Seksueel geweld: slachtoffers
en daders
Deel 1: slachtoffers
LES 1: SITUERING SEKSUEEL GEWELD
1. Soorten en definities seksueel geweld
Bij positieve seksuele interactie:
= drie criteria die gaan bepalen of iets intrusief/gewelddadig/zonder toestemming is en mogelijk
kan uitgroeien tot een trauma bij een slachtoffer
- wederzijdse instemming
- vrijwilligheid
- gelijkwaardigheid
Bij seksuele grensoverschrijding
= elke vorm van seksueel contact waarbij de grenzen van een persoon worden overschreden.
Meestal gaat dit gepaard met gedrag van één persoon waar een andere persoon geen
weerstand tegen kan bieden.
Kan heel zichtbaar zijn/fysiek/iets heel duidelijk waar andere mensen kunnen tussenkomen of
niet, maar kan ook heel subtiel zijn (in woorden, door afpersing, onderdrukking, manipulatief,
door boos te worden, misbruik maken van dronkenschap of ander substantiegebruik). Er is geen
zwart-wit kader dat aangeeft wat grensoverschrijdend is en wat niet, het gaat echt om de
beleving van iemand (dus geen exhaustieve lijst). Kleuters bv. als kleuters met elkaar
experimenteren is dat zeker niet altijd met wederzijdse toestemming en toch spreken we niet
van grensoverschrijdend gedrag. Seksueel geweld vs. grensoverschrijdend gedrag: seksueel
geweld is de ernstige vorm die strafbaar gesteld kan worden.
25% van de plegers is onbekende, dus de meerderheid is wel bekend (iemand die je in de avond
op feestje al ontmoet, iemand uit de vriendenkring van je ouders, iemand in directe omgeving).
Bij volwassen vrouwen gaat het vaak om ex-partners, waarbij seksueel geweld door buren of
collega’s tav vrouwen eerder zeldzaam is.
,Seksueel geweld en misbruik: we zitten vaak op een thema dat op het snijpunt zit tussen
juridische terminologie en hulpverleningsterminologie
Juridische definitie seksueel geweld
= heel strikte grenzen
Aanranding van de eerbaarheid ~seksuele handelingen (art. 372-374 SW)
Verkrachting ~penetratie (art. 375-376 SW)
Aanzetting tot ontucht (art 379-380 SW)
Hulverleningsdefinitie seksueel geweld
= bredere definitie, omdat de beleving van de persoon maakt of er hulp moet worden
geboden of niet i.p.v. de criteria waardoor iets strafbaar is
WHO (2015):
Elke seksuele daad die tegen iemands wil wordt uitgevoerd. Het kan door eender
welke persoon uitgevoerd worden ongeacht zijn of haar relatie tot het
slachtoffer, in gelijk welke omgeving. Bij seksueel geweld is er geen sprake van
een ’geïnformeerde seksuele toestemming’
Definitie Vertrouwenscentrum Leuven:
Kindermishandeling en –verwaarlozing is iedere situatie waarin het kind
slachtoffer is van geweld van fysieke, psychische of seksuele aard, en dit actief of
passief
Dus: Seksueel misbruik = onderdeel van kindermishandeling. Ook opvallend is
dat het geweld verschuift, dus ene keer seksueel geweld, andere keer
verwaarlozing of emotioneel geweld/fysiek geweld. Dus zit in een gamma en
behoort tot een groter geheel. Dit maakt dat het voor behandeling en preventie
niet alleen over seksueel geweld gaat, maar de hele inbedding van waaruit dit
geweld komt. Maakt ook dat wanneer we de hulpverleningsdefinitie
aannemen, dat we ook voor daders zorg moeten dragen, want heel vaak
hebben die dezelfde slachtoffer geschiedenis of zitten daar andere vormen van
geweld waardoor die dader doet wat die doet
,Meer definities:
FYSIEK
Seksueel misbruik = Elke vorm van seksueel contact tussen volwassene
en kind, of andere situatie waarbij misbruik gemaakt wordt van leeftijds-
of machtsverschil.
