Politiestudies
Deel 1: De sociologische analyse van de politie
Inleiding: waaraan denken we bij het woord politie?
Politie draagt symboliek;
- Wapen: veruiterlijking van geweld, ‘ik ben gewapend’
- We denken aan blauw -> uniform
Politie uw vriend?
- Rijkswacht stond ver van burger, lokale politie veel dichter bij burger en kreeg ook subsidies
- Dus; campagne -> politie uw vriend, campagne uit de jaren ‘80
Geweld: door of tegen de politie?
- Nauw aan elkaar verbonden
- Vaak tegen politie omdat er vaak door politie geweld wordt gebruik
- Politie heeft beeld: als ik geweld gebruik is dat uit verdediging, omdat ik het goede wil doen,
geweld is nodig om mijzelf en anderen te beschermen
- Maar wordt niet altijd zo ervaren
- Heeft te maken met legitimiteit en gezag
Hond
- Ook symboliek
- Soms als wapen in gevaarlijke buurten
Politie = grijs, niet zwart wit, maar twee beelden bestaan in een maatschappij, politie dient hiermee
om te gaan
1
,Hoofdstuk 1: Politiemandaat, politierol, dilemma’s, mythes en strategie
Verlichting
- Individualisme; mens was plots vrij wezen, zelf handelen, eigen
verantwoordelijkheid
- Periodes daarvoor dacht men in de plaats van de mens (o.a.
kerk en traditionele gezinsstructuur, koningen, adel)
- Voordeel; vrijheid
- Nadeel: iedereen heeft vrijheid, elkaars vrijheid kan
belemmert worden, veel meer conflicten in de samenleving,
ander individueel belang van burgers
De rol van de politie?
Covid 19
- Goed voorbeeld van hoe politie worstelt met individualisme en vrijheid
o Bv. Mensen die regels volgen, mensen zijn van overtuiging; mijn individuele vrijheid
is ondergeschikt aan collectief belang
o Maar ook complottheorieën, mensen die er niet in geloven
o Politie zit in dilemma op dat m oment: strijd tussen individuele gedachten van
mensen, collectief belang en wetgeving die haar ook nogmaals wordt opgelegd
- Rol van politie is moeilijk, worden daar elke dag mee geconfronteerd
- Sommigen stellen zich de vraag: hebben we dat nog nodig, die politie?
o Stel van niet: was covid dan goed afgelopen?
o Stel dat we politie afschaffen, zou dat lukken?
o Sinds BLM in Amerika ook “defund the police” -> geen geld meer, schaf ze af! Maar
stel we dat zouden doen, zou dat lukken?
o Idee van politie en de rol van de politie hangt sterk samen met hoe onze staat
georganiseerd is, hoe we denken over sociale verhoudingen tussen mensen, of we
verwachtingen hebben ten aanzien van die politie en of die politie dat invult
- Rol is complex, weet ook niet altijd hoe die rol uit te voeren
o dilemma -> proberen strategieën ontwikkelen om haar rol toch (correct) te kunnen
invullen
o als ze gevangen zit bv. Covid: mondmaskers handhaven of niet? -> proberen haar
werking zodanig voor te stellen dat ze binnen dat veld kan bemiddelen
o heeft ze strategieën voor ontwikkeld
- Rol is erg afhankelijk van hoe we de politie zien als instituut
Sociologisch gezien kan je iets bekijken vanuit:
- Macroperspectief: politie is een instituut in de samenleving
o Snel denken aan bescherming en rechtvaardigheid
o Is een instantie die er is om dat vooral te bewerkstelligen
- Meso niveau: organisatie
o Lokaal korps en de wijze waarop ze lokaal niveau de criminaliteit bestrijd
o Bv. met honden rondlopen tijdens betoging
- Micro niveau: contact tussen politie en burger
o Is belangrijk in de manier waarop wij denken over de politie
2
, o De meesten tamelijk positief beeld over politie -> nog niet meer in contact gekomen
o Diegene die reeds in contact kwamen met de politie hebben vaker een negatief
beeld
o Dienstverlening wordt voornamelijk geapprecieerd door diegene die er geen gebruik
van maken -> heeft veel te maken met het beeld dat we hebben over het instituut,
over wat moet dat instituut eigenlijk doen?
