Samenvatting van de lessen en slides. De notities zijn zo geschreven dat het eerder een cursus is, aangezien er geen cursus was voor dit vak. Ook verwijzingen naar Algemene Rechtsleer als de prof hierover bezig was. Ook is er bij elk hoofdstuk verwezen naar welke les hierover ging, wat het gemakkel...
RECHTSVINDING
INLEIDING LES 1 ____________________________________________________________________________ 9
DEEL I. WAT IS UITLEGGING? _________________________________________________________________ 9
TITEL I. UITLEGGING: ALGEMEEN DEEL ___________________________________________________________ 10
H1. Begripsomschrijving: wat is ‘uitlegging’ of interpretatie? ___________________________________ 10
Soorten uitlegging/Interpretatie _________________________________________________________________ 11
H2. ‘RECHT’ ALS UITLEGGINGSOBJECt ______________________________________________________ 12
H3. Uitleggingsdoel ____________________________________________________________________ 12
H4. UITLEGGINGSSUBJECT _______________________________________________________________ 13
§1. Standpunten en rollen zie slide 33 ____________________________________________________________ 13
§2. Niet-juridische factoren die besluitvorming beïnvloeden___________________________________________ 13
TITEL II. TWEE PARADIGMA’S _________________________________________________________________ 13
Inleiding: hoe kijken we naar rechtsvinding _________________________________________________ 14
H1. POSITIVISTISCH PARADIGMA __________________________________________________________ 14
§1. Ontologisch uitgangspunt ___________________________________________________________________ 14
§2. Epistemologisch uitgangspunt ________________________________________________________________ 14
A. Formalistisch-positivistische visie _________________________________________________________ 15
B. Descriptief-positivistische visie ___________________________________________________________ 15
§3. Gevolgen ontologisch en epistemologisch uitgangspunt ___________________________________________ 15
A. Bestaan vs. toepassing __________________________________________________________________ 15
B. Theorie over uitlegging? _________________________________________________________________ 16
§4. Axiologisch uitgangspunt ____________________________________________________________________ 16
A. Verband met ontologisch en epistemologisch uitgangspunt ____________________________________ 17
B. De rol van de uitlegger: de neutrale archeoloog ______________________________________________ 17
C. Uitspraken over ‘geldend recht’ als verifieerbare uitspraken ____________________________________ 18
§5. Methodologisch uitgangspunt ________________________________________________________________ 18
§6. Staatkundig uitgangspunt ___________________________________________________________________ 19
H2. CONSTRUCTIVISTISCH PARADIGMA les 2 ________________________________________________ 19
§1. Ontologisch uitgangspunt ___________________________________________________________________ 20
§2. Epistemologisch uitgangspunt ________________________________________________________________ 20
§3. Gevolgen ontologisch en epistemologisch uitgangspunt ___________________________________________ 21
A. Bestaan impliceert toepassing ____________________________________________________________ 21
B. Symbolen en betekenis _________________________________________________________________ 21
§4. Axiologisch uitgangspunt ____________________________________________________________________ 23
A. Verband met ontologisch en epistemologisch uitgangspunt ____________________________________ 23
B. De rol van de uitlegger: de creatieve kunstenaar _____________________________________________ 24
C. Uitspraken over ‘geldend recht’ als WAARDERINGSUITSPRAKEN !! VIP !! __________________________ 25
§5. Methodologisch uitgangspunt ________________________________________________________________ 25
A. De eenvoud van het syllogisme doorprikt ___________________________________________________ 26
1. Heuristiek vs. legitimatie ________________________________________________________________ 26
2. De toekomst van het syllogisme: zwanenzang of sirenezang? ___________________________________ 28
B. Van redeneren (logica) naar argumenteren (retorica) _________________________________________ 31
§6. Staatkundig uitgangspunt ___________________________________________________________________ 33
H3. Vergelijkingsschema: ________________________________________________________________ 33
DEEL II. UITLEGGING IN STAATKUNDIG PERSPECTIEF _____________________________________________ 34
1
,Lesnotities Rechtsvinding
Academiejaar 2021-2022
TITEL I. DRIE PIJLERS: DEMOCRATIE, RECHTSSTAAT EN MENSENRECHTEN ___________________________ 34
H1. LINK MET RECHTVAARDIGHEIDSSTROMINGEN ___________________________________________ 34
H2. DEMOCRATIE (D) à formele criteria____________________________________________________ 35
