan specifieke instituten
ii. In de loop der tijd: gem. steeds meer en meer gaan bestaan uit hiërarchisch
(1 “finale” gezagsdrager) en heterarchisch (meerdere nevengeschikte
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper roxanecruyt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,89. Je zit daarna nergens aan vast.
