KWALITEITSZORG
INHOUDSOPGAVE
Les 1: inleidend deel ...................................................................................................................................................................... 2
1. Inleiding ............................................................................................................................................................................ 2
2. 6 dimensies/aspecten van kwaliteit: crossing the quality chasm (a new health system for the 21st century) ................. 2
3. Aspecten van kwaliteitszorg (patiënten perspectief) ........................................................................................................ 3
4. To Err is human: building a Safer Health System (1999) ................................................................................................. 4
5. Kwaliteitsindicatoren ........................................................................................................................................................ 4
6. Financiering van (Belgische) gezondheidszorg ............................................................................................................... 5
7. Besluit .............................................................................................................................................................................. 6
Les 2: denkkaders .......................................................................................................................................................................... 7
1. DEMING ........................................................................................................................................................................... 7
2. JURAN ............................................................................................................................................................................. 8
3. FEIGENBAUM (TOTAL QUALITY MANAGEMENT) ....................................................................................................... 9
5. CODMAN (END RESULT HOSPITAL) .......................................................................................................................... 10
6. DONABEDIAN (ZORGASPECTEN) .............................................................................................................................. 11
7. SWISS CHEESE MODEL .............................................................................................................................................. 12
8. LEAN (‘SLANKE PRODUCTIE’) .................................................................................................................................... 13
9. VALUE STREAM MAPPING (VSM) .............................................................................................................................. 13
10. SINGLE MINUTE EXCHANGE OF DIES (SMED) ................................................................................................... 13
11. POKA-YOKA ............................................................................................................................................................ 13
12. LEAN THINKING-LEAN HEALTHCARE .................................................................................................................. 14
13. SIX SIGMA ............................................................................................................................................................... 14
14. LEAN THINKING VS SIX SIGMA ............................................................................................................................. 14
Les 3: van meting naar beleid ..................................................................................................................................................... 15
1. Inleiding over indicatoren ............................................................................................................................................... 15
2. Verschillende manieren om indicatoren te ontwikkelen ................................................................................................. 18
3. OECD en indicatoren ..................................................................................................................................................... 20
4. Niveaus van kwaliteitsmanagement ............................................................................................................................... 21
5. Correcte beslissingen op basis van correcte gegevens: kwaliteit van gegevens .......................................................... 21
6. Keuzes maken ............................................................................................................................................................... 22
7. Feedback en actie .......................................................................................................................................................... 22
Les 4: wat als het misloopt ......................................................................................................................................................... 23
1. Voorbeeld: International classification for patient safety - descriptions of harm severity (WHO)................................... 23
2. Level 1 en 2 (vanuit open disclosure) ............................................................................................................................ 23
3. Kwaliteit stopt niet als het mis loopt ............................................................................................................................... 24
,Les 1: inleidend deel
1. Inleiding
Wet van de rechten van de patiënt: de patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle gezondheidzorg die beantwoordt aan zijn/haar
