100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na betaling Zowel online als in PDF Je zit nergens aan vast
Eerder door jou gezocht
Grondwettelijk recht Behrendt en Sottiaux (samenvatting van cursus+ alle lessen+monitoraten+oefeningen van voorbije jaren+ lijst van alle arresten)€10,49
In winkelwagen
Dit document bevat een volle samenvatting van beide cursussen (zowel Behrendt als Sottiaux) aangevuld door les notities, monitoraten en hun schema's, extra oefeningen van voorbije jaren, een volle lijst van alle arresten. Alles is duidelijk omschreven !
Haalde in eerste zit 14/20
Met deze samenva...
Grondwettelijk recht Sottiaux
Deel 1: Algemene inleiding
Hoofdstuk 1: Basisbegrippen en centrale thema’s van het grondwettelijk recht
Inleiding
De Grondwet
De eerste Grondwetten: Declaration of Independence 1776 (Thomas Jefferson) en Déclaration des droits de
l’homme et du citoyen 1789 (Lafayette)
Daarna volgde de Belgische Grondwet in 1830.
Er is sprake van wederzijdse invloed tussen België en de andere Grondwetten van die tijd (België
haalde inspiratie van de andere GW maar zij haalde inspiratie uit charters van onze regio (Charter van
Kortenberg)
Functie van de Grondwet
Positieve functie: organiseren van de democratische machtsuitoefening van de overheid (de GW brengt de
overheid tot stand/GW als primaire rechtsbron van het rechtssysteem)
Niet elke staat met een GW is democratisch (vb. Iran en Nazi-Duitsland)
In Iran is er sprake van een façadegrondwet
Negatieve functie: beperken van de overheidsmacht (GW moet machtsmisbruik tegen gaan en zo de vrijheden
van de burgers beschermen)
Hiervoor zijn twee technieken gebruikt: -Machtenscheiding
-Inperken van de overheidsmacht door verankeren van
fundamentele rechten en vrijheden
Machtenscheiding
=macht van de OH begrenzen door deze te spreiden over instellingen
Horizontale/functionele machtenscheiding: bevoegdheden van de OH binnen één overheidsverband aan
verschillende ambten/organen geven. (UM, RM, WM; de trias politica)
Absolute machtenscheiding <> Checks and balances
Absolute machtenscheiding: In de eerste Franse GW: de drie machten functioneren als
volledige gescheiden entiteiten
Checks and balances: (VS) machtenscheiding en samenwerking (UM/President heeft veto
over de wetsvoorstellen van de WM en deze veto kan gevetod worden door ⅔ in het Huis van
afgevaardigden)
Verticale/territoriale machtenscheiding: mogelijkheid om bevoegdheden van de OH te spreiden over
verschillende territoriaal omschreven overheidsverbanden. (verdeling tussen lokale, regionale, nationale niveau)
2 technieken: federalisme en decentralisatie
Federalisme: de spreiding van bevoegdheden tussen de verschillende autonome rechtsordes (vb. Duits)
(volledig los van elkaar)
Decentralisatie: de centrale OH geeft bepaalde taken toe aan ondergeschikte besturen (toch een band
adhv hiërarchische/administratief toezicht van het centraal orgaan) maar wel afgebakend door het
subsidiariteitsbeginsel
1
,Subsidiariteitsbeginsel: de hogere overheid moet zich niet bemoeien met de taken die ook door lagere instanties
kunnen worden behandeld.
Verankering van rechten en vrijheden (inhoudelijke inperking van de bevoegdheden van de OH)
Dit zorgt voor een inhoudelijke beperking van de overheidsmacht.
De rechten en vrijheden in onze grondwet zijn naar voorbeeld van de Magna Carta 1215 en Blijde Inkomst v/h
Hertogdom Brabant 1356.