H3. RECHTSSTAAT (R) à procedurele criteria ________________________________________________ 36
H4. MENSENRECHTEN/Grondrechten (M) à Materiële criteria __________________________________ 36
TITEL II. DRIE VISIES OP DE VERHOUDING TUSSEN DE STAATSMACHTEN LES 3________________________ 36
H1. DRIE VISIES OP DE TRIAS _____________________________________________________________ 37
§1. Klassieke visie van Montesquieu ______________________________________________________________ 37
§2. Radicale Visie van de Franse Revolutie _________________________________________________________ 39
A. Proloog: 18e-eeuwse problemen __________________________________________________________ 40
B. Een droombeeld _______________________________________________________________________ 41
C. Een ontnuchterende werkelijkheid ________________________________________________________ 43
§3. Binaire visie van Hans Kelsen _________________________________________________________________ 44
A. Rechtsvorming en rechtstoepassing: slechts een relatief onderscheid ____________________________ 44
B. Visie op de ‘scheiding der machten’ _______________________________________________________ 45
TITEL III. DE VERHOUDING TUSSEN WETGEVER EN RECHTER _____________________________________ 48
H1. VERHOUDING TUSSEN ENERZIJDS RECHTSSTAAT EN MENSENRECHTEN EN ANDERZIJDS DEMOCRATIE48
§1. Het verband tussen enerzijds Rechtsstaat en Mensenrechten en anderzijds Democratie _________________ 48
§2. De spanningen tussen enerzijds Rechtsstaat en Mensenrechten en anderzijds Democratie _______________ 48
H2. DEMOCRATIE, RECHTSSTAAT EN MENSENRECHTEN IN POLEN (EN EUROPA) ____________________ 50
H3. MACHT EN TEGENMACHT IN BELGIË ___________________________________________________ 52
§1. Stelling 1: controle door rechters van democratisch tot stand gekomen regelgeving kan niet (of amper) worden
verantwoord ________________________________________________________________________________ 52
§2. Kritiek op stelling 1 ________________________________________________________________________ 53
§3. Even tussendoor: grondwettigheidstoetsing in België _____________________________________________ 53
§4. Hoe kan het legitimatief deficit worden ondervangen? ____________________________________________ 54
DEEL III. UITLEGGINGSDOEL LES 4_____________________________________________________________ 55
TITEL I. UITLEGGINGSDOEL: DRIE SOORTEN DOELSTELLINGEN ____________________________________ 55
H1. DOELSTELLING VAN INTERPRETATIE ____________________________________________________ 55
§1. Bepalen van taalkundige betekeniS____________________________________________________________ 56
§2. Een juiste afhandeling van geschillen __________________________________________________________ 57
§3. Bepalen bijdrage van een Symbool aan inhoud van recht __________________________________________ 58
H2. DOELSTELLING VAN DE UITLEGGER_____________________________________________________ 59
§1. Twee soorten situaties______________________________________________________________________ 59
§2. Authentieke interpretatie ___________________________________________________________________ 60
A. Authentieke interpretatie (in de ruime zin) __________________________________________________ 60
B. Authentieke interpretatie (in de enge zin)___________________________________________________ 60
1. Voorwaarden en gevolgen interpretatieve wet ____________________________________________ 61
2. Twee verschillen interpretatieve wet – ‘gewone’ retroactieve wet _____________________________ 62
§3. Andersoortige interpretatie__________________________________________________________________ 62
A. Overzicht _____________________________________________________________________________ 62
B. Het belang van rollen (en standpunten) ____________________________________________________ 62
1. Algemeen __________________________________________________________________________ 63
2. Belang van rollen: Johnny, het legalistische kind ___________________________________________ 64
3. Diversiteit aan rechterlijke standpunten __________________________________________________ 65
4. Drie personages _____________________________________________________________________ 66
C. Houding van uitleggers __________________________________________________________________ 68
DEEL IV. UITLEGGINGSOBJECT/VOORWERP ____________________________________________________ 69
TITEL I. HET (ONMOGELIJKE) ONDERSCHEID TUSSEN ‘RECHTSFEITEN’ EN ‘RECHTSREGELS’ _____________ 69
2
,Lesnotities Rechtsvinding
Academiejaar 2021-2022
H1. WENSDROOM VAN HET POSITIVISTISCHE PARADIGMA _____________________________________ 69
H2. RELEVANTIE (EN NOODZAAK) VAN HETONDERSCHEID TUSSEN ‘RECHTSFEITEN’ EN ‘RECHTSREGELS’ _ 70
H3. EEN WENSDROOM DOORPRIKT _______________________________________________________ 70
§1. Drie begrippen ____________________________________________________________________________ 70
A. Feiten _______________________________________________________________________________ 70
