Dit is de verkorte versie van een grote samenvatting die ik hier op ook Stuvia heb geplaatst. Dit document bevat de belangrijkste data en begrippen die je moet kennen voor het examen
Deel I: Ontwikkeling Stadstaten
1. INTRODUCTIE
1.1. OUDE NABIJE OOSTEN? WAT IS HET?
▪ WANNEER hebben we deze geschiedenis?
o 10de millennium V.Chr. – 331 V. Chr. (> Alexander De Grote’s veroveringstochten in Perzië): Opdeling:
3 000 tot 1 600 > PERIODE VAN DE STADSTATEN
1 600 tot 1 000 > PERIODE TERRITORIALE STATEN
1 000 tot 331 > PERIODE DER RIJKEN
1.2. WELKE BRONNEN HEBBEN WE?
1.3. GEOGRAFIE: WAAR BEVINDEN WE ONS?
, 1.4. CHRONOLOGIE VAN MESOPOTAMIË
▪ De chronologie is onzeker en nog steeds het onderwerp van felle controverse.
o 3 TYPES DATERING (voor onzekere periodes): lange, midden en korte chronologie.
ZEKER TOT REDELIJK ZEKER
▪ 311 – 747 V.Chr.: SELEUCIDISCHE tijdperk (Babylonië) dankzij CANON CLAUDIUS PTOLEMAIUS:
o Lijst Perzisch-Babylonische vorsten: Nabonassar > Alexander
o Beschrijving regeringslengtes
o Tijdens elke regeringsperiode vinden we beschrijvingen v. zonsverduistering in Babylon en Alexandrië
(> door hedendaagse techno → astronomisch controleerbaar)
▪ Aanvullingen andere documenten:
o ASSYRISCHE EPONIEMEN met astronomische observaties (= in die periode mocht een hoge ambtenaar zijn
naam aan een jaar geven; grote eer)
BEGINNEN ONZEKERHEID (8STE – 15DE E. V. CHR.)
▪ Documenten zijn FRAGMENTARISCH:
o Assyrische eponiemenlijsten
o Assyrische en Babylonische koningslijsten
Bevat zowel prehistorisch, vermoedelijk mythische Vroeg-Dynastische heersers (met onmogelijk
lange regeringsperiode) als latere, historisch geattesteerde heersers (cf. Gilgamesh en zijn vader
Lugalbanda)
Hoewel de vroegste heersers op de lijst niet historisch geattesteerd zijn, is het mogelijk dat het
om historische heersers gaat die later gemythiseerd en toegevoegd zijn.
Bv. Enmebaragesi = koning in Kish omstreeks 2 600. > vroegste heerser wiens historiciteit kan
bewezen worden a.d.h.v. onafhankelijk epigrafische bewijs
▪ Archiefdocumenten vermelden internationale overeenkomstigheden tussen Assyrische, Babylonische, Egyptische
en Hettitische dynastieën
O.b.v. deze synchronismen heeft men een CHRONOLOGISCH KADER proberen op te stellen
> foutmarge van 10 – 15 jaar
ONZEKERHEID (15DE E. EN VROEGER V. CHR.): 3 SYSTEMEN
▪ Het vertrekpunt is een astronomisch fenomeen, opgetekend in een verzameling van omina (> mv. omen =
voortekens) uit de bib van Assurbanipal in Nineve (stad Irak). Het VENUSTABLETTEN van de astrologische reeks
ENUMA ANU ENLIL vermeldt het opkomen van de planeet Venus samen met de zon tijdens het 1e jaar van de
regering van koning Ammisaduqa.
o BELANGRIJK: periodiek fenomeen (om de 16 jaar), waardoor we specifieker kunnen dateren, MAAR
problematisch, want ABSOLUTE DATERING hangt af van de tijdspanne die men bepaalt tussen de OUD-
BABYLONISCHE DYNASTIE en de (door astronomie) zeker te dateren periodes > 3 SYSTEMEN
o We nemen de regeringsperiode van HAMMURABI van BABYLON als ankerpunt
1848-1806 = lange chronologie
1792-1750 = midden chronologie (> klopt niet, maar toch referentiepunt: foutmarge 0-100 jaar)
Minste moeite datering Assyrische en oud Egyptische geschiedenis
1728-1686 = korte chronologie
VENUSTABLETTEN VAN ENUMA ANU ENLIL (ZIE WIKI https://mamaija.net/wiki/Venus-Tafeln_des_Ammi-saduqa)
, 1.5. PREHISTORISCHE ONTWIKKELINGEN (foutmarge groot > geen geschreven bronnen)
I. Overgang JAGEN-VERZAMELEN naar LANDBOUW (11 000 – 9 000)
▪ NEOLITISCHE REV. (9 000 V.Chr.)
