Hoofdstuk 1: Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen
1. Omschrijving
1.1 Omschrijving van gedrags- en emotionele problemen
De driftbuien, het tegenspreken, het te laat komen die de kinderen vertonen maken
deel uit van de ontwikkeling van het kind en het helpt het kind ook verder.
Kinderen die gedrags- en emotionele problemen hebben, worden vaak door andere
ervaren als moeilijk of lastig. De opvoeders weten niet meer hoe ze met deze
kinderen kunnen omgaan.
Kinderen met gedragsproblemen hebben vaak heel weinig begrip van buitenaf,
omdat die problemen ook negatieve gevolgen heeft voor de omgeving. Het word als
storend ervaren.
Scholte
heeft een definitie gemaakt over probleemgedrag ipv gedragsproblemen.
Probleemgedrag: wanneer de omgeving het gedrag beschouwen als iets
tegenstrijdig met de gehanteerde normen en regels in de samenleving of wanneer
als deskundige het gedrag benoemen als problematisch op basis van kenmerken
van psychische (on)gezondheid.
Scholte houd dus rekening met verschillende factoren zoals:
- oordeel van de omgeving
- geldende regels en normen
- oordeel deskundige
Gedragsproblemen gebruiken we meestal bij kinderen, omdat kinderen een
continuüm van druk, opstandig, agressief, prikkelbaar, uitdagend,.. gedrag
vertoond.
Continuüm: een ononderbroken iets, altijd aanwezig zonder pauzes.
Er zijn heel veel verschillende benamingen in de vakliteratuur en de klinische
praktijk.
Verschillende benamingen: problemen, stoornissen, opvoedingsmoeilijkheden,
kinderpsychiatrische stoornis, karakterstoornis,…
Als we spreken over gedrags- en emotionele problemen bij kinderen en jongeren is
het belangrijk om rekening te houden met verschillende begrippen.
Kinderen met gedragsproblemen is een term die gebruikt kan worden als een
overkoepelende term.
Kinderen met gedragsproblemen: alle kinderen die zich zichtbaar ongewoon of
abnormaal gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale emoties vertonen dat
los staan van de context/ernst/oorzaak van die emoties of gedragingen.
1
,Kinderen met gedragsproblemen: alle kinderen die lichamelijke klachten hebben die
onvoldoende verklaard kunnen worden door lichamelijke ziekte.
Kinderen met probleem gedrag of gedrags- emotionele problemen:
- kinderen met storende gedrag
- kinderen met emotionele problemen
- kinderen met somatoforme stoornissen
Kinderen met storende gedrag: externaliserend probleemgedrag (naar buiten
gericht)
bv: woedebuien, hyper kinetische gedrag
Kinderen met emotionele problemen: internaliserend probleem gedrag (naar
zichzelf gericht)
bv: angst, depressie
De kinderen met storend gedrag of emotionele problemen, gedragen zich zichtbaar
anders dan kinderen zonder deze problemen. Het gaat dus bij deze kinderen om
dominant of submissief gedrag.
Dominant gedrag: agressief, manipulerend
Submissief gedrag: depressie, ontwijkend, zelfbeschadiging
Kinderen met somatofrome stoornissen: hoofdpijn, buikpijn,…
Er is een onderscheid tussen:
- lichte en tijdelijke problemen
- gedragingen die slecht in bepaalde situaties bij bepaalde personen voorkomen
- gedragingen die leeftijds- of fase gebonden zijn
- ernstige problemen
1. Lichte en tijdelijke problemen
Als reactie op een nieuwe situatie
2. Slecht in bepaalde situatie problemen
Enkel op school of enkel bij specifieke leerkrachten
3. Leeftijds- of fase gebonden gedragingen
opstandigheid tijdens puberteit
Een eenduidige definitie is dus niet makkelijk te vinden, want het dekt een grote
lading aan gedragingen.
Gedragsproblemen: geen diagnose, maar een symptoom
Symptoom: geeft weer dat er ene onderliggend probleem is die zeer divers van
aard kan zijn.
Wij als orthopedagoog moeten belang hechten aan wat er achter het symptoom zit
en wat de oorsprong kan zijn van de gedragsproblemen.
2
,1. Gedrags- en emotionele problemen
Onderscheidt tussen:
- lichte of tijdelijke problemen die het kind vertoont als reactie op nieuwe situaties
- ernstige problemen
Lichte/tijdelijke problemen in een nieuwe situatie: gedragingen die slechts in een
bepaalde situatie of bij een bepaalde persoon voorkomen en het omvat ook de
leeftijds- of fase gebonden gedragingen.
