H1: de cultuur van de Barok
Begin 17de eeuw
Maatschappelijke context
16de en 17de eeuw turbulente eeuwen:
- Protestantisme: godsdienstoorlogen
- Ontdekkingsreizen
- Revolutionaire ontwikkeling: wiskunde, wetenschap, architectuur, filosofie en kunsten
- Vorstelijke absolutisme (= vorst heeft alle macht)
Kunst context Barok
- Illusie, trompe-l’oeil
- Ruimte wordt ervaringsruimte
- Contrareformatie en reformatie (= soberder en minder abundant; Rembrandt, Hals)
- In Italië grootste vertegenwoordigers: Carracci en Caravaggio
- Combinatie van sensualiteit en spiritualiteit bij katholicisme
- Sterke beelden voor overtuigende boodschap
Kenmerken Barok
- Sterke natuurgetrouwheid
- Dramatisch moment wordt vastgelegd
- Licht-schaduwcontrast (chiaroscuro)(claire obscure)
- Dynamiek
- Illusie
- (ingehouden) beweging
- Verbeelding prikkelen
Voorbeelden
Het Leven is een droom, Pedro Caldéron de la Barca , Spanje , 1635
- Spaanse gouden eeuw = bloeiperiode kunst en literatuur
- Toneelstuk: alles en iedereen is een ambigu, vermomd of monsterlijk
- Relatie illusie en realiteit , werkelijkheid en droom
- Zinsbegoocheling
- Vraag of we überhaupt onszelf wel kunnen zijn
- Verwijzing naar: Lope de Vega en ‘de verleider van Sevilla’ van Tirso de Molina
- Thema: mens wordt geregeerd door passies; obsessie tot zelfkennis en zelfcontrole
- Samenvatting:
‘Het leven is een droom’ gaat over een Poolse prins, Segismundo, die opgesloten zit in een kerker.
Zijn vader, koning Basilio, houdt hem daar gevangen. Deze had namelijk als astroloog in de sterren
gelezen dat zijn zoon een tiran zou worden. Op een gegeven moment mag hij voor een dag koning
zijn, en wordt, na te zijn ingeslapen door middel van een slaapdrank, naar het kasteel van zijn
vader overgebracht. Wanneer hij daar wakker wordt begint hij zich echter wreed te gedragen,
zoals zijn vader in de sterren had gelezen, en wordt hij weer opgesloten, na opnieuw te zijn
gedrogeerd. In zijn kerker vertelt zijn bewaker en opvoeder Clotaldo hem dat alles wat gebeurd is
in het kasteel van zijn vader slechts een droom was…
,Narcissus, Caravaggio, Galleria Nazionale
d’Arte Antica, Rome, 1597-1599
- Chiaroscuro
- Ingehouden beweging: perfecte
spankracht tussen dynamiek en
psychologische fixatie van Narcissus die
opgaat in zijn spiegelbeeld
- Dramatisch moment: Narcissus zal
verdrinken in zijn spiegelbeeld
Avondmaal te Emmaüs, Caravaggio,
Pinacoteca di Brera, Milaan, 1606
- Bespreking gelijklopend met die van
Narcissus
- Chiaroscuro
- Ingehouden beweging
De kruisiging, Peter Paul Rubens, Kathedraal
van Antwerpen, 1610-1611
- Beweging en dramatiek heel
exhuberant
- Dynamiek: gebruik van diagonalen,
geaccentueerd door gebruik van
Chairoscuro
- Dramatiek van de figuren: theatraliteit,
musculatuur, gelaatsuitdrukkingen,
keuze van suggestieve momenten
De kruisafneming, Peter Paul Rubens,
Kathedraal van Antwerpen, 1611
- Beweging en dramatiek
- Dynamiek: gebruik van diagonalen,
geaccentueerd door gebruik van
Chairoscuro
- Dramatiek van de figuren: theatraliteit,
musculatuur, gelaatsuitdrukkingen,
keuze van suggestieve momenten
, Andrea Pozzo, Sint Ignatius, Rome, 1680
- Trompe-l’oeil
- Plafond lijkt weidse, eindeloze ruimte
De achterkant van een ingekaderd schilderij,
Cornelius Gijsbrecht, Statens Museum voor
Kunst, Copenhagen, 1668-1672
- Stilleven
- Grensvervaging tussen wereld binnen
en buiten het doek
- Doorbreekt de representatie letterlijk in
de ruimte van de kijker
Viool en boog, Jan Van der Vaart, Chatsworth
House, 1674
- Stilleven
- Grensvervaging tussen wereld binnen
en buiten het doek
- Doorbreekt de representatie letterlijk in
de ruimte van de kijker
De hofdames, Diego Velázquez, Museo del
Prado, Madrid, 1656
- Het theater wordt zelf theater
- De wereld bestaat slechts in/ uit
voorstellingen
➔ Opeenstapeling van voorstellingen
- We bevinden ons op de plaats van
koning Filip IV en zijn vrouw Mariana
van Oostenrijk (zie weerspiegeling in
spiegel)
