Samenvatting Taal & betekenis
1. Betekenisleer
Het is een misvatting dat filosofie geen empirische basis zou hebben
Filosofen werken ook met empirische data; alleen die data zijn veel algemener van
aard
Kenleer
- Begint met aanname dat kennis mogelijk is & stelt de vraag hoe dat kan
Metafysica
- Begint met de aanname dat er een werkelijkheid is en stelt de vraag wat dat
inhoud
Ethiek
- Begint met de aanname dat mensen een onderscheid maken tussen goed en
kwaad en stelt de vraag wat dat betekent
Filosofie
Aanname is zo algemeen dat men geneigd is ze als gemeenplaatsen te beschouwen >
maar deze moeten ook altijd ter discussie staan
Taak filosofie volgens David K. Lewis;
o Gemeenplaatsen aanvechten die anderen accepteren zonder erover na te
denken
o Riskant want filosofen worden sneller afgeschreven dan gemeenplaatsen
o Filosoof heeft de gemeenplaats een dienst bewezen; hij heeft hen
gedwongen om erover na te denken
Voornaamste instrument van de filosofie is taal
o Aanname geformuleerd in de taal
o Debat talige gelegenheid
Oorsprong taalfilosofie
Gottlob Frege
o Duitse filosoof & wiskundige
o Grondlegger moderne logica
o In zijn werk sterke samenhang tussen logica & taalfilosofie
o Verschil met formele logica: focus op inhoudelijke aspecten
Betekenis van taal; semantiek
o Gottlob Frege
Linguistic turn in de analytische filosofie
o Bertrand Russell
o Ludwig Wittgenstein
1
, Gebruik van taal; pragmatiek
o Latere werk van Wittgenstein
o John Austin
Semantische en pragmatische lijnen waren aanvankelijk duidelijk gescheiden >
dichter bij elkaar gekomen door Paul Grice
Bezigheid taalfilosofie
Houdt zich bezig met de inhoudelijke aspecten van taal
o We maken een onderscheid tussen semantiek (betekenis) & pragmatiek
(taalgebruik)
o Onderscheid kunstmatig; betekenis & gebruik van taal niet strikt gescheiden
Taal complex verschijnsel > kan vanuit vele gezichtspunten bestudeerd worden
o Als klanksysteem (fonologie, fonetiek)
o Als een systeem van gestructureerde uitdrukkingen (morfologie, syntaxis)
o Als een historisch gegroeid systeem (historische taalkunde)
Semantiek
o Gaat over taal als een systeem dat sprekers gebruiken om met elkaar te
communiceren
Pragmatiek
o Gaat over het gebruik van taal ten behoeve van communicatie tussen
sprekers
Een zin onder de loep nemen
De informatie die met behulp van taal wordt overgedragen is geen homogene massa,
maar een gestructureerd geheel; we bekijken 2 aspecten
o Twee eigenschappen van taal die het meest in het oog springen
De uitspraken die we doen hebben doorgaans betrekking op de
werkelijkheid & ze zijn geconstrueerd uit onderdelen die zelf ook weer
betekenis hebben
Deze eigenschappen onderzoeken in dit hoofdstuk
Doel; analyseren wat de betekenis is en hoe de betekenis van
een samengestelde uitdrukking samenhangt met de
betekenissen van de onderdelen waaruit zij is opgebouwd
Taal als autonoom geheel > als gereedschapskist
o Daarna gaat het om de vraag hoe sprekers gebruikmaken van die
gereedschapskist
In dit hoofdstuk gaan we uit van de aanname dat taal dient voor de interactie tussen
personen, met name voor communicatie > zeker niet de enige functie van taal
1. Wat is betekenis?
1. Betekenis speelt een rol bij de totstandkoming van de verbinding tussen taal &
werkelijkheid
2
, 2. De relatie tussen taal & betekenis moet een systematische relatie zijn
Van een betekenistheorie mag worden verwacht dat zij beide aspecten verklaart
Opmerkingen
Compositionele semantiek is systematisch, het omgekeerde is niet noodzakelijk het
geval
Natuurlijke taal is slechts ten dele compositioneel (bv.: zegswijzen; ‘aap komt uit de
mouw”)
Informatie & de realiteit tussen taal & werkelijkheid
Zin dient om informatie over te dragen, wat is informatie?
o Informatie heeft betrekking op de werkelijkheid
o Informatie is iets wat wordt uitgedrukt door een zin en informatie is waar of
onwaar
Informatie is dus al dan niet in overeenstemming met de feiten
Betekenis & informatie lijken nauw met elkaar samen te hangen > er
zou iets over te zeggen zijn dat betekenis informatie is
Betekenis speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van de relatie tussen taal
& werkelijkheid
o Een betekenistheorie moet dit feit kunnen verklaren
Compositionaliteit en systematiciteit
Enkelvoudige uitdrukkingen
o Ze zijn niet opgebouwd uit andere uitdrukkingen met een eigen betekenis
o Woorden als ‘een’, ‘tante’ ‘van’ ‘Marie’
Hoewel veel woorden samengestelde uitdrukkingen zijn (achterdeur, broekzak) gaan we er
hier vanuit dat alle woorden enkelvoudige en alle overige uitdrukkingen samengestelde zijn
Samengestelde uitdrukkingen
o Opgebouwd uit uitdrukkingen die een eigen betekenis hebben
o ‘een tante van Marie’
o Zinnen zijn ook samengestelde uitdrukkingen
o Er zijn oneindig veel samengestelde uitdrukkingen met allen een eigen betekenis
Enkel te verklaren als we aannemen dat de semantiek van het Nederlands op
de een of andere manier systematisch is
Om de betekenis van ‘een tante van Marie’ te kunnen bepalen, moet het
volgende gegeven zijn
A. de betekenis van het woord ‘Marie’
B. een regel die bepaalt wat ‘tante van X’ betekent als de betekenis
van X gegeven is
C. een regel die bepaalt wat ‘een X’ betekent als de betekenis van X
gegeven is
Een heel eenvoudig regelsysteem kan betekenissen toekennen aan een oneindig aantal
verschillende uitdrukkingen, het enig wat we nodig hebben;
o Één of meer uitdrukkingen waarvan de betekenis gegeven is
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper antje3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