o Men ruilde een MAKKELIJKE LEVENSSTIJL in voor een MOEILIJKE. WAAROM? 6 hypothesen:
ECOLOGISCHE HYPO
TECHNOLOGISCHE HYPO
DIFFUSIETHEORIEËN
BEVOLKINGSDRUKTHEORIEËN
KLIMATOLOGISCHE VERKLARINGEN
SCHAARSTE HYPO
II. NATUFISCHE CULTUUR in de LEVANT (12 500 – 9 000)
III. PREKERAMISCH NEOLITHICUM (10 000 – 6 500)
PRE-POTTERY NEOLITHICUM A (PPNA) (10 000 – 8 800)
PRE-POTTERY NEOLITHICUM B (PPNB) (8 800 – 6 500)
IV. Prehistorische LANDBOUWGEMEENSCHAPPEN in MESOPOTAMIË (6 500 – 3 700)
, 2. 4DE MILLENNIUM: HET URUK-FENOMEEN
▪ 4de millennium: culminatie culturele processen (Zuid-Mesopotamië) leiden tot innovaties:
2.1. STEDELIJKE REVOLUTIE
▪ DATERING: Zuid-Meso > 1ste helft 4de millennium; Noord-Meso > 2de helft 4de millennium
▪ URUK: DE EERSTE STAD, maar WAAROM?
o Differentiatie aan voedsel
o ARBEIDSSPECIALISATIE
o Technologische ontwikkelingen en SYSTEEM VAN RUILHANDEL
o ONTSTAAN AUTORITEIT voor de organisatie en RUILHANDEL
o Beginnende RELIGIE
Tempel = centraal instituut (vaak artificieel en ommuurd) bv. Uruk:
▪ EANNA DISTRICT (< Inanna = godin oorlog en liefde (cf. venustabletten)
▪ ANU DISTRICT (< godin Anu)
Vb. URUK VAAK
o Ontstaan ADMINISTRATIE
o Beginnende SOCIALE STRATIFICATIE = Beroep/titel bepaalt plaats en rand in maatschappij
o RURALE BEVOLKING: landbouwers, vissers, herders
Gemeenschappen met weinig differentiatie
Schatplichtige relatie met stad
o Stedelijke bevolking
afhankelijk van rurale gemeenschappen voor levensonderhoud
Hiërarchisch opgesteld: tempelpersoneel
2.2. ONTWIKKELING VAN HET SCHRIFT EN ADMINISTRATIE
▪ Ca. 3500: boekhoudkundige tabletten (Eanna tempeldistrict; Uruk)
▪ Zegels, bullae en TELSTENEN (kleine objecten waar men mee telde) VÓÓR ONTSTAAN SCHRIFT
o Vanaf 9 Millennium: eerst eenvoudig later complex → 5 – 4de millennium
de de
o Vanaf 7de millennium: stempelzegels
▪ Identificatie autoriteit die garant staat ter controle van bv. Inhoud
o Vanaf 4de millennium: cilinderzegels
▪ efficiëntie door snelheid en grootte van afroloppervlak (zelfde doel)
▪ Gebruikt bij afsluiten van contracten (= soort handtekening)
▪ Opmerkelijk: telstenen worden bewaard in HOLLE KLEIEN BOL = BULLA, vaak
verzegeld door werkgever/verloner (> loonbriefje avant la lettre)
▪ Belangrijk in evolutie naar schrift: SCHEIDING AANTALLEN EN GOEDEREN
o Men probeert dus niet meer voor 4 schapen = 4 telstenen te gebruiken, maar kerven het aantal in de
klei in
▪ Ontstaan NUMERIEKE TABLETTEN: Scheiding aantallen en goederen. In vorm van bullae
of rechthoekig VOORDEEL: men hoeft de bol niet meer
open te breken om te zien wat erin zit. → uiteindelijk
bleken tabletten efficiënter en werden ze meer
gebruikt dan bullae
▪ PICTOGRAFISCHE TABLETTEN → wordt complexer BEGIN ONTSTAAN SCHRIFT
• EERSTE VORM VAN SCHRIFT om betekenis uit te drukken d.m.v. pictogrammen
• Opmerkelijk: probeersel om namen uit te drukken (representeert niet alleen object,
maar ook naam/klank van het object) = REBUS PRINCIPE (maar zegel
nog steeds uitgerold op tablet)
• = proto-spijkerschrift
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FearOfTheFury. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
