Een Kerk in Hervorming
1.Wat is hervorming?
Wat? Centraal concept in kerkgeschiedenis (reform, réforme, riforma)
◦ Diepgaande disciplinaire/doctrinaire interventie in seculiere/monastieke
kerk(gemeenschappen)
◦ Géén ‘vernieuwing’: terugkeren naar geïdealiseerd verleden door
wegwerken aberraties
◦ Ecclesia semper reformanda: Kerk die zichzelf voortdurend ‘hernieuwt’
◦ Talloze ‘hervormingen’: Karolingische, Cluny, Cîteaux, Gregoriaanse,
(Contra)reformatie
Wie? Diverse inspiraties, maar implementatie van hervorming: top-down
Door bisschoppen, pausen, abten, maar ook graven, hertogen, vorsten
Problematisch?
Terminologie: zelden reformare, vaker: corrigere, emendare, meliorare,
restaurare, reparare
Partijdige connotatie ‘hervorming’: verbetering? Eerder: interventie,
verandering?
‘Hervormingsbeweging’ <-> vaak individuele initiatieven?
Hervorming of day-to-day management? Wat is onderscheid?
2.Monastieke vernieuwing
1.1. Monastieke hervorming
Wat? Interventie in één of meerdere kloosters
Terugkeer naar/herstel van ‘regulier’ of apostolische leven; ‘zuivere’
interpretatie Regel (van Benedictus)
Meestal: vervanging abt en/of ganse gemeenschap
Vaak ook gepaard met schenkingen, patronage
Materiële welstand altijd verbonden met disciplinaire!
, Waarom? Diverse (complementaire) motieven
Religieus: herstel religieuze zuiverheid door aanpak misbruiken,
mistoestanden of wanbeheer
Sec: Controle versterken over gemeenschap en abdij, over personeel
zowel als over bezittingen
Wie? Diverse wereldlijke en kerkelijke machthebbers
Late 8e-9e eeuw: initiatief van de Karolingische koningen
Uniformiteit opleggen: ordo monasticus/canonicus, opleiding clerus
Uitgevoerd lokaal door adel, episcopaat, abten: vaak lekenabten!
10-11e eeuw: initiatief van graven, hertogen, bisschoppen
Vaak kritiek op lekenabten: vervangen door ‘reguliere’ abt
Vaak in samenwerking met prestigieuze abten/abdijen
o Gerard van Brogne en graaf Arnulf I van Vlaanderen
o Bisschoppen van Lotharingen met de abdij van Gorze
o Abten uit Cluny in Bourgondië, later ook Italië, Frankrijk (zie infra)
<-> leken blijven advocatus
Beeld van lekenabten als verwereldlijkte figuren die baden in rijkdom, dus in
diskrediet gebracht hoewel ze in feite vaak bekwame leiders waren. Vaak
lekenheren die zelf initiatief namen voor hervormingen.
Hoe heeft hervorming zich
afgespeeld? Alles gaat slecht,
is decadent, regel wordt niet
meer gevolgd interventie
terugkeer
