VERLICHTING EN ELEKTRICITEIT
PLANNINGSPROCES
PROJECTANALYSE
• Taken, voorwaarden, bijzonderheden
• Vraag naar het gebruik van de te verlichten ruimte = centrale rol
• Ontstaan van vereisten voor verlichtingssterkte, anti-verblinding, lichtkleur en kleurweergave
• Kwalitatief ontwerp -> zo veel mogelijk info over de te verlichten omgeving, gebruik,
gebruikers, architectuur, smaken, cultuur,… verzamelen
• Psychologische behoefte -> uitzicht op de bredere omgeving, info over tijdstip en weer,
ruimtelijke oriëntatie,…
• Geordende en eenduidige interpretatie van de ruimte -> draagt bij tot algemeen welzijn
• Gedifferentieerde verlichting -> gedeeltes met verschillende functies scheiden
• Architectuurbelichting = gepaste sfeer creëren rekening houdend met de waarnemen van de
ruimte
LICHTCONCEPT
• Voeren de eigenschappen op die een verlichting moet bezitten
• Geven nog geen exacte gegevens over keus van lampen/armaturen of over hun opstelling
• Uit projectanalyse volgen verlichtingseisen = hoeveelheid licht, mate van differentiatie,… ->
type verlichting en systemen
• Ontwerpconcept moet afgestemd zijn op andere installaties, voldoen aan normvereisten,
investeringskosten, bedrijfskosten
ONTWERP
• Beslissingen over de gebruikte armaturen, opstelling en installatie
• Betrouwbare berekening van verlichtingssterkten en kosten
• Keuze lichtkleur van armatuur -> bij aanvang van project of pas in volgende planningsfase
MONTAGE
• Additieve montage -> aanbrengen op draagstructuur of spanningsrails = schijnwerpers en
lichtstructuren
• Montage aan plafond -> inbouw, opbouw of ophangen van armaturen
ONDERHOUD
• LED-verlichtingsinstallaties -> reiniging van armaturen aan buitenkant (afdekking,
lenzen of reflectoren -> vuil = bedrijfsrendement daalt waardoor gewenste lichtsterkte
en lichteffect niet meer wordt bereikt)
• Systemen die lang moeten meegaan -> LED-modules en drivers vervangbaar, waar en
door wie
• Onderhoudsplan op stellen door lichtplanner
1
,PLANNINGSPARKTIJK
• Fase van uitvoering -> beslissingen over armaturen, opstelling en installatie
• Uit een kwantitatief concept (beschrijven van lichtkwaliteiten) volgt concreet ontwerp
ARMATURENSELECTIE
• Juiste lichttechniek voor armaturen bepalen
• LED-armaturen -> lichtkleur, lichtstroom en elektrisch aansluitingsvermogen vastgelegd
• Vast ingebouwde LED-module -> lichtverdeling via vervangen van lens
• Schijnwerpers -> lichtsterkte regelen via potentiometer
LICHTVERDELING
ALGEMEEN – GEDIFFERENTIEERD
• Gelijkmatige algemene verlichting -> breed stralende armaturen, downlights en
lichtstructuren
• Gelijkmatige verlichting kan ook door indirecte verlichting
• Gedifferentieerde verlichting -> smal gebundeld licht van schijnwerpers
• accentverlichting -> bevat aandelen van algemene verlichting, maakt ruimtelijke rangschikking
van verlichte objecten mogelijk
• strooilicht van geaccentueerde objecten of delen van ruimte vaak voldoende
omgevingsverlichting
• accentverlichting -> gericht, smal gebundeld licht -> verplaatsbare schijnwerpers, downlight
richtbare schijnwerpers
DIRECT – INDIRECT
• directe verlichting -> diffuus of gericht -> algemene of accentuerende verlichting
• directe verlichting -> verschillende lichtbundel breedtes en/of lichtsterktes zorgen voor goede
plasticiteit van verlichte objecten met hoge contrasten
• indirecte verlichting -> diffuse algemene verlichting
• indirecte verlichting -> gelijkmatig, zacht licht, lichter maken van de ruimte, open indruk van
ruimte
• uitsluitend indirecte verlichting = monotoon en vlak
BREED – SMAL
• stralingshoek onder 20° = nauwe (spots)
• stralingshoek boven 20° = flood = brede lichtbundel
• brede lichtbundel zorgt voor hoger aandeel aan verticale verlichtingssterkte
• brede lichtverdeling -> indirecte verlichting
• smal gebundeld licht -> accentuering
2
