LES 1 LUISTEREN ALS BASISHOUDING VAN DE HULPVERLENER
1. Inleiding
1.1. Gehoord en gezien willen worden
1.1.1. ‘Gehoord’ & ‘gezien’ willen w zijn essentieel vr het identiteitsgevoel
1.1.2. Gehoord worden als helpend om iets te verwerken
1.1.3. ‘Gezien willen w gaat ontwikkelingspsychologisch vooraf aan ‘gehoord willen w’
1.1.4. Het samengaan van nonverbale en verbale communicatie
1.2. Luisteren en observeren als basisvaardigheden vd hulpverlener
1.2.1. Verfijnde en geoefende vaardigheden
1.2.2. Aandachtig luisteren en observeren vindt plaats in een specifieke relatie en
context
1.2.3. Je luistert met heel wat theoretische bagage
2. Luisteren
2.1 Voorwaarden tot luisteren die aan het eigenlijke gesprek voorafgaan
2.1.1. Externe omstandigheden
2.1.2. Persoonlijke ingesteldheid
2.2 Luisteren met aandacht
2.3 Nonverbale uitingen van een aandachtige ingesteldheid
2.3.1. Oogcontact
2.3.2. Gelaatsexpressie
2.3.3. Paralinguale aspecten
1. Vocale aanmoedigingen
2. Stilte
3. Aansluiten bij het taalgebruik van de ander
2.3.4. Lichaamshouding en beweging
2.3.5. Gebruik vd ruimte
2.4. Elementen ve goede luisterhouding tijdens het gesprek
2.4.1. Richt je op het ritme vd cliënt
2.4.2. Laat de persoon uitspreken
2.5. Specifieke vaardigheden bij het luisteren
2.5.1. De aandacht richten op de cliënt en op je eigen reacties ten aanzien vd cliënt
2.5.2. Het verwerken v manifeste en latente communicatie tegelijkertijd
2.5.3. Patronen en thema’s die terugkeren
2.6. Een verhaal omvat een gebeuren en een affectieve kleur
Basisvaardigheden vr gesprek en begeleiding Les 1 Luisteren 1
, 2.7. Sensitiviteit voor metaforen en symbolen
2.8. Luisteren binnen een werkrelatie
2.8.1. Een neutrale of sobere relatie
2.8.2. Warme ontvankelijkheid
2.8.3. Gedoseerde relatie
1. Afstand - nabijheid
2. Leiding geven – volgen
3. Negativiteit toelaten of de relatie goed houden
2.9. Blokkades in het luisteren
2.9.1. inadequaat luisteren
2.9.2. (be-)oordelend luisteren
2.9.3. selectief luisteren
2.9.4. op feiten gericht luisteren
2.9.5. je antwoord bedenkend tijdens het luisteren (rehearsing-while listening)
2.9.6. te dichtbij (sympathetic) luisteren of teveel afstand houden
2.10. Slotbedenkingen
Basisvaardigheden vr gesprek en begeleiding Les 1 Luisteren 2
, Inleiding: Conceptueel kader
ZIE PPT!!!
Wat zijn psychologische vaardigheden voor gesprek en begeleiding?
o Meer dan vaardigheden voor de praktijk van de psycholoog…
o Basisvaardigheden voor gesprek
Persoonlijke houdingen en attitudes
Relationele vaardigheden
Gespreksvaardigheden
Luisteren, observeren,…
Parafraseren, reflecteren,…
Interpreteren, confronteren,…
o Basisvaardigheden voor begeleiding
Een begeleiding is een traject van verschillende gesprekken en/of andere
hulpverleningsactiviteiten
Alle basisvaardigheden voor één gesprek gelden ook voor de ganse begeleiding
Bijzondere momenten in een begeleiding die niet in elke sessie voorkomen, zoals het
verkennen van de hulpvraag
Gespreks-overschrijdende aspecten die een rol spelen in het ganse begeleidingstraject:
- de persoon en zelfzorg van de hulpverlener
- de dynamiek van de werkrelatie
- …
o ≠ gevorderde, klinische of therapeutische vaardigheden:
Behandelcontract
Diagnose (specifiek naar bepaalde stoornissen of persoonlijkheidskenmerken)
Therapeutische interventies (diagnose, situaties, fase therapie)
Specifieke randvoorwaarden (tijdsduur, betaling, locatie, vorm)
Basisvaardigheden vr gesprek en begeleiding Les 1 Luisteren 3
, LES 1 LUISTEREN ALS BASISHOUDING VAN DE HULPVERLENER
1. Inleiding
vaardigheden die behoren tot de meest fundamentele basisuitrusting van de psycholoog/
pedagoog/ counselor = Aandacht besteden aan de ander, luisteren naar zijn verhaal en je
inleven in wie hij is… zijn
o = zo fundamenteel => lijken zo gemakkelijk
Als kind leer je nl al te ‘luisteren’ nr wat de ander vertelt, en te kijken naar wat er
rond je gebeurt
Mr toch als hulpverlener verre van ‘eenvoudig’ een goed luisteraar en observator te
w, die open staat voor de boodschap die de ander wil overbrengen
vraagt heel wat oefening
bv ervaring als je zelf iets aangrijpends meemaakt => Afhankelijk van hoe goed een ander kan
luisteren, kan je bij hem of haar het gevoel hebben dat je ‘je verhaal kwijt kunt’ of juist niet
Cubaanse spreekwoord ‘Listening looks easy, but it’s not simple. Every head is a
world’ geeft iets aan van wat luisteren zo moeilijk maakt.
Inhoud hoofdstuk
o aandachtig luisteren, als voorwaarde opdat een persoon zijn verhaal kan doen, op verhaal kan komen…
o ‘Luisteren’ en ‘observeren’ zijn twee basisvaardigheden die cruciaal zijn bij het ‘aandacht schenken’ als
basishouding.
vormen ook de basis voor het latere ‘psychotherapeutische’ luisteren
In het therapeutisch luisteren wordt het aandachtig luisteren en observeren aangevuld met meer
specifieke begeleidende en hulpverlenende gespreksvaardigheden
1.1. Gehoord en gezien willen worden
1.1.1. ‘Gehoord’ & ‘gezien’ willen w zijn essentieel vr het identiteitsgevoel
Ieder mens, volwassene en kind, verlangt ernaar ‘gehoord’ en ‘gezien’ te w
o = essentieel voor ons gevoel van identiteit
o Als je gehoord wordt, ben je iemand voor de ander, beteken je iets
o komt bv tot uiting in een uitspraak als ‘naar jou luisteren ze wel’
betekent in feite ‘jij betekent iets, jij bent iemand, jouw mening doet er iets toe’
1.1.2. Gehoord worden als helpend om iets te verwerken
Als je iets moeilijks, spannends of pijnlijks meemaakt, verlang je vaak nadien om daarover te
kunnen vertellen.
o Daarbij kies je meestal niet om het even wie uit, maar wel iemand van wie je verwacht
dat deze persoon kan luisteren.
Basisvaardigheden vr gesprek en begeleiding Les 1 Luisteren 4