samenvatting SEM1 - sociologie
SOCIOLOGIE
1
, samenvatting SEM1 - sociologie
INTRODUCTIE
Opdracht boek:
Lees het boek rustig door. Laat je meevoeren alsof je op een bootje zit. Begrijp je iets niet? Lees verder,
bedachtzaam, neem de tijd.
Schrijf daarna een korte tekst.
Wat herken je uit eigen ervaring? Welke stukken spreken je aan door hun herkenbaarheid?
Wat is je volkomen vreemd? Bij welk onderdeel kan je geen eigen ervaringen aanknopen?
Een beknopt antwoord volstaat, 400 à 600 woorden is genoeg. Let wel: het moet een persoonlijke
verwerking zijn.
Indienen ten laatste op vrijdag 6 december.
(Liefst in papier; je kan de taak afgeven voor of na de colleges, of deponeren in de brievenbus van Walter
Weyns, M187)
2
, samenvatting SEM1 - sociologie
HOOFDSTUK 1: SOCIOLOGISCHE VERBEELDING
1. SOCIOLOGIE IS RELATIEF RECENTE WETENSCHAP
Sociologische verbeelding= het kunnen 'wegdenken' van de vertrouwde routines van ons dagelijks leven
om er met frisse, kritische ogen naar te kijken, manier om naar de wereld te kijken, recent ontwikkelt
Þ Sociale verbindingen tussen mensen maken groepen (hebben bepaalde overeenkomstige
kenmerken)
Þ Zit er een logica in de ontwikkeling van de wetenschap?
Þ Werd vroeger sociale fysica genomeld à nu: sociologie (wetenschap van het sociale)
Hiërarchie van de wetenschappen
Þ Wetenschap:
1) Moet waarneembaar zijn
2) Precieze theorieën nodig
Þ De pijltjes: toename van complexiteit
® ≠ hetzelfde als moeilijk
® Maar eerder: ≠ helder, rommelig, ≠ eenduidig
Þ DUS:
® Sociologie= een complexe wetenschap!
® Wiskunde= een weinig complexe wetenschap à exact, helder, onbetwistbaar, duidelijk
“Het is typisch voor de ontwikkeling van het wetenschappelijk denken, dat wat het meest direct gegeven is,
het laatst tot object van onderzoek werd gemaakt, zoals ook van de buitenwereld het verder verwijderde
eerder werd bestudeerd dan wat zich in onze onmiddellijke omgeving afspeelt. Daarom is de astronomie
ouder dan de fysica en de psychologie aanmerkelijk jonger dan beide”.
Þ Objectiveren= de basis van wetenschap, als het ware ‘afstand nemen’ van het te onderzoeken
object en het gaan onderzoeken
® Voorbeeld paraplu: weggooien & vanop afstand observeren en verder onderzoeken
3
, samenvatting SEM1 - sociologie
Þ Object/onderwerp in directe omgeving? à minder snel onderzocht
® Sociologie staat dicht bij ons DUS werd laat onderzocht (én is complex)
® Psychologie staat dicht bij ons DUS werd laat onderzocht
Þ Object/onderwerp verwijdert van directe omgeving à sneller onderzocht
® Astronomie staat niet dicht bij ons DUS werd vroeg onderzocht (vb: studies sterrenstelsel)
Þ Tijdperk van de Sociologie – Albion Small
Þ In het eerste nummer van The American Journal of Sociology (juli 1895) schreef Albion Small in het
openingsartikel ‘The Era of Sociology’: “moderne mensen zijn er zich meer dan vorige generaties
van bewust dat hun lot afhangt van het bestaan van andere mensen. (…) Hoe ze ook denken over
de sociale banden tussen mensen, niemand is ooit meer geconfronteerd geweest met het feit dat
die banden bestaan”
® Grondleggende studies verricht door het ontstaan voor grote verandering van de
maatschappij
® ≠ distantie tussen individu & maatschappij! à want de maatschappij geeft ons juist onze
identiteit, de maatschappij zit in ons
® Je kan ≠ “bevrijd” zijn van de maatschappij
2. SOCIOLOGISCHE VERBEELDING ONTSPRUIT AAN CRISISBESEF
Þ Moderne mensen zijn er zich meer dan vorige generaties van bewust dat hun lot afhangt van het
bestaan van andere mensen! Hoe ze ook denken over de sociale banden tussen mensen, niemand
is ooit meer geconfronteerd geweest met het feit dat die banden bestaan à dit inzicht deed het
‘tijdperk van sociologie’ ontstaan
® Hoe kon het dat dit besef zo lang op zich liet wachten?
