Kunst algemeen/Kunstgeschiedenis, cultuur van het moderne H8 HAVO 5
.1 Expressie
Sigmund Freud beschrijft rond 1900 dat een mens zich niet alleen laat leiden door zijn
verstand, maar onbewust wordt aangestuurd door zijn driften, zoals seksualiteit en agressie.
Ewartung (1900) is een expressief kunstwerk, het is een korte opera over een nachtmerrie
geschreven door Arnold Schönberg. Het verhaal is onlogisch en de muziek is verwarrend en
klinkt nerveus. De compositie heeft geen gangbare opbouw, maat verklankt een
ononderbroken stroom van associaties. De melodie is moeilijk te herkennen en er zijn
voortdurend tempowisselingen. Schönberg brengt met zijn manier van componeren een
revolutie in de muziek teweeg. Tot dan toe schreven componisten vanuit 1 toonsoort, waarin
alle noten een vaste plaats hebben ten opzichte van de grondtoon, de tonica. Schönberg kiest
zijn tonen voortaan uitsluitend op hun expressieve kracht en niet langer op basis van hun
plaats in de harmonie.
Het expressionisme richt zich op de registratie van wat je ziet of hoort. Het gaat juist om het
naar buiten brengen van innerlijke gevoelens en emoties. De nadruk ligt op het individu, het
persoonlijke. Expressionistische kunstenaars trekken zich weinig aan van de bestaande regels
in de kunst, die staan de directe uitdrukking juist in de weg. Het expressionisme sluit niet
altijd aan bij de smaak van het publiek. Hoekig ipv sierlijk is ook de dansvoorstelling Le
sacre du printemps van Les Ballet Russes. De sterdanser van het gezelschap, Vaslav Nijinski,
maakt voor dit ballet een abstracte choreografie met veel dansexpressie. In dit balletstuk zien
we geen ronde vormen en sierlijke bewegingen, of danseressen die gewichtloos over de
dansvloer lijken te zweven. In dit stuk wint de zwaartekracht met stampende voeten etc. Igor
Stravinsky componeert de abstracte muziek. Hij legde niet de nadruk op melodie, maar op
complexe, onregelmatige ritmes. De heksendans, gedanst door Mary Wigman, geeft haar
ruimte om gevoelens van verdriet en woede tot uitdrukking te brengen. De dansbewegingen
waaronder knielen, hurken, vallen en kruipen, sluiten niet aan bij de regels van het ballet.
Mede door het succes van een eigen dansschool wordt deze vorm van dansen, de zogenaamde
Ausdruckstanz, invloedrijk in heel Europa. Das Cabinett des Dr. Caligari (1920) van Robert
Wiene is een voorbeeld van de korte bloeiperiode van de expressionistische film,. Opvallend
zijn de geschilderde decors. Alles staat schots en scheef en er is geen poging gedaan om het
er realistisch uit te laten zien. Ook de grote licht-donker contrasten en het overdreven spel
bepalen het expressionistische karakter.
Begin twintigste eeuw raken veel expressionistische kunstenaars geïnteresseerd in volkskunst
uit verre landen. Ze komen hiermee in aanraking omdat reizen makkelijker wordt, maar ook
door musea waar kunst uit de kolonies te zien is. Deze volkskunst werd ‘primitieve kunst’
genoemd. Dit spreek veel kunstenaars aan omdat deze kunst een oorspronkelijk heeft die de
kunstenaars missen in de moderne cultuur Ze bewonderen de ongekunstelde vormen van veel
maskers, schilden en beelden die lijken te verwijzen naar onzichtbare oerkrachten.
