Samenvatting Rechtssociologie
HOOFDSTUK 1 – WAT IS
RECHTSSOCIOLOGIE?
1.1 Inleiding
Juristen: Hanteren een intern en normatief gezichtspunt
o Intern: Juristen gaan impliciet en expliciet uit v/h bewaken v/d coherentie van recht
o Normatief: - Verwijst naar het karakter v/d doctrine
- Geldigheid vloeit voort uit interne systematiek v/h positieve recht waarin elk
algemeen verbindend voorschrift te herleiden is tot een wilsuiting v/h volk
Gericht op “law in action”, nt op “law in the books”
o Recht vanaf de maatschappelijke werkvloer
o Extern en empirisch gezichtspunt
o Extern: coherentie v/h rechtssysteem is gn zorg voor rechtssociologen
Sociologie is een empirische studie
o Het belang v. wetenschappelijke gegevensverzameling
o A.d.h.v. gegevens worden hypothesen getoetst en theorieën uitgewerkt
1.2 KOEN RAES - Het belang van de sociologie
voor de beoefening van het recht
1. De pleinvrees van juristen
Juristen
o Moeten een waakhondfunctie uitoefenen om te verhinderen dat rechtsbeginselen w.
geschonden
o Treden nt vaak op de voorgrond in het maatschappelijk debat. Dit is nochtans wel hun taak
2. Sire, il n’y a plus d’intellectuels
Wetenschappers, hoogleraren … nemen het nauwelijks nog tot hun taakomschrijving om
academische vrijheid te verdedigen en er gebruik van te maken
Juristen zien zichzelf niet als intellectuelen in de klassieke zin van het woord.
3. Rechtenstudenten zijn nt allen studenten in het recht
De meerderheid v/d studenten in de rechten heeft weinig theoretisch-wetenschappelijke interesse in
het recht
Profiel
o Komt uit de hogere klassen
o Keuze voor rechten door minst specifieke wetenschappelijke imago.
o Weinig vrouwelijke studenten (nu minder van toepassing)
o Beter gekleed, in bezit van een auto, actieve studentenclubs, dure galabals
bevestigen elitaire status.
o Meer interesse in partijpolitiek en selecte feestjes dan in kunst en hard werken
1
, o Geen wetenschappelijk-theoretische belangstelling voor het recht: het recht an sich
interesseert hen niet.
o Meer interesse in wat ze met het diploma kunnen doen dan in de kennis die ze vergaren
Volgens Koen Raes is DARHENDORF wel en niet toepasselijk vandaag de dag.
o Niet toepasselijk : minstens evenveel vrouwelijke studenten vandaag.
o Wel toepasselijk: politicologie, filosofie…) hebben geen hoge prioriteit bij vele
studenten.
o Sociale afkomst
o Wetenschappelijke interesse blijft beperkt.
§ Weinig studetnen willen doctoreren.
§ Theoretisch wetenschappelijke opleidingsonderdelen (sociologie,
§ Studenten willen op
efficiënte wijze een
diploma behalen
4. De rechtenstudie als beroepsopleiding
Juristen zijn tegenwoordig doordrongen van het rechtsinstumentalisme. Ze zien het recht als een
middel om dingen te bereiken, en niet al een hoger goed op zich
5. Juristen en sociologen
Sociologie
o Confronteerde het recht met de maatschappelijke implicaties v/d implementatie v. haar
mensbeeld
o Is een empirische wetenschap, die beschrijft wat het recht is
6. Sociologisch anti-instrumentalisme
Rechtssociologie
o Keert zich verregaand tegen intentionalisme en instrumentalisme
Rechtsregels hebben andere gevolgen dan die welke de wetgever beoogt of
pretendeert te beogen
Mensen gebruiken rechtsregels vaan om andere redenen dan deze die de wetgever
voor ogen had
Wetgever = veelheid aan tegengestelde belangen, die in eenzelfde wet tot uitdrukking gebracht w.
