H1: Chemische samenstelling & analyse van voedermiddelen
Inleiding
Een beetje geschiedenis
Lavoisier → Scheikunde in de voedingsleer → 18de eeuw
› oxydatieproces = suiker & CO in het lichaam reageren (oxideren), tijdens dit verbrandingsproces ontstaat
ENERGIE, water en koolstofdioxide
› 1ste grondlegging begrip “fotosynthese”
Henneberg → Grondlegger Duitse voedingsfysiologie → Uitvinder Weende-analyse/ proximate feed analysis (19e E)
= 1ste routineanalyse voor diervoeders (Nu meer gedetaileerde tech, Maar hierop gebasserd)
→ Basis om voeders te waarderen, te vergelijken en om voedingsbehoeftes van dieren in kaart te brengen.
› 6 onderdelen:
- Ruw eiwit
- Ruw vet
- Ruwe as
- Ruwe vezel/celstof
- Water/vocht
- Overige Koolhydraten
PJ Van Soest → juiste ontleding vd ruwe celstof/vezels ve voedermiddel (20e E)
› 3 onderdelen:
- NDF
- ADF
- ADL
Rol van diervoeding
Kern taak → Voedingsstoffen voorzien om aan de fysiologische behoeften v/e dier te voldoen
› Lichaams T op peil houden
› Bewegen
› Groeien
› Productie (vlees, melk, eieren)
› Reproductie/voortplanting
› VOORBEELDEN;
- Bij vogels - ontsteking van het neusgat door een tekort aan Vitamine A
- Hoef overgroei → tekort aan vezels & te veel suikers/zetmeel in de voeding → te weinig vezels (ruwvoer)
- Vervormd schild omwille van slechte calcium-fosfor verhouding/vitamine D tekort
Verder ook…
Voor het welzijn van dier (en mens) moet men ook andere factoren dan nutriënten behoefte in acht nemen
VOEDERMIDDELEN: Rekening houden met;
› Kwaliteit
Vb. graskuilen → luchtdicht → fermentatieproces via bact.
→ Slecht gebeurd → Broei in graskuil, Schimmelvorming in graskuil
› Ongewenste stoffen
Vb. rauw voeder → salmonella, pesticiden
Dierenvoeding 1 H1: chem. Samenstelling & analyse 1
,› Kostprijs
Vb. kwalitatief voeder zoeken van redelijk prijs
› Ruimte voor economische productie
Vb. verstedelijking → landbouw neemt veel grond inbeslag?
› Geen ongewenste beïnvloeding v/h eindproduct
Vb. antibiotica gebruik vee → ook in vlees
DIER ZELF: Rekening houden met;
› De fysiologische behoefte
Vb. Indian neushoor → steeds geen nakomelingen → aanpassing dieet, fruit & korrel (= medium fibre)
→ meer bladgroen (=high fibre) → nakomeling
› Structuur → hooi konijnen → afslijten tanden
› De mentale behoefte (anti-verveling, bezigheid)
› Natuurlijk eetgedrag
Vb. giraffen 12u/dag recht en met tong bladeren plukken → nu niet, frustratie etc. → voedselverrijking
› Opname capaciteit dier
Vb. drachtige kat → niet veel plaats meer in buik, wel hoge energie behoefte
› Smaak, geur, kleur
› Natuurlijk eetgedrag (basisvereiste dierenwelzijn)
Vb. biggen eten op roosters → nat. speuren eten/forageren
› De mentale behoefte (anti-verveling, bezigheid)
› Verzadigingsgevoel
Vb. varken die elkaars staarten opeten
Jouw rol in diervoeding
ZELF OPTIMALISEREN VAN VOEDERMANAGEMENT ADVIES GEVEN
› Eigen bedrijf › Dierwinkels
› Zoo › Veevoederbedrijven
› Dieropvangcentrum › Overheidsinstellingen
› Asiel › Dierenorganisaties
› Proefdierencentrum › Dierenartspraktijk
→ Voederconversie, Productie, Rendement, Gezondheid
Welzijn, Lichaamsconditie, Vruchtbaarheid, Vacht, Gedrag ..
Enkele definities
› kennis over nutrienten (= voedingstoffen) en grondstoffen
› inzicht in hoe dieren verschillend omgaan met voedingsstoffen en hoe zich dit vertaalt in hun specifieke noden
› voederlabels juist interpreteren en kritisch leren kijken
› voederlabels en voeders vergelijken
› toxische planten
Volgend jaar;
› diersoortspecifieke nutrientbehoeften
› rantsoenen leren berekenen voor hond en kat, paard en herkauwers
› diersoortspecifieke aandoeningen gerelateerd aan inadequate voeding
› voeding van bijzondere en exotische diersoorten
Quiz antwoorden in bijlage
Dierenvoeding 1 H1: chem. Samenstelling & analyse 2
,Droge stof VS. verse stof
Verse stof = stof/voedere incl. vocht
Droge stof = stof/voeder excl. Vocht
→ water verdunt alle andere voedingstoffen
→ aanbeveling voedingsstoffen gebeurd vaak op droge stof basis
De Weende analyse (1860 – Duitsland – Henneberg)
De vers. fracties
› Voornaamste componenten waaruit voeders, planten en dieren bestaan
› Weende analyse niet in staat om alle componenten te onderscheiden → vrij “ruwe” schets v/d samenstelling
→ 5 componenten, 6de kan berekend w → OKH% = 100 – (VOCHT% + RE% + RV% + RC% + RA%)
Het verloop v/e weende-analyse
› Elk voedermiddel dat een Weende analyse ondergaat wordt als eerste stap gedroogd en gemalen → verdere
stappen gebeuren via droge stof (DS/DM → dry matter)
Watergehalte v/e voedermiddel w bep.
