GEZONDHEIDSPROMOTIE
1. DE CONCEPTEN ZIEKTE EN GEZONDHEID
HET CONCEPT ZIEKTE
Disease = past binnen het biomedisch model, het begrip gezien vanuit de arts, het bestaan van één of
andere pathologie
Illness = gedefinieerd vanuit het standpunt van de patiënt, hoe de patiënt het verlies van zijn
gezondheid ervaart, welke klachten hij hieromtrent heeft, subjectieve, gevoelsmatige en
gedragsaspecten van ziekte
Sickness = gedefinieerd vanuit het standpunt van de maatschappij, consequenties van ziekte, het niet
meer kunnen vervullen van bepaalde sociale rollen, de ziekterol
HET CONCEPT GEZONDHEID
= de ‘afwezigheid van ziekte’
Enge visie
Negatieve definitie
‘Health is a state of complete physical, mental and social well-being, not merely the absence of disease or
infirmity.’ (WHO)
Toestand van welzijn
Positieve definitie
Holistische visie
DE POSITIEVE GEZONDH EIDSDEFINITIE
Individuele dimensies van gezondheid:
Fysiek
Mentaal
Emotioneel
Spiritueel
Seksueel
Ruimere dimensies van gezondheid
Sociaal / maatschappelijk
Fysieke omgeving / milieu
,Alternatieve gezondheidsdefinities
WHO definitie ongewijzigd sinds 1948
Huber (2012):
o Minder accent op bestrijden van ziekte maar op het sterker maken van mensen
o Vertrekpunt = gezondheid
o “beschikken over veerkracht en het vermogen om je welbevinden te sturen en beheren”
o Patiënten voelen zich in hun kracht aangesproken
o Belang van sociale participatie en zingeving
2. PREVENTIEVE GEZONDHEIDSZORG
2.1 INLEIDING
Sinds jaren ’70 stijgend aantal welvaartsziekten, chronische ziekten en gedragsziekten curatieve
geneeskunde schoot tekort in behandelen en compleet genezen van ziekten stijgend belang van
preventieve gezondheidszorg zodat bepaalde ziektebeelden voorkomen kunnen worden
Vlaanderen:
o Regionale overheid met autonoom beslissingsrecht over gezondheidszorg, inclusief
preventieve gezondheidszorg en preventie
o Doel: langer leven + behoud (en verhogen) van levenskwaliteit om dit te realiseren
worden verschillende initiatieven genomen
o ‘Preventiedecreet’ = de wettelijke basis voor het beleid is hierin vastgelegd
Federaal:
o FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
o Na 6de staatshervorming: bevoegdheden mbt algemene belang: financiering van
ziekenhuizen, euthanasiebeleid,…
2.2 PREVENTIE, EEN CONTAINERBEGRIP
= het voorkomen van ziekte of het bevorderen van voorwaarden, die de gezondheidstoestand van de
bevolking in stand houden of verbeteren
Voorbeelden:
Anticonceptie
Erfelijkheidsonderzoek
Kwaliteitscontrole van voedsel
Drug- en alcoholpreventie
Griepvaccinatie
…
preventie is dus het geheel van acties en (financierings-)mechanismen dat de levenskwaliteit en/of het
aantal (gezonde) levensjaren verhoogt door tijdig actie te ondernemen
VOORLICHTING ≠ PREVENTIE!
Preventie bestrijkt een breder terrein en kent verschillende instrumenten om het gedrag van mensen te sturen.
Gezondheidsvoorlichting (GVO) beschouwen we als een onderdeel van preventie!
, 2.3 PRIMAIRE, SECUNDAIRE EN TERTIAIRE PREVENTIE
Inzoomen op medische sector: spreken we van ziektepreventie of profylaxe
= elimineren van specifieke ziekten of aandoeningen
Gericht op bepaalde doelgroepen: zowel individuen als naar groepen
PRIMAIRE PREVENTIE
= alle activiteiten die voorkomen dat gezonde mensen in de toekomst een bepaald gezondheidsprobleem
krijgen
Doelstellingen:
Elimineren van oorzaken die op korte of lange termijn zullen leiden tot ziekte
Minimaliseren van incidentie- en prevalentiecijfers
Mensen die (nog) geen gezondheidsprobleem hebben, gezond houden
Voorbeelden: aanpakken van luchtverontreiniging, milieuvervuiling, straling, vaccinatie,…
SECUNDAIRE PREVENTIE
We spreken hierover bij een vroege opsporing van ziekten of afwijkingen bij personen die ziek zijn, een
verhoogd risico lopen of een bepaalde genetische aanleg hebben.
Doelstellingen:
Het opsporen en vroegtijdig behandelen van ziektes, voordat ze zich daadwerkelijk gaan
manifesteren
‘screening’: het systematisch en vroegtijdig onderzoeken van delen van de populatie, waarvan men
vermoedt dat zij ontvankelijk zijn voor een bepaalde ziekte of aandoening of een zeker risico lopen
voor een bepaalde ziekte
Voorbeelden: borstkankeropsporing, onderzoek naar het opsporen van risico’s en beginnende afwijkingen
(zoals het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker), behandeling van hoge bloeddruk of hoog
cholesterolgehalte om het verergeren van angina pectoris te voorkomen,…
TERTIAIRE PREVENTIE
Vaak patiënten als doelgroep en situeert zich meestal op individueel vlak.
Doelstellingen:
Voorkomen van complicaties en verdere invalidering bij mensen die reeds getroffen zijn door ziekte
of handicap
Bevorderen van de zelfredzaamheid van patiënten
Optimaliseren van de resterende validiteit