Moral hazard
o Indien mensen zich verzekeren tegen bep. risico’s stijgt de kans dat het risico zich zal
voordoen, omdat mensen er zich nu eenmaal tegen verzekerd hebben
o Mensen kunnen zich dan roekelozer gedragen
Een wettelijke rechtsnorm werkt slechts door in de praktijk indien …
2
, a) De doelgroep de formele norm kent en begrijpt
b) De doelgroep ervan overtuigt is dat het de overheid menens is met de betreffende norm
c) De doelgroep in staat is de norm na te leven
d) De doelgroep ervan overtuigd is dat naleving in haar en/of het algemeen belang is
e) De doelgroep kan vaststellen dat niet-naleving v/d norm tot daadwerkelijke sancties
aanleiding geeft
7. De marginaliteit van de (rechts)sociologie
8. Wie de ethiek codificeert, maakt er recht van
9. Een geactualiseerde rechtstatelijke theorie
Verandering v/d klassiek-liberale rechtsstaat in de democratische sociale rechtsstaat
o Bevorderde de instrumentalistische benadering en behandeling v/h recht
o Proces voltrokken met de federalisering v/d instellingen en de staatshervorming
10. Voor een consequente scheiding van academische en politieke
macht
1.3 JEAN VAN HOUTTE – Over de sociologie
Een empirische sociologie?
Sociologie wordt gekenmerkt door een referentiekader
o Aan de oorsprong v. elk sociologisch onderzoek ligt iets sociaal problematisch
o Socioloog wordt geconfronteerd met een concrete vraag uit de sociale werkelijkheid
Sociaal fenomeen met zekere afstandelijkheid bestuderen, trachten het sociaal object te
objectiveren
Een waardevrije sociologie?
Transformator tss. “wetenschap” en “geweten” inschakelen
o Feiten, wetensch. resultaten mogen de moraal nt bepalen
o Moraliteit mag nt ondergeschikt zijn aan de dwang v/d feitelijke gegevens
o Ethische reflectie is nodig
Waardegebondenheid
o Socioloog laat zich leiden door waarden en zijn wetenschapsbeoefening wordt erdoor
beïnvloed
o Is onontkomelijk
Waarderingsvrijheid
o Heeft de status van norm
o Uitspraken over de sociaal-culturele werkelijkheid die nt vrij zijn v. waarderende, op een
subjectieve aangehangen betekeniswereld en waardeschaal gebaseerde oordelen, mogen en
kunnen nt de pretentie hebben wetenschappelijk te zijn
o Is een ethische eis
Empirische sociologie een recent verschijnsel in België
Doorbraak na WOII in Europa:
o Empirische benadering wordt een autonome activiteit o.i.v. Amerikaanse sociologie
3
, Eerste helft 19e E. in België: werk van Quetelet wordt beschouwd als een eerste aanzet tot de
sociologie
in 1885 definitief gelanceerd door Guillaume De Greef
Tot aan WO I in België: sociologie = Brussels francofone vrijzinnige milieu geconcentreerde
aangelegenheid die (vooral) op het buitenland gericht is
Dualistisch karakter
1. Maatschappijgerichte en bijna strijdvaardige studies en opstellen
2. Abstract-theoretische beschouwingen in de systeembouw
Interbellum: sociologie als universitaire discipline aan de meeste universiteiten
Na WOII: Verzelfstandiging v/d sociologie als wetenschap
Over de rechtssociologie
Tot aan WOII gn sprake v/d rechtssociologie als deelsociologie
Wel juristen die sociologisch over het recht dachten, schreven
Het onderwijs in de rechtssociologie aan Belgische universiteiten
Rechtssociologie in België = academische aangelegenheid
Wettelijke verplichting de materie sociologie in het programma v. rechten opnemen
= belangrijke factor in de ontwikkeling v/d rechtssociologie
Onderzoek in de rechtssociologie in Nederlandstalig België
1. Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius te Antwerpen – Universiteit Antwerpen
Centrum voor Rechtssociologie
o Aanvaarding v/d rechtsnorm
o Administration of justice
o De burger en zijn rechten
2. De Katholieke Universiteit Leuven
Instituut Recht en Samenleving
o Rechtshulp
o Rechtsbedeling
o Problematiek tss. recht en samenleving
o Antropologische analyse
o Strafkunde, gevangeniswezen, politie
3. Vrije Universiteit van Brussel
School voor Criminologische Wetenschappen
o Onderzoek naar toepassing en effectiviteit v/d korte gevangenisstraf
Onderzoek in de rechtssociologie in Franstalig België
In Franssprekend België: wordt er weinig aan empirisch rechtssociologisch onderzoek gedaan
Waarom had (heeft) de rechtssociologie het zo moeilijk?
1964: Rechtssociologie was één v/d meest onderontwikkelde gebieden v/d sociale wetenschappen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JuDu. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,59. Je zit daarna nergens aan vast.