Verschillende kunstenaars leggen verzamelingen met exotische kunst aan, zoals Pablo
Picasso, zijn atelier stond vol met afrikaanse maskers en beelden. Les demoiselles is een van
Picasso zijn beroemdste werken en wordt beschouwd aan een belangrijke voorloper van een
nieuwe stroming: het kubisme. Hierin worden schilderijen opgedeeld in losse hoekige
, fragmenten, waardoor meerdere perspectieven tegelijk kunnen worden belicht. Tijdens de
Eerste wereldoorlog worden elementen uit de Afro-Amerikaanse cultuur populairder bij een
groot publiek. La creation du monde (1923) is een voorstelling van Les Ballets Suédois, een
gezelschap van Zweedse dansers die in Parijs zijn gevestigd. Choreograaf Jean Börlin
gebruikt ook geen academische ballet bewegingen maar ze dansen een soort oerdans,
verkleed als afrikaanse goden en dieren. De kubistische schilder en beeldhouwer Fernand
Leger maakt de decors en kostuums. De muziek is van Darius Milhaud en hij past Jazz toe in
zijn nieuwe compositie. Hij schreef jazzy loopjes en swingende ritmes.
Rond 1900 ontstaat in New Orleans de jazzmuziek uit een mix van verschillende muzikale
culturen. Jazz is expressief, met veel ruimte ter plekke verzonnen improvisaties. In New
Orleans is het een smeltkroes van culturen. Dit zorgt voor een uitwisseling van muziekstijlen.
De muzikanten die dagelijks spelen in de kroegen en bordelen van Storyville, een rosse buurt
van New Orleans, mizen al deze invloeden tot een nieuw soort dansmuziek: de New Orleans
Jazz. Deze muziek wordt gekenmerkt door collectieve improvisatie. De slavernij is afgeschaft
maar er bestaat nog wel rassenscheiding. Het is dan ook ondenkbaar dat blanken jazzmuziek
kopen, tenzij deze door blanken gespeeld wordt. In 1917 wordt voor het eerst jazz op plaat
gezet. Dit door vijf blanken die zichzelf de Original Dixieland jazz band. Ze worden een hit
en ze noemen zichzelf voortaan weinig bescheiden: The creators of Jazz. Voortaan het hun
blanke variant op New Orleans-jazz Dixieland. Als Storyville in 1917 wordt gesloopt,
trekken veel muzikanten naar Chicago. Hierdoor ontstaat eind jaren 20 een eigen Chicago-
stijl. De banjo en tuba worden vervangen door gitaar en contrabas en er komt meer ruimte
voor individuele solos. In de jaren 30 worden de jazzbands groter. Deze orkesten ontwikkelen
de nieuwe swing stijl, waarin de achtste noten afwisselend lang-kort-lang-kort gespeeld
worden. Hierdoor ontstaat een stuwend ritme dat zeer dansbaar is. Toch kunnen zwarte en
blanke muzikanten in veel clubs nog altijd niet samen in 1 band spelen. Benny Goodman is
een van de eersten die hierin ingaat en Afro-Amerikaanse musici in zijn orkest opneemt. Hij
maakt uiteindelijk het blanke publiek enthousiast voor de nieuwe swing jazz. De muziek en
bijbehorende dans worden zo populair dat deze periode in Amerika ook wel de swing era
wordt genoemd.
Vanaf 1925 is het surrealisme de belangrijkste vernieuwende stroming in de westerse
kunstwereld. Anders dan de expressionisten noemen de surrealisten nadrukkelijk Sigmund
Freud als een inspiratiebron. Voor hun woordvoerder, André Breton, staat de wereld van
dromen boven de werkelijke wereld: surrealiteit boven realiteit. In 1924 schrijft Breton het
Surrealistisch manifest. Hij roept kunstenaars op zich niet te beperken tot het direct zichtbare,
maar te zoeken naar een manier om de werkelijke drijfveren van ons denken en handelen te
laten zien. Volgens hem leggen logica en verstand ons beperkingen op. Hij wilt voorkomen
dat we alles wat niet binnen ons denken past onmiddellijk afwijzen.
.2 Oorlog
De eerste helft van de twintigste eeuw wordt sterk bepaald door de tweede wereldoorlogen.
omdat Nederland neutraal is, heeft de Eerste Wereldoorlog hier minder sporen achtergelaten.
Beide oorlogen hebben veel invloed op de kunsten. In Italië verwoordt het Futurisme het
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper diqrahb. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