Ernstige problemen: oppositioneel-opstandig gedrag of stemmingsstoornissen
De ernst van de ernstige problemen hangt af van:
- langdurige of blijvende problemen
- over het samen voorkomen van meerdere problemen
Gedragsstoornis word gebruikt voor de ernstige gedragsproblemen of
probleemgedragingen.
2. Gedragsstoornissen
Gedragsstoornissen: minder situatie gebonden , ze maken allemaal deel uit van een
grote groep gedragsproblemen, maar ze zijn niet allemaal even ernstig om als
gedragsstoornis benoemd te worden.
Gedragsstoornissen als diagnose: kinderpsychiatrische stoornissen waarbij het
symptoom gedragsproblemen zijn.
Bij gedragsstoornissen zijn de gedragsproblemen van aard dat de stoornis gekaderd
kan worden binnen een oppositioneel opstandige gedragsstoornis of de norm
overschrijdende gedragsstoornis.
Verschillende typen die deel uitmaken van het spectrum gedragsstoornissen:
- oppositioneel gedrag
- antisociaal gedrag
- diagnostische criteria gedrag
- oppositioneel opstandig gedragsstoornis
Oppositioneel gedrag: wanneer kinderen zich verzetten tegen hun ouders.
Passieve mild oppositioneel gedrag: als kinderen gewoon voortdoen met wat ze
bezig waren, ondanks dat hun ouders hebben gevraagd om er mee te stoppen.
Actieve vorm van oppositioneel gedrag: als kinderen een opdracht weigeren uit te
voeren en brutaal zijn.
Antisociaal gedrag: normen en rechten worden overtreden, schrik dat het evolueert
naar criminaliteit. bv: liegen ipv de waarheid te vertellen
Bij een diagnose van gedragsstoornissen binnen kinderpsychiatrie moet het gedrag
voldoen aan diagnostische criteria.
3
, Diagnostische criteria: kan je terugvinden in het classificatiesysteem van de DSM 5.
DSM 5: oppositioneel-opstandig stoornis samen met de norm overschrijdende
gedragsstoornis ondergebracht in het onderdeel ‘Disruptieve, impulsbeheersings-
en andere gedragsstoornissen’.
DSM IV: oppositioneel-opstandig stoornis samen met de norm overschrijdende
gedragsstoornis maakten nog deel uit van de ‘stoornissen die op kinderleeftijd
kunnen worden vastgelegd’.
Oppositioneel opstandige gedragsstoornis: bij kinderen die zich bijna nooit aan de
regels houden en zich vaak verzetten tegen de vragen en opdrachten van
volwassenen.
bv: weglopen als mama iets vraagt
Kinderen die leiden aan een oppositioneel opstandig gedragsstoornis hebben:
- prikkelbaar en opvliegend gedrag
- klein incasseringsvermogen
- snelle frustraties
- snel beledigd voelen
Deze kinderen zoeken altijd de schuld bij iemand anders van hun eigen gedrag.
Oppositioneel opstand gedragsstoornis: gemengde stoornis van emotie en gedrag
Risico van oppositioneel opstandig gedragsstoornis:
- latere ontwikkeling van antisociale gedragsstoornis
- ontwikkeling van angst- of stemmingsstoornis
Een vroege diagnostiek en behandeling is zeer belangrijk, omdat het zorgt voor het
voorkomen dat andere stoornissen zich ontwikkelen.
DSM V: beschreven wanneer een bepaald gedrag als een symptoom bekeken mag
worden door te beschrijven wat nu juist het ‘VAAK’ voorkomen betekend.
Door het DSM V kan men een onderscheid maken tussen de ernst van de
stoornissen, dit doet men aan de hand van het aantal voorkomen in verschillende
situaties. (school, thuis, in groep,…)
Milde symptomen: het komt maar 1 keer voor in een situatie
Matige symptomen: het komt minstens 2 keer voor in enen situatie
Ernstige symptomen: het komt 3 keer voor of meerdere keren
Norm overschrijdende gedragsstoornis/antisociale gedragsstoornis: een stoornis
waarbij antisociaal gedragsproblemen het sterkst naar voor komen. Het gaat over
onbeheerst gedrag. Het is een gedragspatroon dat zich hardnekkig blijft herhalen
en waarbij de fundamentele rechten van andere of de bijpassende normen en
regels geweld worden aangedaan.
4