behoeften. à Kwaliteitsvol: “Gezondheidszorg is kwaliteitsvol wanneer de zorg de kans verhoogt om gewenste
gezondheidsresultaten te bekomen en wanneer deze zorg overeenstemt met de huidige professionele kennis.” à WHO: “High
quality of health care is an important component of efforts to reach sustainable development goal (SDG): to ensure healthy lives
and promote well-being for all at all ages.”
2. 6 dimensies/aspecten van kwaliteit: crossing the quality chasm (a new health system for the 21st century)
1) VEILIGHEID: minimaliseren van “vermijdbare letsels” (zowel vanuit medisch standpunt als vanuit patiënten standpunt)
- Veilig, altijd, overal en voor iedereen: ook tijdens weekend, nacht, staking,…
- Naadloze overgang tussen zorgverleners/disciplines
- Alle informatie is altijd beschikbaar voor iedereen: zorgverleners en patiënt zijn op de hoogte en betrokken
2) EFFECTIVITEIT: zorg gebaseerd op wetenschappelijke kennis (vb: whitening tandpasta bewezen)
- Cruciaal voor effectiviteit is evidence based handelen én continu monitoren van de gegeven zorg
- Om te determineren of behandeling de best mogelijke resultaten voor patiënt, zorgverlener en samenleving geeft
3) EFFICIËNTIE: vermijden van verspilling (vb: niet alleen tijdverspilling, ook geld of energie)
- Verhogen van de efficiëntie: verminderen van kwaliteitsverspilling en administratieve kosten en productie kosten
- Om de beste waarde voor het bestede geld te verkrijgen
4) TIJDIGHEID: vermijden van wachttijden en schadelijke vertragingen (vb: schade is vermijdbaar indien sneller afspraken)
- Tijdige zorg: wachten kan leiden tot emotionele stress en fysieke schade voor patiënt
- Tijdige zorg: wachten kan leiden tot inefficiënt systeem, frustraties, vermoeidheid, stress, tijdsdruk voor zorgverlener
- Tijdige informatie: wachten kan leiden tot inefficiënt systeem, verkeerde of onaangepaste zorg, andere beslissingen
- “Wat ben je met hoogkwalitatieve zorg als je er jaren op moet wachten?” vs “Laten we in ieder dorp een ZH plaatsen”
5) BILIJKHEID/EERLIJKHEID: rechtvaardigheid, toegankelijkheid (vb: bereikbaar, aangepast aan SES)
- Toegankelijkheid (‘universal access’)
o Fysieke toegankelijkheid: afstand en bereikbaarheid tot zorgverlener, mobiliteit patiënt
o Financiële toegankelijkheid: betaalbare zorg
o Maatschappelijke toegankelijkheid: taboe, schaamte, religie, cultuur
- Populatie niveau: verbeteren van de algemene gezondheidstoestand en/of toegespitst op specifieke subgroepen
- Individueel niveau: geen individuele verschillen in zorg op persoonlijke eigenschappen (ras, geslacht, geloof)
6) PATIËNTGERICHTHEID: patiënt centraal, respectvol en responsief omgaan met patiënten (vb: pt weet vaak niet wat hij
goed vindt aan de behandeling, weet niet wanneer het resultaat goed is dus men moet zeker goed informeren)
- Empathie, betrokkenheid, tegemoetkomen/respect aan noden/waarden/voorkeuren van de patiënt (en omgeving)
- Dimensies van patiëntgericht zorg: coördinatie en integratie van zorg, informatie, communicatie en educatie, fysiek
comfort, emotionele ondersteuning, betrokkenheid van naaste omgeving
,Bijkomende dimensies of subcategorie (afhankelijk van bron):
- CONTINUÏTEIT: de zorg loopt naadloos over van diagnose tot nazorg (vb: goede opvolging, multidisciplinair team)
- INTEGRALITEIT: de bijdrage van alle betrokken zorgverstrekkers wordt geïntegreerd (vb: multidisciplinair team)
- GELIJKWAARDIGHEID: kwaliteit van ontvangen zorg varieert niet tgv persoonlijke kenmerken (vb: iedereen zelfde zorg)
Drie kwaliteitsproblemen:
- Overuse
- Underuse
- Misuse
è Oorzaken: stijgende complexiteit inzake kennis en technologie, ook inzake chronische aandoeningen, slecht en/of niet
optimaal georganiseerde gezondheidzorg(systemen) en beperkingen van de digitale revolutie (internet, sociale media).
2.1. Algemene bemerkingen
Fouten gebeuren binnen een systeem dat zowel een technische als menselijke component heeft. Deze twee componenten treden
continu in interactie. Fouten zijn dan een event ten gevolge van schade of verstoring van een welbepaald en omschreven
systeem waardoor het resultaat of output van dat systeem verstoord wordt.
à Fouten kunnen gevolg zijn van individueel falen van een element.
à Fouten kunnen gevolg zijn van samenloop en/of interactie van individueel falen van verschillende elementen van het systeem.
à Fouten kunnen gevolg zijn van menselijke factor zonder dat menselijke factor schuld treft (80% van de fouten).
In andere sectoren meer aandacht voor kwaliteitszorg (denk verkeer, vliegtuigen) want deze zijn opvallender als fouten gebeuren,
omwille van maatschappelijke aandacht of groot aantal slachtoffers per incident vs beperkt aantal slachtoffers per incident (maar
wel meer incidenten). Hierin is weinig transparantie want er gebeuren fouten maar patiënten weten het niet! à hindsight bias:
als men terugkijkt kunnen (ontstaan van) fouten logisch en overduidelijk lijken, terwijl op het moment dit niet zo was.
2.2. Conclusie
§ Kwaliteitszorg en kwaliteitsvolle zorg zijn 2 verschillende maar onlosmakelijke aspecten!
§ Kwaliteitszorg nodig om tot kwaliteitsvolle zorg te komen!
§ Principes van kwaliteitszorg om de kwaliteit van zorg te meten!
§ Door kwaliteitszorg kunnen we het zorgproces verbeteren en daardoor de kwaliteit van zorg verhogen.
§ Het zorgproces speelt zich af op verschillende domeinen/aspecten.
§ Als het misloopt in zo een proces à impact op de kwaliteit van zorg!
3. Aspecten van kwaliteitszorg (patiënten perspectief)
- Informatie en communicatie
- Toegankelijkheid en betaalbaarheid
- Bejegening, respect en privacy
- Participatie en empowerment
Transparantie:
Transparantie van kwaliteit van zorg (en de zorg zelf) is het openbaar maken van info over de kwaliteit van zorg aan burgers en
patiënten. Met als doel: emancipatie patiënten, kwaliteitsmanagement, publieke verantwoording, marktwerking en keuzevrijheid.