- Afhankelijk van hoe we over de politie praten gaan we een andere rol toebedelen aan de
politie
- Orde of vrijheid?
- Handhaven, straffen, bemiddelen?
- Beschermer of hoeder van mensenrechten?
- Dwang of overtuiging?
- Geweld of geweldloos? Gewapend of ongewapend?
Het mandaat van de politie: waartoe werd de politie gemandateerd?
- Bij bestuderen van politie -> altijd op bepaalde manier
o Mag dat of niet?
o Doet ze dat goed of niet?
o Werkt ze efficiënt of niet?
o Draagt ze bij tot veiligheid?
- Daarom moeten we eerst goed definiëren hoe we de politie gaan bekijken?
- Bv. Onderzoek: mag politie u tegenhouden? Police stop hoe gebeurd dat nu eigenlijk?
(anders dan andere landen?)
- Juridisch mandaat
o Juridisch bekeken ; in elk land anders
o België: art. 34 WPA
o In zweden in een andere wet, je krijgt ticketje als bewijs van gestopt geweest te zijn
door de politie,…
o Afhankelijk van hoe je ernaar kijkt -> ander verhaal
- Maar je pas vragen; gebeurd overal op dezelfde manier
o Iemand met macht staat voor je
o En je geeft je pas af
- bij mandaat voornamelijk juridisch: dat wat is de politie gemandateerd?
- Staat ingeschreven in art. 1 WPA, 1992
o “Bij het vervullen van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie, waken
de politiediensten over de naleving en dragen zij bij tot de bescherming van de
individuele rechten en vrijheden, evenals tot de democratische ontwikkelingen van de
maatschappij”
- Wij hebben tweedeling; bestuurlijke en gerechtelijke
o Bestuurlijke politietaken: ordehandhaving
o Gerechtelijke politietaken: OO en GO, taken die verband houden met alles wat
misdrijven impliceert, zowel strafrecht als strafprocesrecht
- Vraag is: wat zijn individuele rechten en vrijheden? Is moeilijk te interpreteren, zowel door
politie als door elkaar (de ene zijn rechten en vrijheden zijn niet die van de anderen)
- Voorbeeld democratische ontwikkeling: covid, mondmaskers dragen, politie kan nu boete
geven aan mensen die geen mondmasker dragen
3
, o Bv. Je mocht enkel essentiële verplaatsingen doen, maar wat is dan een essentiële
verplaatsing? Hoe ver mag die zijn? 200 meter? 10 km?
o Politie moest dit interpreteren, voor iemand in de stad zonder tuin wandeling meer
noodzaak dat iemand met een grote tuin?
o Korpschef wou ministerieel besluit met bepaling van afstand maar -> Als inspecteur
moet je dus in staat zijn wetgeving te interpreteren, moeten ook nadenken, niet
enkel uitvoeren
- Art. 14 WPA:
> politiewetten worden gestemd door gemeenteraad en college
- Art. 15 WPA:
Mandaat staat in de wet! Zo mag de politie het doen, maar doet ze dat ook op die manier? De
politiepraktijk is altijd wat anders, niet iedereen bij politie wil daarvan weten.
De politiefunctie
- naast mandaat ook een functie van de politie in de samenleving
- onderscheid maken tussen politiefunctie in een samenleving en politie als instituut
- ‘Politiefunctie’ -> verwijst naar een reeks van processen met specifieke sociale functies. Een
universele vereiste voor elke sociale orde
o Bv middelen; vrijheidsberoving, boetes, controle,..
- ‘Politie als instituut’ = iets anders! -> Sociale institutie (institutioneel mandaat)
o Niet enkel de politie (als organisatie) staat in voor de politiefunctie maar een hele
reeks van maatschappelijke instellingen vervullen mede deze taak
o Een organisatie, een instituut die aan ‘policing’ doet; je loopt als organisatie rond in
de maatschappij, je kan mensen beteugelen, opmerkingen maken, je hebt een
instrument waarbij je de sociale orde kan bewerkstelligen
o Bv. Naast publieke ook private politie -> private politie doet ook aan policing
bv. controles aan festivals, clubs,…
bv. het leger in tijden van terrorisme
o je kan dus ook aan policing doen als instituut, zonder van de politie te zijn
- Dus politie versus policing = verschil!
4