B. Rechtsfeiten __________________________________________________________________________ 70
C. Rechtsregels __________________________________________________________________________ 71
§2. Toepassing van die drie begrippen op het onderscheid ‘oordeel in feite’ en ‘oordeel in rechte’ ____________ 72
A. Theoretisch onderscheid tussen ‘oordeel in feite’ en ‘oordeel in rechte’ __________________________ 72
B. Onderscheid tussen de twee paradigma’s in dit verband _______________________________________ 72
C. Het onderscheid in de (cassatie)praktijk/ Betekenis van het theoretisch onderscheid voor de taak van het
Hof van Cassatie ___________________________________________________________________________ 72
D. Een onmogelijk onderscheid tussen ‘rechtsfeiten’ en ‘rechtsregels’ ______________________________ 74
1. Waarom? Een vicieuze cirkel ___________________________________________________________ 74
2. Het doorbreken van de cirkel: Vorverständnis _____________________________________________ 75
A) De opbouw van Vorverständnis: de hermeneutische spiraal ________________________________ 75
B) De reikwijdte van Vorverständnis: wat met computers? ___________________________________ 76
TITEL II. CONSTRUCTIE VAN RECHTSREGELS ___________________________________________________ 77
H1. CONSTRUCTIEMETHODE _____________________________________________________________ 77
§1. Waarom moeten we rechtsregels construeren?__________________________________________________ 77
§2. Een praktisch voorbeeld ____________________________________________________________________ 77
H2. CONSTRUCTIEVOORWERP = constructiemateriaal _________________________________________ 77
§1. Twee perspectieven op bouwstenen van ‘regelpremissen’ _________________________________________ 78
A. Bouwstenen van ‘regelpremissen’ als rechtsbronnen __________________________________________ 78
1. De ‘rechtsbron’ als metafoor ___________________________________________________________ 78
2. Soorten ‘rechtsbronnen’ ______________________________________________________________ 79
3. Vooronderstellingen van de rechtsbronnen metafoor _______________________________________ 83
A) Positivistisch paradigma ____________________________________________________________ 83
B) Gevolgen van het positivistisch paradigma______________________________________________ 83
1. Bindende vs. niet-bindende bronnen ________________________________________________ 83
2. Zelfstandige vs. niet-zelfstandige bronnen ____________________________________________ 84
3. Conflicterende ordes en normen: hiërarchie der normen ________________________________ 84
B. Bouwstenen van ‘regelpremissen’ als rechtsknopen __________________________________________ 85
1. Een alternatieve metafoor _____________________________________________________________ 85
2. Vooronderstellingen van de rechtsknopenmetafoor à waarom? ______________________________ 86
A) Constructivistisch paradigma ________________________________________________________ 86
B) Gevolgen van het constructivistisch paradigma __________________________________________ 87
C. Bouwstenen van ‘regelpremissen’ in geglobaliseerd perspectief _________________________________ 90
§2. Voornaamste gezaghebbende handelingen (VGH) ________________________________________________ 90
A. Inleiding _____________________________________________________________________________ 91
1. Waarover gaat het? __________________________________________________________________ 91
2. VGH... van welk soort recht? ___________________________________________________________ 91
3. Twee manieren om te kijken naar VGH ___________________________________________________ 92
B. Handelingen van wetgevende actoren les 6 _________________________________________________ 92
1. Wat is wetgeving? ___________________________________________________________________ 92
A) Omschrijving _____________________________________________________________________ 93
B) Uitwerking _______________________________________________________________________ 93
I. Zelfstandig uitgewerkt door bepaalde actor ___________________________________________ 93
a. Door federale actoren __________________________________________________________ 93
b. Door deelstatelijke actoren _____________________________________________________ 94
c. Door provinciale actoren ________________________________________________________ 94
d. Door gemeentelijke actoren _____________________________________________________ 94
e. Door parastatalen _____________________________________________________________ 94
II. Niet-zelfstandig uitgewerkt door bepaalde actor _______________________________________ 95
a. kan reeds bestaande handeling reglementair karakter verlenen ________________________ 95
b. kan uitspraak met reglementair karakter doen over reglementaire norm _________________ 95
2. Belang van wetgeving doorheeen de tijd _________________________________________________ 96