Overige functies van de Grondwet:
-een programmatische functie: de doelstellingen die de staat moet nastreven zijn erin verankerd
-maatschappelijk contract: de GW als overeenkomst tussen individuen om een georganiseerd politieke
gemeenschap te vormen. Een individu geeft zijn vrijheid af in ruil voor recht en orde van de overheid. Als de
OH haar macht misbruikt dan komt het volk in opstand. Volgens Hobbes zal de burger zich onderwerpen aan de
staat adhv zo’n contract om te ontsnappen aan de chaos van de natuurtoestand.
De Grondwet in formele en materiële zin
Formele zin: de tekst in de codex
Materiële zin: alle fundamentele regels die erop gericht zijn om bevoegdheden te verdelen aan instellingen en
deze te beperken.
Niet elke regel van de grondwet in materiële zin zit in de grondwet in formele zin (want ook te vinden
in bijzondere wetten, gewoonterechtelijke beginselen, rechtspraak, etc.)
In sommige landen is er geen codificatie van de grondwet (voorbeeld: VK en Israël)
Enkele belangrijke classificaties
Façadegrondwet <> democratische grondwet
Grondwet en democratievorm
Directe democratie: vorm waarbij de bevolking zelf de wetten maakt en burgers rechtstreeks deelnemen aan de
politiek.
Voorbeeld: Griekse Oudheid, Town meetings in de VS
Indirecte/representatieve democratie: burgers kiezen vertegenwoordigers die de politieke beslissingen nemen.
Voordelen: voordelig voor de organisatie en de mogelijkheid tot specialisering en een manier om
machtsmisbruik tegen te gaan (ivm geen democratie).
Nadelen: minder inspraak van de burgers
Participatieve/deliberatieve democratie: vorm van democratie waarin de burger een beleidsbepalende invloed
heeft op het bestuur.
Nadeel: soms gebrekkige representativiteit en elitaire karakter
Meerderheidsdemocratie: de meerderheidsregel zorgt ervoor dat ieder gelijk wordt behandeld (≠bij een
bijzondere meerderheid weegt een stem van de minderheid zwaarder).
Dit zorgt voor gelijkheid.
Consensus/pacificatiedemocatie: hier wordt er gezocht naar een consensus en sluit een meerderheidsregel uit.
Voorbeeld: Bosnia, België in de taalgroepen
-geen strakke scheiding tussen regering en parlement -strakkere scheiding
-samenwerking tussen regering en parlement
-meer macht bij minder personen geconcentreerd
-meer checks and balances
Er zijn ook tussen modellen.
Voorbeeld: eht semi-presidentieel systeem in Frankrijk
Grondwet en staatsvorm
staatsvorm= de wijze waarop de verhoudingen worden geregeld en de bevoegdheden worden verdeeld tussen de
verschillende overheden (centralisatie/decentralisatie, federale staat, federale unie, confederatie, statenbond)
Eenheidsstaten
In een eenheidsstaat berust de soevereiniteit of ‘bevoegdheid van de bevoegdheid’ onverdeeld in het centrale
niveau.
Gecentraliseerde eenheidsstaat<> gedecentraliseerde eenheidsstaat
Gecentraliseerde: alle overheidsfuncties zijn uitgeoefend door instellingen of organen die toebehoren
tot een centraal bestuur (er kan we deconcentratie plaatsvinden).
Deconcentratie= het overdragen van bepaalde taken vanuit het centrale bestuur naar
lagere instanties of ambten (deze hebben geen rechtspersoonlijkheid en maken deel
uit van het centraal bestuur).
Gedecentraliseerde: Er zijn ondergeschikte besturen die geen deel vormen van de centrale overheid.
Deze hebben wel een eigen rechtspersoonlijkheid en zijn onderworpen aan minder strenge vorm van
toezicht.
De bevoegdheden van deze besturenen zijn in de wet geschreven (vb. BWHI).
Hun regels hebben zelf geen kracht van wet en ze zijn onderworpen aan administratief toezicht.
