Doelgroepen 3
Stefia Vandenhoven
, Doelgroepen
Doelgroepen 3 3
Deel 1: Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen
1. Omschrijving
1.1.1. Omschrijving van gedrags- en emotionele problemen
WANNEER SPREKEN WE NU VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
Kinderen met gedrags- en emotionele problemen worden als moeilijk/lastig ervaren: opvoeders weten niet meer
hoe ze deze kinderen moeten aanpakken. Het zijn vooral de negatieve gevolgen voor de omgeving maken dat
kinderen met gedragsproblemen op weinig begrip kunnen reken à gedrag = storend!
Gedragsproblemen
= een continuüm van druk/opstandig/agressief/vijandig/antisociaal tot delinquent gedrag! (in vakliteratuur veel
verschillende benamingen
Gedragsprobleem is geen diagnose, maar wel een symptoom door een onderliggend een probleem is
ijsbergtheorie (uit programma triple c) dat divers van aard kan zijn. Belangrijk te gaan zoeken wat achter het
symptoom zit!
è Topje van de ijsberg à gedrag ‘hier en nu’ moet altijd geplaatst worden tegen de achtergrond van vroeger
gedrag. En omgekeerd, het functioneren voordien krijgt vaak een andere betekenis in het licht van de
huidige kennis
Ø waar komt het gedrag vandaan? Waarom gedraagt iemand zich zo?
Ø Verder zoeken dan het gedrag wat je in eerste instantie ziet…
Ø Nooit ‘zeker weten’ à hypotheses formuleren à doelstellingen formuleren à passend of bijsturen?
Aanmelding externaliserend probleemgedrag – agressie
= meest voorkomende klacht bij consultatie, maar waar komen deze gedragsproblemen vandaan?
= hypotheses
• Ernstige psychiatrische stoornis
• ADHD
• Oncontroleerbare impuls bij tic syndroom
• Uiting van onmacht bij ASS
• Uiting van onderliggende depressie
• Auto agressie (verstoord gevoelsleven)
• Middelenmisbruik
• Lichamelijke ziekte
Pagina 1 van 81
,Belangrijk verschillende begrippen te verduidelijken + nuances aan te brengen. Volgende kinderen kunnen onder
noemer van kinderen met probleemgedrag geplaatst worden:
Kinderen met storend gedrag
Ø Externaliserend probleemgedrag (naar buiten gericht)
Ø Van der Helm & Vandevelde: dominant gedrag (agressief, manipulerend)
Kinderen met emotionele problemen (angst, depressie, )
Ø Internaliserend probleemgedrag (meer op zichzelf gericht)
Ø Van der Helm & Vandevelde: submissief gedrag (depressief, ontwijkend + soms zelfbeschadigend)
Kinderen met somatoforme stoornissen (hoofdpijn, buikpijn, )
Ø Kinderen en jongeren komen met lichamelijke klachten naar buiten terwijl er intern iets misloopt –
psychosomatische klachten
Ø Voorbeeld: kinderen die niet naar school willen omdat ze gepest worden waardoor ze opstaan en zeggen
dat ze buikpijn hebben
Ø Let op: altijd eerst uitsluiten of er onderliggend echt geen lichamelijke klachten zijn
WAT IS HET ONDERSCHEID TUSSEN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN EN GEDRAGSSTOORNISSEN?
Binnen gedrags- en emotionele problemen kan een onderscheid gemaakt worden:
Lichte, tijdelijke problemen
= reactie op nieuwe situaties, gedragingen die slechts in bepaalde situatie/bij bepaalde personen voorkomen &
gedragingen die leeftijds- of fase gebonden zijn
Ernstige, langdurige problemen
Oppositioneel – opstandig gedrag, aandachtstekortstoornissen/ stemmingsstoornissen à binnen het continuüm
aan gedragsproblemen
Ernst wordt bepaald doordat het gaat over langdurige/blijvende problemen/over het samen voorkomen
van meerdere problemen
Gedragsstoornissen
= minder situatie gebonden dan gedragsproblemen
Maken deel uit van gedragsproblemen, maar niet alle gedragsproblemen zijn ernstig genoeg om als
gedragsstoornissen benoemd te worden
= kinderpsychiatrische stoornissen waarbij het symptoom gedragsproblemen zijn (zoals eetproblemen een
symptoom kunnen zijn van een onderliggende gedragsstoornis) à stoornis kan gekaderd worden binnen
oppositioneel-opstandige gedragsstoornis/normoverschrijdende gedragsstoornis
WANNEER MOGEN WE DAN SPREKEN VAN EEN ANTISOCIALE GEDRAGSSTOORNIS OF EEN OPPOSITIONEEL OPSTANDIGE
GEDRAGSSTOORNIS?
