Hogeschool Gent
Stemstoornissen
Behandeling
2021 - 2022
,Inhoud
Inleidende beschouwingen stemtherapie (boek p161) .................................................................................................... 2
Stemtherapie .................................................................................................................................................................... 3
Basisprincipes................................................................................................................................................................ 3
Stemstoornissen in de normenclatuur ......................................................................................................................... 4
Basisprincipes:............................................................................................................................................................... 5
Aanpak van stemstoornissen ........................................................................................................................................ 5
Preventie stemproblemen ........................................................................................................................................ 6
Medische behandeling van stemstoornissen (boek p166) ...................................................................................... 6
Logopedische behandeling van stemstoornissen ............................................................................................................ 9
Stemtherapeutische strekkingen .................................................................................................................................. 9
Stemgezondheid in een continuüm ........................................................................................................................ 11
Indirecte stemtherapie ............................................................................................................................................... 11
Directe stemtherapie .................................................................................................................................................. 14
Logopedische behandeling ............................................................................................................................................. 19
Vocal Function Excercises ........................................................................................................................................... 19
Accentmethode........................................................................................................................................................... 20
Lee Silverman Voice Treatment .................................................................................................................................. 20
Laryngale manipulatie ................................................................................................................................................. 20
Facilitatietechnieken ................................................................................................................................................... 21
Nasaleren .................................................................................................................................................................... 22
Semi-occluded vocal tract exercises ........................................................................................................................... 23
SOVT: Lax Vox.......................................................................................................................................................... 25
Stemversterkers .......................................................................................................................................................... 25
Biofeedback training ................................................................................................................................................... 26
Stemkliniek ...................................................................................................................................................................... 27
1. Niet-organische stemstoornissen ....................................................................................................................... 27
2. Organische stemstoornissen ............................................................................................................................... 29
3. Specifieke populaties .......................................................................................................................................... 33
1
,Stemstoornissen: behandeling
Inleidende beschouwingen stemtherapie (boek p161)
Invulling ICF baseren op anamnese, voorgaand
onderzoek (laryngoscopie, akoestisch
stemonderzoek…), impact van de stoornis op
het dagelijks leven (voice handicap index)
Functies en anatomische eigenschappen: bv
degeneratieve stoornissen, kanker… alles ivm
structuur of functies die verkeerd zijn of
gebruikt worden
Activiteiten: kan zich uiten in verminderde
draagkracht
Behandelen stemstoornissen vanuit ICF
Component Definitie Toepassing op stemstoornissen
Functies Fysiologische en mentale Ademen, foneren, resoneren…
eigenschappen van het menselijk
organisme
Anatomische eigenschappen Positie, aanwezigheid, vorm en Anatomische eigenschappen van de
continuïteit van onderdelen van het larynx en de vocal tract
menselijk lichaam
(lichaamsdelen orgaanstelsels,
organen en onderdelen van
organen)
Stoornissen, aandoeningen Afwijkingen in of verlies van functiesSymptomen van dysfonie (heesheid,
(impairment) of anatomische eigenschappen ruwheid, spanning, breathiness…),
laryngale pathologie
Activiteiten Onderdelen van iemands handelen Converseren, telefoneren, zingen,
acteren…
Beperkingen (activity limitation) Moeilijkheden die iemand heeft met Gevolgen van dysfonie bv niet
het uitvoeren van activiteiten adequaat kunnen communiceren,
beperkte draagkracht van de stem
Participatie Iemands deelname aan het Familiale, sociale en professionele
maatschappelijke leven relaties
Participatieproblemen (participation Problemen die iemand heeft met Niet kunnen acteren, lesgeven,
restriction) het deelnemen aan het zingen, vergaderen, niet betrokken
maatschappelijk leven worden in conversaties…
Externe factoren Iemands fysieke en sociale Reacties van familie, vrienden,
omgeving collega’s en maatschappij op
dysfonie
Beschikbaarheid van hulp of
hulpmiddelen
Persoonlijke factoren Iemands individuele achtergrond Copinggedrag, belang dat door
(interne factoren, sociaal-cultureel) omgeving gehecht wordt aan eigen
communicatiestijl…
2
,Stemtherapie vs stemtraining
Stemtraining: Stemtherapie:
Doel: verbeteren normale stem voor specifieke Doel: verbeteren pathologische stemmen (genezen /
doeleinden compenseren)
Wie: studenten logopedie, zangers, beroepsprekers…
→ iedereen om stemmogelijkheden te verbeteren =
optimaliseren van stemkwaliteit, mogelijkheden,
intensiteit, frequentie…
Verbeteren van stembelastbaarheid (zoeken hoe we de
stemmogelijkheden zo goed mogelijk kunnen maken,
zodat hij/zij het spreekberoep zo goed mogelijk kan
uitvoeren zonder last te krijgen)
Leren omgaan met de beperkingen van de stem (stem
niet overmatig belasten om geen stemstoornis te
verkrijgen)
Niet strikt te scheiden!