,SYMMETRISCH – ASYMMETRISCH
• symmetrische lichtverdeling -> gelijkmatige verlichting
• algemene verlichting van horizontale vlakken -> downlights met brede lichtbundels =
basisverlichting
• accentverlichting -> smalle lichtbundels
• asymmetrische lichtverdeling -> zijdelingse/verticale vlakken
• asymmetrische lichtverdeling -> wallwashers en plafondwashers
• armaturen met tweezijdige uitstraling -> twee lichtsterkteverdelingsdiagrammen
HORIZONTAAL – VERTICAAL
• horizontale verlichting -> nood voor functioneel, gebruiksgeoriënteerd licht (werkplekken)
• werkplekken = gelijkmatige verlichting van horizontaal georiënteerde kijktaken
• verticale verlichtingsaandelen -> verlichte horizontale vlakken reflecterend licht
• verticale verlichting -> verticale kijktaken (schappen, wandborden, schilderijen,…) = gericht op
waarneming van omgeving
• verticale verlichting -> licht dat karakteristieke kenmerken en aandachtspunten van ruimte
naar voren haalt
• verticale verlichting -> structuren van wanden verduidelijken, benadrukken en modellering
van objecten in ruimte
GEMODIFICEERDE VERSIES
• Standaard aangeboden producten -> korte termijn leverbaar, duidelijk gedefinieerde
kenmerken , veiligheidstechnisch getest
• Speciale constructies -> gestandaardiseerde armaturen
• Duurder verlichte, representatieve grote projecten -> speciaal vervaardigde of nieuw
ontwikkelde armaturen
• Armaturen op maat -> extra ontwikkelkosten en langere levertijd
LICHTKLEUR
• Hangt af van lichtbron
• Witte lichtkleuren -> warmwit (2700-3000 K) – neutraalwit (4000 – 4200 K)
• RGB-techniek -> mengen van kleurrijke lichtbronnen in de basiskleuren rood, groen en blauw
waardoor veelvoud van kleuren ontstaan
• Varychrome-RGBW-armaturen -> beschikken naast rode, groene en blauwe LED’s nog over
warmwitte LED’s -> verbetering van kleurweergave
• Gekleurde LED-armaturen -> worden via beheersysteem aangestuurd, zowel dynamische
kleurverandering als vast ingestelde volle kleur of zeer warm of koud wit mogelijk
3
, MONTAGETYPEN
• Twee basisconcepten voor keuze van type installatie van armaturen in architectuur
• Verschillende esthetische functies en lichttechnische mogelijkheden
• Poging de armaturen te integreren in de architectuur = geïntegreerde oplossing
• Poging om de armaturen als zelfstandige elementen toe te voegen aan de architectuur
= additieve oplossing
• Niet zien als gesloten uitgangspunten -> gemengde concepten
• Keuze voor vaste of flexibele installatie bepaald door lichttechnische vereisten van
verlichtingstaak
GEÏNTEGREERDE VERLICHTING
• Armatuur treedt terug achter architectuur
• Armaturen enkel zichtbaar door patroon van wand -of plafondopening
• Eenvoudig inpassen in verschillende omgevingen
• Taak om armaturen qua vormgeving aan de omgeving aan te passen makkelijker
• Statische oplossing -> verandering van verlichting kan alleen door lichtregeling of door richten
van eventuele schijnwerpers binnen de armaturen
• Plafond -of wandinbouwarmaturen
ADDITIEVE VERLICHTING
• Armaturen als zelfstandige elementen
• Van aanpassingen van bestaande lichtsystemen tot volledige aanpassing van totaalbeeld
• Winst in flexibiliteit
• Taak om visuele impact van verlichtingsinstallatie af te stemmen op omgeving en visuele
onrust door mengen van armatuurtypen of verwarrende positionering vermijden
• Schijnwerpers, lichtstructuren en pendelarmaturen
VASTE VERLICHTING
• Verschillende lichtverdelingen
• Richtbare armaturen zoals downlight richtbare schijnwerpers
• Opstelling van armaturen grondig testen -> latere wijziging slecht met grote moeite mogelijk
FLEXIBELE VERLICHTING
• Verlichting van wisselende tentoonstellingen of presentatieverlichting
• Verplaatsbare schijnwerpers op spanningsrails of draagstructuren
• Nieuwe inrichting van de ruimte en verplaatsen of volledig omwisselen van armaturen
mogelijk
4