Voorbeeld: https://www.zorgkwaliteit.be/ à kwaliteit van Vlaamse ziekenhuizen in kaart gebracht
,4. To Err is human: building a Safer Health System (1999)
- “Experts estimate that as many as 98 000 people die in any given year form medical errors that occur in hospitals”.
- “To Err is human breaks the silence that has surrounded medical errors and their consequence but not by pointing fingers
at caring health care professionals who make honest mistakes.”
- “To Err is human asserts that the problem is not bad people in health care, it is that good people are working in bad
systems that need to be made safer”
Error (fout):
- Renson: an error is the failure of a planned sequence of mental or physical activities to achieve its intended outcome
when these failures cannot be attributed to chance.
- IOM: an error is the failure of a planned action to be completed as intended or the use of a wrong plan to achieve an aim.
Latent errors (latente fouten):
- Latent errors tend to be removed from the direct control of the operator and incluced things as poor design, incorrect
installation, faulty maintenance, bad management decisions and poorly structured organizations.
- Voorbeeld: fout wordt uitgelokt door systeem (gezondheidssysteem, ziekenhuis, praktijk)
Active errors (actieve fouten):
- Active errors occur at the level of the frontline operator and their effects are felt almost immediately.
- Voorbeeld: verkeerde tand wordt geëxtraheerd door behandelaar
4.1. Gevolgen?
- Hogere maatschappelijke kosten
- Meer/ernstiger leed bij patiënt (fysiek/emotioneel) maar ook bij zorgverlener
4.2. Wat kan er mis gaan?
à Error of execution: the failure of a planned action to be completed as intended (‘slip’, ‘lapse’)
à Error of planning: a wrong plan to achieve an aim (mistake)
4.3. Adverse events
An injury caused by medical management rather than by underlying condition of the patient.
!!! Sommige het gevolg van fouten, sommige ook het gevolg van volgen van het systeem.
- Preventable adverse event: adverse event attributable to error
- Negligent adverse event: a subset of preventable adverse events that satisfy legal criteria used in determining negligence
5. Kwaliteitsindicatoren
Kwaliteitsindicatoren meten een specifiek aspect van zorg à systematisch verzamelen en analyseren van verschillende
(klinische) kwaliteitsindicatoren.
Verschillende soorten:
§ Proces-en uitkomstindicatoren
§ Gewenste en ongewenste indicatoren
§ Generieke en ziekte specifieke indicatoren
, Kenmerken van een goede klinische kwaliteitsindicator?:
- Valide
- Betrouwbaar
- Gevoelig
- Specifiek
- Haalbaar
- Interpreteerbaar (eenduidig en eenvoudig)
- Bijdragen tot verbetering
5.1. Ontwikkeling van een set van klinische kwaliteitsindicatoren
1) Bepalen van prioriteiten, gebaseerd op expliciete criteria.
2) Bepalen van doelpubliek en doelstellingen van de indicator.
3) Samenstelling van een team met alle belangrijke stakeholders.
4) Identificatie van mogelijke bronnen van indicatoren (bestaande indicatorensets tot geïndexeerde literatuur en richtlijnen).
5) Evaluatie van de bewijskracht van de bestaande klinische evidentie.
6) Selectie van klinische kwaliteitsindicatoren gebaseerd op de bestaande klinische evidentie.
7) Bepalen van de specificaties van de klinische kwaliteitsindicatoren, inclusie-en exclusiecriteria, etc...
8) Pilot testing
5.2. Sensitiviteit en specificiteit van indicatoren
Sensitiviteit is het aantal incidenten dat de indicator zal oppikken van het geheel van incidenten. Waarbij een + incident aangeeft
dat er zich een probleem heeft voorgedaan (zo laag mogelijk vals negatieven). Specificiteit is het aantal incidenten die een
indicator niet zal oppikken van het geheel aan incidenten. Waarbij een - incident het normale is (zo laag mogelijk vals positieven).
6. Financiering van (Belgische) gezondheidszorg
6.1. Betaalsystemen op niveau van verstrekker
- Betaling per prestatie (fee or pay for service)
- Betaling per uitvoering
- Betaling per resultaat
- Betaling per kwaliteit
- Betaling per ligdag
- Betaling per ziekte-episode
- Betaling per patiënt
- Betaling per tijdseenheid
Risico’s:
- Presteren om te presteren: hoe meer diensten, hoe meer geld dus patiënt snel wegsturen (vooral bij betaling per prestatie)
- Gaming: manieren vinden om gemeten resultaten te maximaliseren zonder de gewenste doelstellingen te bereiken
- Cherry picking: patiënten selecteren op ernst, problematiek, potentiële voortuitgang, gezondheidstoestand (vooral bij
betaling per kwaliteit, resultaat en patiënt)
- Tunnelvisie: aandacht gaat enkel naar de indicatoren die opgenomen zijn in de kwaliteitsmeting en niet naar de anderen.