3. Wetgeving als gewild en gegroeid recht __________________________________________________ 96
4. Werfkracht handelingen van wetgevende actoren __________________________________________ 97
C. Handelingen van uitvoerende actoren______________________________________________________ 97
1. Wat is wetgeving? ___________________________________________________________________ 97
2. Werfkracht handelingen van uitvoerende actoren __________________________________________ 98
D. Handelingen van rechtsprekende actoren ___________________________________________________ 99
1. Wat is rechtspraak? __________________________________________________________________ 99
2. Rechtspraak als gewild en gegroeid recht ________________________________________________ 100
A) Gewild recht: individuele uitspraken _________________________________________________ 100
B) Gegroeid recht: precedenten _______________________________________________________ 100
3. Werfkracht handelingen van rechtsprekende actoren ______________________________________ 101
E. Handelingen van rechtsgeleerde actoren __________________________________________________ 102
1. Wat is rechtsleer? __________________________________________________________________ 102
2. Taak van de rechtsleer _______________________________________________________________ 102
3. Methode van de rechtsleer ___________________________________________________________ 103
A) Algemeen _______________________________________________________________________ 103
B) Verwoording van algemene rechtsbeginselen __________________________________________ 103
I. Algemene beginselen als tegengewicht? _____________________________________________ 103
II. Beginselen van behoorlijke wetgeving (en van behoorlijk bestuur)________________________ 104
4. Werfkracht handelingen van rechtsgeleerde actoren? ______________________________________ 105
F. Handelingen van (andere) private actoren _________________________________________________ 105
1. Wat zijn ‘handelingen van (andere) private actoren’? ______________________________________ 106
2. Handelingen van (andere) private actoren als gewild en gegroeid recht ________________________ 106
A) Gewild recht: overeenkomsten, technische normen _____________________________________ 106
I. Technische normen of standards ___________________________________________________ 106
II. TN kunnen in principe vrijwillig worden toegepast, maar kan verplicht worden gemaakt (art. VIII.1
WER) _____________________________________________________________________________ 107
B) Gegroeid recht: gewoonten, gebruiken _______________________________________________ 108
I. Gewoonten ____________________________________________________________________ 108
a. Omschrijving en elementen ____________________________________________________ 108
b. Onmisbaarheid ______________________________________________________________ 109
c. Bewijs ______________________________________________________________________ 110
d. Werfkracht _________________________________________________________________ 110
II. 2. Gebruiken à zie tekst storme&storme ___________________________________________ 111
3. Werfkracht handelingen van (andere) private actoren______________________________________ 111
H3. CONSTRUCTIEMETHODE les 07 _______________________________________________________ 112
§1. Positivistisch paradigma ___________________________________________________________________ 113
A. Stap 1: Uitgangspunten, grondslag en vooronderstellingen ____________________________________ 113
B. Stap 2: Methoden om juridische betekenis van H van Wetgever te bepalen _______________________ 114
1. Taalkundige argumenten _____________________________________________________________ 115
A) Letterlijke betekenis ______________________________________________________________ 115
B) Technische betekenis _____________________________________________________________ 116
C) Gebruikelijke betekenis ____________________________________________________________ 116
2. Systematische argumenten ___________________________________________________________ 117
A) Uitgangspunt en redeneerstijl _______________________________________________________ 117
B) Systematische consistentie: argumenten op basis van verschil en van vertrouwen _____________ 118
C) Formele contextuele harmonisatie (FCH) ______________________________________________ 120
D) Zuinigheid van het systeem _________________________________________________________ 120
3. Wetshistorische argumenten _________________________________________________________ 121
C. Stap 3: Afstemming van juridische betekenis van meerdere relevante H van W ____________________ 121
D. Verhouding tussen stappen 2 en 3________________________________________________________ 122
§2. Constructivistisch paradigma________________________________________________________________ 122
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtenstudenxox. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