Functionele: het centraal orgaan kent specifieke bevoegdheden toe aan overheidsinstanties die in een
bepaald domein over de nodige expertise beschikken met als doel besluitvorming op een meer
efficiënte en van politieke instellingen onafhankelijke manier.
Territoriale: een aantal algemene omschreven bevoegdheden worden toegekend aan overheden die voor
een bepaald grondgebied bevoegd zijn (vb. de lokale besturen).
Federalisme
Eenheidsstaat/unitaire staat <> Federalisme
In een federatie hebben geografische afgebakende deelgebieden van een federaal geheel autonome
bevoegdheden.
3 vormen van federaties: federale staat, federale unie, confederatie (het verschilpunt ligt bij de
soevereiniteit).
Federale staat
=centrale federale niveau + deelstaten die gezag uitoefenen op deel van het grondgebied
3
, Ze zijn autonoom (≠soeverein; soevereiniteit ligt bij het centraal niveau), niet onderworpen aan toezicht en
kunnen regels maken die kracht van wet hebben. De bevoegdheidsverdelende regels van de federale staat liggen
in de federale grondwet.
Voorbeeld: Canada, VS, Duitsland
Confederatie
=een internationale samenwerkingsverband van soevereine staten waarbij het hoogste gezag bij de deelnemende
staten berust. De leden beslissen om sommige bevoegdheden over te dragen aan de confederatie. De juridische
grondslag is een verslag (er is toestemming van alle leden vereist om deze te wijzigen). De leden kunnen
eenzijdig uit de confederatie en hun bevoegdheden terugnemen (=recht van secessie).
Nadeel: hier is vaak unanimiteit of gekwalificeerde meerderheid vereist en het is in de realiteit moeilijk om
collectieve beslissingen te nemen.
Voorbeeld: Duitse bond
Federale unie
=een tussenvorm waarbij de soevereiniteit gedeeld is tussen federatie en de leden.
Hoe kan de centrale besluitvorming best worden georganiseerd?
Principe van democratie of principe van federalisme
Principe van democratie: beslissing nemen bij gewone meerderheid zodat iedere burger een gelijke invloed krijg
op de politieke besluitvorming
Principe van federalisme: vertrekt van het principe dat de rechten van kleinere deelgebieden moeten worden
beschermd tegen electorale overmacht van grotere staten: oplossing is een tweekamerstelsel
Twee kamer stelsel:
Eerste kamer vertegenwoordigd de hele bevolking (one man, one vote)
Tweede kamer: vertegenwoordigt de deelstaten (vb. In VS Senaat heeft elke staat 2 senatoren ongeacht
hun bevolkingsaantal)
Onderscheid mbt ontstaansgeschiedenis: centripetaal <> centrifugaal systeem
Centripetaal: de federatie ontstaat als gevolg van samenvoeging van voorheen afhankelijke staten (VS)
Centrifugaal: de federatie ontstaat uit unitaire staten door devolutieve werking van bevoegdheden (BE)
Onderscheid symmetrisch <> asymmetrisch federalisme
Symmetrisch: alle deelgebieden hebben dezelfde mate van autonomie
Asymmetrisch: sommige regio’s krijgen meer autonomie dan anderen
(voorbeeld; Schotland en Ierland in het VK)
Onderscheid duaal <> coöperatief federalisme
Duaal: federatie en deelstaten hebben duidelijk van elkaar onderscheiden bevoegdheden die ze los van
elkaar uitoefenen.
Coöperatief: de verschillende niveaus delen bepaalde bevoegdheden of werken samen
Voor-en nadelen van federalisme
Voordelen
-doet recht aan subsidiariteitsbeginsel
-bestuur staat dichter bij de burger (dus meer democratische inspraak)
-recht aan eigen politieke identiteit indien multinationaal
-risicobeperking: deelgebieden kunnen op een kleinere schaal experimenteren met beleid
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtenstudent123456789. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