→ Gemeenschappelijk einddoel: ‘een betere stem’
Stemtherapie
Basisprincipes
− Multidisciplinair:
o Meestal NKO + logopedist
o Eventueel psycholoog, neuroloog, pedagoog, zangcoach…
▪ Psycholoog: stress kan een invloed hebben op de stem! Stemstoornis is vaak een symptoom
van een onderliggend psychisch probleem
▪ Neuroloog: bv bij stemplooiverlamming
− Belang van goede therapeutische relatie
o Gebaseerd op vertrouwen
▪ Werken met stemcliënten gebeurt vaak in vertrouwen! Het effect hangt vaak af van de
relatie tussen cliënt en therapeut (zie stress – invloed ervan)
• Er worden soms raar uitziende oefeningen gegeven, dit doe je maar als de cliënt op
zijn gemak zit
• Als stemtherapeut kan het zijn dat je de cliënt fysiek aanraakt (bv voor de larynx te
manipuleren, controle buikademhaling…)
o Duidelijk schetsen doelen, inhoud en verloop
▪ Cliënt moeten weten, waarom, hoe… hij dingen moet doen! Heeft een grote invloed op
medewerking en motivatie
− Werk vanuit eclectisch standpunt
o Eclectisch werken: je selecteert goede elementen uit verschillende methodes of technieken
o Niet eclectisch → 1 specifieke methode volgen
− Werk Evidence Based!
− Start stemtherapie:
o Verwijzing logo belangrijk indien stemprobleem langer duurt dan 6 weken (of 3 weken indien
risicofactoren hoog zijn)!
o Indien na 6 weken stemtherapie geen verbetering:
▪ Terug naar NKO
3
, − Einde stemtherapie:
o Indien patiënt gewenste functionaliteitsniveau heeft bereikt
o Cliënt ook leren omgaan met beperkingen
− Duur en frequentie:
o Afhankelijk van:
▪ Aard stemprobleem / oorzaak
▪ Stemcoaching / stemtherapie
▪ Algemene evolutie behandeling
• Na 12 weken reeds (Richtlijn stemklachten, 2015)
▪ Gebruikte methodiek
▪ Korte intensieve versus langere meer gespreide therapie
o Richtlijnen Riziv:
▪ Maximum 2 jaar (met voorschrift per jaar)
▪ Maximum 80 zittingen (30 minuten)
• Te lang: weinig motivatie – weinig vooruitgang
▪ Internationaal gerapporteerde therapieperiode 9,25 weken (veel verschillen tussen
verschillende landen)
− Slaagkansen stemtherapie:
Slaagkans verhogend Slaagkans verlagend
− Stimuleerbaar tot betere stemkwaliteit − Niet stimuleerbaar tot betere stemkwaliteit
− Patiënt wil extra inspanning leveren om − Beperkte motivatie om gewoonten te veranderen
fonochirurgie te vermijden (patiënt wil ‘quick fix’)
− Goede therapietrouw voor stemhygiëne, − Geen therapietrouw voor stemhygiëne,
reflexbehandeling refluxbehandeling
− Bereid tot beperken van risico op fonotrauma − Niet bereid tot beperken van risico op fonotrauma
− Bereid om dagelijks/regelmatig aan stem te werken − Niet bereid om dagelijks/regelmatig aan stem te
− Engageert zich om daadwerkelijk stemgewoonten werken
te veranderen − Accepteren geen verantwoordelijkheid
− Gehoorverlies
− Disproportionele emotionele en psychologische
problemen
− Niet gekwalificeerde hulpverlener
− Onopgeloste medico(legale) problemen
Stemstoornissen in de normenclatuur
Voorwaarden om
terugbetaling te verkrijgen
Stemkliniek = een gespecialiseerde afdeling voor onderzoek en behandeling van stemstoornis
4