Oppositioneel
Wanneer kinderen zich verzetten tegen hun ouders. Wanneer kinderen niet doen wat er gevraagd wordt +
doorgaan met wat ze bezig zijn alsof ze de opdracht niet gehoord hebben
= passieve, milde vorm van verzet
Het gedrag van kinderen die een opdracht weigeren uit te voeren & brutaal zijn
= actieve vorm van oppositioneel gedrag
Oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD = oppositional – defiant disorder)
= gemengde stoornis van gedrag en emotie à nooit aan de regels houden en vaak verzetten tegen vragen en
opdrachten van volwassenen
Nooit aan de regels houden en vaak verzetten tegen vragen en opdrachten van volwassenen
Voorbeeld: weglopen als mama iets vraagt, ingaan tegen de wensen van de juf,
Kenmerken: oppositie innemen, altijd boos, tegendraads reageren, onaantastbaar voelen,
Pagina 2 van 81
, Antisociaal
Gedrag is antisociaal wanneer normen en rechten worden overtreden
Voorbeeld: liegen à i.p.v. de waarheid te spreken of bij stelen i.p.v. iemands eigendom te respecteren
Liegen en stelen roepen boosheid en bezorgdheid op bij ouders à schrik dat het gedrag zal
uitdraaien in criminaliteit
Normoverschrijdende gedragsstoornis (DSM IV-TR conduct disorder gebruikt men nog steeds en antisociale
gedragsstoornis vervalt)
= stoornis waarbij antisociale gedragsproblemen het sterkst naar voren komen
• Gedragspatroon dat zich hardnekkig blijft herhalen + waarbij fundamentele rechten van andere/belangrijk
bij leeftijd passende normen en regels, geweld wordt aangedaan
• Symptomen: vechten, spijbelen, agressie naar mensen of dieren, stelen en liegen
• Het gaat om handelingen waarbij duidelijke regels en afspraken worden geschonden
o Het kind of de jongere doet door degelijk gedrag de fundamentele rechten van anderen geweld
aan
• Berokkent vaak ernstige schade aan anderen op materieel, lichamelijk en psychisch vlak
• Wanneer grondrechten van andere/belangrijke bij de leeftijd horende sociale normen/regels worden
overtreden, vormt dit een ernstig probleem in onze maatschappij à zorgt voor een onveilig gevoel
• Gedrag vaak gepaard met problematisch functioneren op verschillende domeinen (school, thuis en vrije
tijd), middelenmisbruik + risicovol seksueel gedrag
• Verhoogd risico op ontwikkeling van crimineel gedrag
WANNEER SPREKEN WE DAN VAN JEUGDIGEN MET DELINQUENT GEDRAG?
Jeugddelinquentie = delicten (= strafbare feiten) gepleegd worden door minderjarigen à andere manier van
kijken naar jongeren met gedragsproblemen. (MOF= misdaad omschreven feit door jongeren)
Voorzieningen binnen bijzondere jeugdzorg maken een onderscheid:
PLS = problematische leefsituatie + VOS = verontrustende situatie
MOF = misdaad omschreven feit door jongeren
Kunnen wel in dezelfde organisaties terecht komen
Sinds de invoering van het jeugddelinquentierecht (1 september 2019) à MOF vervangen door jeugddelict
Delinquent gedrag kan omschreven worden als een continuüm van gedragingen waarbij een inbreuk gepleegd
wordt op regels, normen en wetten en/of schade berokkend wordt aan individuen of maatschappij.
Wat verstaan we allemaal onder strafbare feiten/delicten?
1. Gewelddelicten à door middel van geweld, anderen lastigvallen à v.b.: agressie, moord, zedendelicten, …
2. Eigendomsdelicten à dingen ontvreemden van anderen à v.b.: vandalisme, stelen, …
3. Statusdelicten à feiten die strafbaar zijn omwille van leeftijd à v.b.: weglopen, drug- of alcoholgebruik, …
Ernstig delict = wanneer er schade toegebracht wordt aan personen / er veel materiële schade is. Verder ook een
onderscheid naargelang betrokken personen:
• Geïsoleerde delicten
• Groepsdelicten
? Criteria normoverschrijdende gedragsstoornis?
• Veel gelijkenissen qua onderscheid
• Delinquent gedrag is heel vaak te linken met wat we beschrijven bij normoverschrijding gedrag
• Vaak symptoom van onderliggende gedragsstoornis
• Invalshoek/perspectief is bepalend voor hoe men het gaat benoemen bij delinquent gedrag, beschrijft de
jeugdrecht de feiten die de jongere heeft gepleegd (= vanuit justitie) en in het ander geval beschrijft de
kinderpsychiater de gedragsstoornis
Geen deel van gedragsstoornissen (maar kan wel onderliggende reden zijn)
Pagina 3 van 81