Þ Er is geen ‘natuurlijke distantie’ tussen individuele mens & maatschappij, deze ontbreekt
® Vb: menselijke geest/taal, menselijk lichaam/getemde honger
® De maatschappij zit in ons, is overal! + mensen maken zichzelf niet gemakkelijk tot object
van wetenschap (dus wetenschap van de maatschappij moeilijk te bestuderen)
® Ze werkt via opvoeding, wetten, gewoonten, zeden, onze motieven enz. à & dat bepaalt
onze identiteit (wie we - zouden willen - zijn)
® Individuen & groepen zitten verweven in de maatschappij
® Wij maken de maatschappij + tegenlijk worden wij door maatschappij gemaakt!
Þ De sociologie ontluistert en wekt weerstand op: de ‘schijn’ wordt doorprikt, ze onthult
® Mensen zijn niet eerlijk, spelen ‘verstoppertje’, vertellen leugentjes om bestwil à de
objectieve benadering v het menselijk samenleven brengt dit aan het licht! à wekt
weerstand op à “de sociologische waarheid is zo krachtig dat ze kwetst” à projecteren dit
op de sociologen
4
, samenvatting SEM1 - sociologie
® Wie voelt zich vooral bedreigd?: machtigen/elite, uit angst hun bevoorrechte positie kwijt
te spelen à met deze reden sociologie: subversief (= ze ontmaskert, ruimt vooroordelen
op, wijst op pijnlijke situaties in samenleving & hoe tot stand gekomen)
à Subversieve houding= socioloog gelooft niet per sé in in officiële voorstelling van
zaken, gelooft alleen in wat onderzoek hem oplevert à deze houding ≠
getolereerd in traditionele maatschappij
® Nood aan democratie
® De socioloog als ‘ontdekkingsreiziger in de eigen samenleving’ à bekijk de eigen
vanzelfsprekendheden en doe aan vervreemding, doe alsof je een onbekende wereld leert
kennen (terwijl die wereld heel dichtbij want alledaagse leefwereld, vertrouwde omgeving)
® Montesquieu
à Samenleving bekijken door ogen van vreemden= belangrijkste ontsteker van
sociologische verbeelding
à Beschreef indrukken van 2 Perzen op doorreis in Frankrijk, verbaasde zich over
Franse gewoontes (deze verschillen van regio tot regio, tijdperk tot tijdperk!)
à Leerde denken voorbij de alledaagse vanzelfsprekendheden, zag verbanden
tussen religie, wetgeving en eetgewoonten van een vlok
à Had invloedrijke ideeën over democratie, maar was ook voorloper van sociologie
® Du Bois
à 1ste zwarte Amerikaanse socioloog!
à Deed grondleggende studie in domein van sociologie van ongelijkheid & racisme
à Ervaarde samenleving als een waarin hij leefde maar niet toe behoorde (bevindt
zich in levensituatie waarin tegelijk binnen-buiten samenleving)
à Leverde briljante sociologische inzichten op want: observeerde vanachter gordijn
Þ Sociologisch bewustzijn wordt geprikkeld door crisis
® Vroeger in West-Europa & Noord-Amerika grote maatschappelijke veranderingen
® Maatschappij eeuwenlang ontsnapt aan bewustzijn van de mens à veranderde wanneer
sociale verhouding dooreen werden geschud en maatschappij werd ervaren als
problematisch (= bruuske veranderingsproces)
3. DE 2 REVOLUTIES
Þ Stroomversnelling valt te vergelijken met de stap die de mensheid duizenden jaren geleden zette
à in die periode leerde mens gewassen telen en dieren domesticeren
Þ Historische drempeloverschrijdingen
1. Beheersing van het vuur (1,5miljoen jaar geleden)= clanmaatschappij
2. Agrarisering – “neolithische revolutie” (12 000 jaar geleden)= landbouwmaatschappij
5
