1
Stem: assessment en therapie 1
De normale stem
Ontwikkeling van de stem door het leven heen
Wat versta je onder stem?
- Bron = stemplooien, deze gaan trillen en zo ontstaat er geluid
- Filter = keelholte, mondholte, neusholte
Het is belangrijk om te weten hoe een stem klinkt per leeftijd, zo kan je weten wat voor een
stem je kan verwachten of hoe ze zou moeten klinken.
Inleiding
Larynx verandert doorheen het leven
- Jongen en meisje (voor pubertijd) heel gelijkend
- Man = resonantie holte groter als bij kinderen
- Vrouw = minder lage toonhoogte dan de man
- Bejaarde vrouw = nasaler, zwakkere stem (minder luid), tremor (trilling)
3 belangrijke periodes
- 0-20j rijping van de larynx
- 20-29j weinig veranderingen, soms invloed door bv. zwangerschap (hormonen
wijzigen)
- Vanaf 30j degeneratieve veranderingen
Beïnvloeding van de stem door interne en externe factoren
- Interne factoren:
o De groei van beenderen, spieren, …
o Hormonale veranderingen
o Algemene gezondheid
o Psychologische status: blij, verdriet, depressie, stress, …
o Degeneratieve veranderingen in botten, spieren, ademhalingssysteem,...
- Externe factoren:
o Omgeving: blij, luid, stoffig, …
o Cultuur: luide familie
o Levensstijl: roken, alcohol, reflux, ..
,2
Geboorte en vroege kinderjaren 0-4j
Larynxpositie
- De vorm, de positie, de grootte is anders als bij een volwassene heeft invloed op
stemgeluid (stemparameters)
- Als NKO-arts een onderzoek wilt doen moet de stroboscoop kleiner zijn als bij een
volwassen larynx
- Trechtervormig, bij volwassenen cilindervormig
- Larynx ligt hoog in hals (onderkant cartilago cricoïdea (ringkraakbeen) ligt tss C2 en C3
- Pharynx is smaller
- Smalste doorgang: subglottis (bij volwassenen op glottisniveau)
- Geen verschil tss jongen/meisje
Lengte stemplooi
Wordt steeds langer tot de addolecentie.
Bij geboorte: membraneus gedeelte (50%) – kraakbenig gedeelte (50%)
Bij volwassenen: membraneus gedeelte (2/3) – kraakbenig gedeelte (1/3)
Bouw van de stemplooien
Lamina propria: breder, losmaziger en meer gevasculariseerd
- Ligamentum vocale (= intermediaire en diepe laag van
lamina propria)
o Bij geboorte: afwezig
o Doorheen 1ste tot 4de levensjaar: komen geleidelijk tot
ontwikkeling
- Vezels van m. vocalis
o Bij geboorte: onvolledig
o Gedurende eerste levensmaanden: ontwikkelen
Fonatie
Geboorteschreeuw
Stemontwikkeling
,3
Vocaal leren: PERCEPTIE prenataal (voor geboorte)
- Stemherkenning
- Toonhoogte – luidheid – tijd (als onderdeel van de prosodie)
Vocaal leren: PERCEPTIE postnataal (na geboorte)
- Child Directed Speech (motherese): hoger, korter, eenvoudige zinnen, veel
verkleinwoorden
- Herkenning van prosodische kenmerken (crosscultureel)
- Voorkeur voor de stem van de moeder
Vocaal leren: PRODUCTIE
- Elke uiting bevat 3 elementen:
o Symptoom = wenen
o Symbool = heeft honger
o Appèl = actie van de toehoorder (bv. de moeder geeft eten)
- Belang van imitatie
Kindertijd
Larynxpositie
- Da larynx daalt tot C5
- Hoek van cartilago thyroïdea is 120°, zowel bij jongens als bij meisjes
Lengte van de stemplooien
Stemplooien worden dikker en langer
fundamentele frequentie neemt af met toenemende leeftijd
Stembereik tussen jongen en meisje is hetzelfde (verschil tussen hoogste en laagste
frequentie)
Bouw van de stemplooien
Ontwikkeling van lamina propria:
- Intermediaire en diepe lag van de lamina propria (ligamentum vocale) komen gelijdelijk
aan tot ontwikkeling.
, 4
Fonatie
- Geen verschil tussen jongens en meisjes
- Daling van de fundamentele frequentie
Adolescentie (puberteit)
- Mutatie = stemwisseling (gebeurt door hormone)
o Gemiddelde duur: 13m
o Tussen 13 en 15j
o 3 fasen
Premutatie start hormonale veranderingen, ze zijn nog niet hoorbaar in de
spreekstem maar wel in de uitersten (hoge tonen zullen minder makkelijk
geproduceerd worden)
Mutatie het moment waarbij je in de spreekstem grote veranderingen krijgt,
voorkomen van verschillende toonhoogten
Postmutatie groei larynx voltooid, lichaam moet zich nog aanpassen aan de
nieuwe structuur
- Hormonale verandering invloed op larynx (groei)
o Vrouw: toename oestrogenen
o Man: toename androgenen
- Deel van lichamelijke veranderingen die in puberteit voorkomen
- Typische groeipiek aan begin puberteit
o Groei van borstkas en longen
o Groei lengte van het aanzetstuk
- Psychologische veranderingen
Larynxpositie
- Larynx dealt tot C6
- Veranderingen in cartilage thyroïdea
o Pre-puberteit: hoek van 120° (bij jongens – meisjes)
o Tijdens puberteit: hoe van 90° bij jongens – 120° bij meisjes
o Groeit bij jongens meer dan
bij meisjes