Uitgebreide en overzichtelijke samenvatting van de theorie beschreven in H19 Sport van Nectar Biologie Leerboek 6vwo 4e editie.
Bevat theorie, duidelijk uitgelegde begrippen en afbeeldingen ter ondersteuning van de theorie.
Onderwerpen zijn onder andere:
- bouw van pezen en spieren
- bouw v...
bouw van pezen en spieren bouw van skeletspieren verschillende spierweefsels bouw en werking spiervezels buig en strekspieren snelle en langzame spiervezels energieproductie gisting g
Biologie Hoofdstuk 19 Sport
Paragraaf 1 Bouw van pezen en spieren
Pezen bestaan uit bindweefsel, dit is weefsel dat andere weefsels aan elkaar koppelt en organen op
hun plaats houdt. Tussencelstof is een gelachtig materiaal rond de cellen met veel eiwitten en vormt
de lijm waarmee het bindweefsel andere weefsels verbindt.
Er zijn veel verschillende typen bindweefsel:
- Pezen: de tussencelstof bevat stugge eiwitvezels;
- Huid: elastische vezels;
- Bot en kraakbeen: veel kalk in de tussencelstof;
- Vetweefsel: maken nauwelijks tussencelstof, vet zit in de cellen zelf.
Bewegen: spieren, pezen en gewrichten
Boten, spieren en gewrichten heb je bij elke beweging nodig. Door skeletspieren samen te trekken,
bewegen de botten rond hun draaipunt in de gewrichten. Soepele gewrichten dragen bij aan
topprestaties. Pezen en banden zijn ook onmisbaar bij bewegingen. Pezen verbinden de
skeletspieren met de botten. Banden verbinden botten met elkaar.
Bouw van pezen
Bij elke beweging trekken langgerekte vezels in de pezen aan de botten.
Vezels zijn opgebouwd uit het eiwit collageen, dat door peescellen wordt gemaakt.
In de tussencelstof draaien drie collageenketens, die onderling door H-bruggen verbonden
zijn, in elkaar tot een quaternaire structuur een collageenmolecuul met drievoudige helix.
Een groot deel van de moleculen vormt een collageenfibril. De moleculen liggen in een
geordend patroon, waardoor de fibril door de microscoop een gestreept uiterlijk krijgt.
Veel collageenfibrillen vormen een collageenvezel en veel vezels een collageenbundel.
Dankzij deze kabelstructuur kan de pees de kracht van de spier goed doorgeven aan het bot.
De pees zelf is nauwelijks uitrekbaar. Gebeurt dit wel, dan scheurt de pees (deels) van de
spier of het bot.
De achillespees werkt ook nog anders: afhankelijk van de kracht tijdens het lopen, drukt de
achillespees iets in. De gedraaide collageenstrengen slaan veerenergie op in de pees.
Wanneer je de kuitspier samentrekt om de hiel op te trekken, komt de opgeslagen energie
vrij en komt de hiel makkelijk naar boven. geeft beweging extra kracht.
,Contact houden
Door de tussencelstof zijn cellen van bindweefsel verder van elkaar verwijderd dan andere celtypen.
Via dunne uitlopers houden zij contact. In het celmembraan van de uitlopers bevinden zich
connexoneiwitten. Deze eiwitten zorgen voor een kleine opening op de plek waar het celmembraan
van bindweefsel het celmembraan van de buurcel raakt, een gap junction.
- Door dit eiwitkanaal bewegen ionen en kleine moleculen. Veranderingen in de ene cel
beïnvloeden de andere cel.
- De openingen tussen de cellen zijn niet permanent. Voortdurend wisselt het aantal gap
junctions tussen cellen.
- Gap junctions zijn verbindingen die geschikt zijn om stoffen door te laten. Tight junctions
schermen de cellen juist af voor de invloed van de extracellulaire omgeving.
- Via gap junctions kunnen cellen bijvoorbeeld signalen aan elkaar doorgeven. Dat maakt
het mogelijk dat een groepje cellen reageert op een signaal dat maar een van de cellen
heeft ontvangen.
- Desmosomen zorgen ervoor dat cellen aan elkaar kunnen hechten
, Bouw van skeletspieren
Skeletspieren zijn opgebouwd uit bundels centimeters lange spiervezels.
Vezels ontstaan uit een samensmelting van honderden spiercellen en hebben dan ook
meerdere kernen. Rond elke bundel spiervezels bevindt zich bindweefsel met bloedvaten
voor de doorbloeding van de spier.
De spiervezels bevatten bundels langgerekte eiwitfilamenten, de myofibrillen. Hierdoor
kunnen spieren samentrekken. Er zijn dunne en dikke filamenten.
- Dunne filamenten zijn opgebouwd uit twee in elkaar gedraaide ketens van het eiwit
actine. De dikke filamenten bestaan uit een groot aantal ketens van het eiwit myosine.
Net als collageenmoleculen in de pezen, zijn de actine- en myosinefilamenten geordend
gerangschikt. Dat geeft een patroon van lichte en donkere banden (l- en A-banden): door
deze banden heet het spierweefsel van skeletspieren ook dwarsgestreept spierweefsel.
- In het midden van elke l-band bevindt zich een membraan, de Z-lijn. Het deel tussen
twee Z-lijnen heet een sacromeer, dit is de kleinste eenheid van een spiervezel die kan
samentrekken.
Gecoördineerd samentrekken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brittdroste. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