› Een monster laten drogen in een droogstoof tot er een constant gewicht bekomen w.
(t° 100 ° C/onder vacuüm = vriesdrogen t° van 80 °C)
› Formules om DS & Vocht te bereken vanuit een voederlabel
- DS % = 100 – VOCHT %
- VOCHT% = 100 – DS%
› Vocht niet altijd weergegeven op voederetiket → hoeft wet. niet wnr. onder 14%
- Standaard hondenvoeders → 9%
- Standaard kattenvoeders → 7%
- Standaard alle andere diervoeders → 10%
Ruwe as gehalte (RA)/anorganische bestanddelen bep.
Gedroogde monster verbranden aan hoge temperaturen (> 600 °C) → as blijft over
Bestaat uit;
› Macro-elementen/mineralen: Ca, P, Mg, P, Na, Cl
› Micro-elementen/sporenelementen: Fe, Se, Cu, Mo, Zn
› Zand/ aarde
Ruw vetgehalte (RV) bep.
› Monster → behandeld met ether → etherextractie → vetgedeelte = De bestanddelen die oplossen in de ether
› Vandaar het synoniem: ether extract (EE)
Ruw eiwitgehalte (RE) bep.
› Kjeldahl methode die gebaseerd is op het bepalen van stikstof (N) in het voeder
› Rekening houdend met het feit dat een eiwit gemiddeld 16 % stikstof bevat → formules: RE = N – gehalte x 6.25
› Nadelen;
- overschatten/ onderschatten stikstofgehalte
- niet elke stikstofbinding = eiwit
- vb. mieren → chitine (skelet)
Dierenvoeding 1 H1: chem. Samenstelling & analyse 3
, Ruwe celstof (RC) is als het ware de ruwe vezel vh voedermiddel → de harde plantendelen vd cel dewelke
voorkomen in alle celwanden van planten
› Ze bestaan voornamelijk uit:
- cellulose
- hemicellulose
- lignine (verhouting van de plant)
- cutine (verkurking van de plant)
Bep. v/d fractie ruwe celstof
› Monster drogen
› Behandeling met ether → verwijderen ruwe vet
› Behandeling met zwavelzuur en natriumhydroxide om de aanwezige eiwitten, suikers en zetmeel te verwijderen
› Restfractie drogen (verwijderen watergedeelte), verassen (verwijderen anorganische bestanddelen) en wegen
ORGANISCHE STOF (OS) % = DS% -RA% → VS% - VOCHT% - RA%
→ Indien er op een verpakking NIET uitdrukkelijk ‘droge stof’ vermeld staat, gaat het over verse stof!
Oefeningen in bijlage
De Van Soest analyse (1997 – Amerika – Van Soest)
› Plantencel;
- Celinhoud → zetmeel, suikers & eiwitten
- Celwand → bestaat uit structurele koolhydraten die structuur en stevigheid aan de plant geven
› Middenlamel → pectine
› Primaire celwand → cellulose en hemicellulose
› Eventueel secundaire celwand → lignine (houtstof) & evt. cutine (kurkstof)
→ Samenstellingen plantafh.
› Dierlijke cellen → enkel een celmembraan → geen structurele koolhydraten
› Bep. v/h gehalte aan celwandbestanddelen of structurele koolhydraten of vezels
+ vers. verteerbaarheid v/d diverse vezelcomponenten bij een vers. pH v/h oplosmiddel.
Stappen v/d Van Soest methode = vezelfracties
› Bep; v/H NDF-gehalte (Neutral Detergent Fiber)
→ Koken v/e monster in een neutrale oplossing
→ Bep. fractie hemicellulose + cellulose + lignine (+cutine) → alles, excl. het goed afbreekbare pectine
› Bep. v/h ADF-gehalte (Acid Detergent Fiber)
→ Monster in een zwak-zure oplossing
→ Bep. fractie cellulose + lignine
› Bep. v/h ADL-gehalte (Acid Detergent Lignin)
→ Monster in een zwavelzure oplossing
→ Bep. lignine-gehalte
Afleiding;
Hoeveel cellulose zit er in de voeding? → ADF - ADL
Hoeveel hemicellulose zit er in de voeding? → NDF - ADF
Hoeveel lignine zit er in de voeding? → ADL
RC% NDF% + ADF% + ADL%
› Verhouding tussen vezelfracties = belangrijk → vertering (planteneters) + werking v/h spijsverteringsstelsel
› Voederadvies/ productie nieuw voeder → na streven van verhoudingen vezelfracties in nat. dieet
Bijvoorbeeld: de okapi = browser : in het wild eten ze bladeren en knoppen. (Typisch kunnen browsers slecht gras
verteren). De verhouding van de vezels in grashooi liggen anders dan in bladeren. Zo is er in bladeren een lager gehalte
aan NDF, ADF en CF/RC, maar is er wel een hoger gehalte aan ADL (lignine).
→ Okapi’s in gevangenschap krijgen vaak hooi → tekort aan bladeren (in de winter), wat zeker niet ideaal is.
Dierenvoeding 1 H1: chem. Samenstelling & analyse 4