Incest = seksueel contact tussen familieleden, met kanttekening dat dit
niet per se ongewenst hoeft te zijn (dus is niet per se vorm van geweld)
Seksuele intimidatie = Gedrag met een seksuele betekenis, dat als doel
of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in
het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende,
vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd
Seks hebben is ontucht plegen volgens de wet. In BE is seksuele
meerderjarigheid vanaf 16+, dus als twee 15-jarigen seks hebben is dit in theorie
buiten de wet, maar wordt vaak door de vingers gezien. Alles onder 12 jaar is
ALTIJD strafbaar, zelfs als het gewenst is bij beide partijen (gaat over de
ontwikkeling van de hersenen en het onvermogen tot zelfbeschikking)
ONLINE
Sexting = Het online delen van seksueel getinte tekstberichtjes, foto’s of
video’s. Dat kan gebeuren tussen bekenden of onbekenden. Kan iets zijn
dat met toestemming wordt gedaan, maar leunt snel aan tot iets van
seksueel geweld als relatie bv. wordt beëindigd en het misbruikt wordt.
Bij 16 of 17-jarigen is het strafbaar als iemand het opslaat en online zet,
want dat is kinderpornografie (heel dunne grens in wat online kan en
wat niet). kan daarnaast ook gezien worden als schending van de privacy om
beeldmateriaal van anderen in het bezit te hebben, dus los van de
juridische dimensie zijn dit complexe vraagstukken. Child Focus is hier
sterk mee bezig om beelden te kunnen verwijderen.
Grooming = Het proces waarbij een volwassene een minderjarige
benadert en manipuleert met het oog op seksueel contact.
Wraakporno = Tegen de wil van de ander online beelden verspreiden
met als doel de ander te beschadigen. Kan ook bij volwassenen
Sextortion = Wanneer tieners via internet overtuigd worden om intieme
beelden van zichzelf door te sturen, waarna de afpersers dreigen de
beelden te verspreiden als het slachtoffer niet met geld over de brug
komt.
, Symbool voor wet vs hulpverlening. Als mensen iets meemaken en in eerste instantie naar
politie gaan dan gebeurt er een ander traject dan wanneer ze in eerste instantie met
hulpverlening contact zouden opnemen. We
merken bv. dat niet alles strafbaar is (bv.
onvoldoende bewijs), maar toch is het zo
belangrijk dat die mensen hulp krijgen, door
met daders en slachtoffers aan de slag te
gaan om te zorgen dat het trauma zich niet
te diep gaat wentelen. Bij kleuters is er geen
juridische interventie nodig. bv. 5-jarige
kleuter gaat met vingertjes in vagina van 3-
jarige kleuter, uiteraard zonder toestemming. Toch gaan ouders heel ver en de dadertjes
aangeven, pesten etc. terwijl er in de normale seksuele het zomaar zou kunnen dat het 5-jarige
meer experimenteert, losgezien van het feit dat deze kleuter sterker en groter is. De 3-jarige
kleuter kan hier enorm van aangedaan zijn, dus kan ook traumatisch zijn. Waarschijnlijk wordt
de aanklacht van de ouders geseponeerd, wordt het slachtoffer onderworpen aan een video-
verhoor, soms zonder ouders… dus we hopen dat dit eerder via de weg van de hulpverlening
gaat zodat de ouders erbij betrokken kunnen worden. Ook langs de daders kant kijken naar
thuissituatie. Wat gebeurt er met het overschrijden van grenzen thuis? Als er iemand ‘nee’ zegt
mag het dan toch nog een beetje? Grenzen zijn daarbij breder dan het seksuele aspect. Een kind
met een ontwikkelingsstoornis (autisme bv) kan ook moeite hebben met het (h)erkennen van
andermans grenzen. Dit is dus zeker iets om mee aan de slag te gaan, opdat er aan preventie
gewerkt kan worden.
Justitie gaat meer werken met
feiten en bewijslast, terwijl in de
hulpverlening het vermoeden al
volstaat. Als een kind iets
aangeeft van een trauma,
ondanks dat het soms niet strookt
met de realiteit (maar het wel zo
is binnengekomen) moeten we
hier aandacht aan besteden.
Echter draait justitie soms uit op
een seponering, waardoor er geen strafvervolging is. Dat wilt niet zeggen dat er niets gebeurd is,
want het is al goed dat het slachtoffer zich hierover heeft durven uitspreken. Aan de andere kant
kan het ook belangrijk zijn dat er sancties worden uitgedeeld om de maatschappij en families te
beschermen. Via hulpverlening kan er ook binnen een gezin meer in overleg worden gegaan
i.p.v. de puur juridische kant in het verhaal te roepen. Herstel is ook belangrijk, hoewel
veiligheid voorop staat! Alles wat buiten familie en gezin afspeelt, daar moet justitie
tussenkomen, maar iets binnen het gezin is niet verplicht om door het vertrouwencentrum
gemeld te worden aan justitie. Dus eerst zoeken of er binnen een gezin wel mogelijkheden zijn.
