Samenvatting
samenvatting IRW (inleiding tot de rechtswetenschap) boekdeel 1
dit is een allesomvattende samenvatting van IRW (prof Bernard Tilleman). eerste zit 12/20 gehaald.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 115 pagina's
Voorbeeld 4 van de 115 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting inleiding tot de rechtswetenschap (2019-2020)objectief en subjectief recht: begrip
Objectief recht: maatschappelijk gegeven, het geheel van gedragsregels voor het
maatschappelijk leven, waar van het respect wordt afgedwongen door de overheid.
“Het geheel van de door de overheid afgedwongen gedragsregels ter ordening van het
maatschappelijk verkeer.”
doel: de belangen van de mensen in hun onderling verkeer ordenen en beschermen
Franse vertaling: le droit objectif
Subjectief recht: aanspraak die een persoon aan een rechtsnorm ontleent, hetzij om een zaak te
gebruiken, hetzij om van een ander individu een prestatie te vereisen.
verwijzing: titularis van het recht, het rechtssubject
Franse vertaling: le droit subjectif
=> Nauwe samenhang: het objectiever echt is de grondslag voor het recht in subjectieve zin
voorbeeld: de eigenaar van wie het subjectieve eigendomsrecht wordt geschonden, kan zich door
het objectieve recht beroepen op de hulp van het gerechtelijk apparaat;
Art. 1382 BW (buitencontractuele aansprakelijkheid): fout, schade, oorzakelijk verband:
Wat is fout? de fout heeft een objectief en een subjectief component:
1. het objectieve element: de daad, de overtreding van een rechtsnorm die een welbepaald
gedrag in de zin van een resultaatsverbintenis oplegt (bv: verkeerselement dat verbiedt door
het rode licht te rijden).
Soms slechts middelenverbintenis; je wordt dan getoetst aan het gedrag van een bonus pater
familias (d.i. een normaal, vooruitziend en redelijk persoon, geplaatst in dezelfde concrete
omstandigheden, iemand met een ernstig verantwoordelijkheidsgevoel.)
2. het subjectieve element: schuldbekwaamheid of toerekeningsvatbaarheid, dus niet: infantes of
geesteszieken. => eventuele foutloze aansprakelijkheid (art. 1386bis BW)
Franse vertaling: la faute
Wat is schade? het is een tweede vereiste om te kunnen spreken van een onrechtmatige daad:
schade kan zowel van materiële (stoffelijke) en immateriële (morele) aard zijn.
=> Schadeloosstelling is het geheel aan herstelmaatregelen, om het slachtoffer zo goed mogelijk
in de hypothetische toestand te plaatsen waar de fout niet had plaatsgevonden.
als bewijs van schade is voldoende dat er bewijs is van schending van belangen van SE
bijvoorbeeld:
1.verlies van de zus, door een verkeersongeval veroorzaakt door X, waardoor broer een gratis
huishoudster verloor => schadevergoeding
2. kloosterzuster die door een verkeersongeval het leven liet, maar vrijwillig haar loon afstond aan
de kloostergemeenschap => schadevergoeding wegens schending van belang
fout van een derde resulteert niet automatisch in vergoedbare schade; hiertoe is vereist dat de
schending van het subjectieve recht in geld waardeerbaar verlies veroorzaakt.
Wat is het oorzakelijk verband? derde en laatste voorwaarde onrechtmatige daad
tussen fout en schade
causaliteitsprincipe: wanneer je aan iemand anders schade veroorzaakt, moet je die schade
vergoeden
equivalentieleer: elke fout zonder dewelke de schade zich niet zou hebben voorgedaan als
oorzaak van de schade worden aangemerkt. de fout moet dus de noodzakelijke voorwaarde zijn
voor het intreden van de concrete schade.
(de zwaarte van de fout is irrelevant => alle oorzaken zijn gelijkwaardig (equivalent))
“if the wrong is established, the wrongdoer must take the victim as he finds him” => geen
rekening gehouden met de voorbestemdheid van slachtoffer
voorbeeld: pantoffel-eierschedelarrest
landsvergelijking, Nederland: “adequate oorzaak”
Franse vertaling: lien de causalité
,objectief en subjectief recht: belang van onderscheid:
de bevoegdheidsverdeling tussen de administratieve rechtscolleges en de gewone rechtbanken:
wanneer burger het oneens is met een overheidsbeslissing kan hij proberen die beslissing
juridisch ongedaan te maken => enkel administratieve rechtscolleges bevoegd - objectief
contentieux (= oordeel wettigheid bestuurshandeling wegens schending objectief recht)
oordelen over schadevergoeding is voorrecht van de rechtbanken - subjectief contentieux =>
tegenwoordig ook wel RVS bevoegd, wat het onderscheid tussen objectief en subjectief doet
vervagen
hoofdstuk 2: klassieke definitie van het objectief recht
“het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels, voor de uiterlijke gedragingen
van de rechtssubjecten
§ imperatief karakter: rechtsregels verbieden of gebieden
indicatieve regels: wat is (zoals natuurwetenschappen)
imperatieve regels: drukken uit wat anders kan, maar niet anders mag -> rechtsregels
1. overwegend deductief karakter van de juridische denkmethode in tegenstelling tot die van de
natuurwetenschappen => men vertrekt vanuit het algemene om tot het bijzondere te komen
2. imperatief karakter van rechtsregels: gebieden en verbieden —> verplicht gedrag + vrijheid
van personen beperken
voorbeeld: art. 203, §1 BW: “ouders dienen naar evenredigheid van hun middelen te zorgen voor
de huisvesting, levensonderhoud, toezicht, opvoeding en opleiding van hun kinderen (maak
kruisverwijzing met art. 1384 BW)
3. permissieve gedragsregels: houden een toelating in: vaak een uitzondering op een tevoren
bepaald verbod, bv art. 19 GW: hoven en rechtbanken mogen besluiten enkel toepassen in
zoverre ze met de wetten overeenstemmen -> hiermee wordt verboden dat ze onrechtmatige
administratieve beslissingen toepassen
4. constitutieve regels: organiseren de staat, waar vervolgens bevoegdheden worden aan
toegekend via ‘attributieve regels’, die voor de overheid gedragsregels zijn
Verschillende graden in het verbindend karakter van de rechtsregel:
1. resultaatsverbintenis:
verbintenis tot resultaat tenzij overmacht
franse vertaling: obligation de résultat
2. garantieverbintenis: verbintenis tot resultaat zelfs bij overmacht
franse vertaling: obligation de garantie
3. middelenverbintenis of inspanningsverbintenis:
enkel een verplichting om wettelijke zorgvuldigheidsnorm in acht te nemen
franse vertaling: obligation de moyen
gemeenrechtelijke zorgvuldigheidsnorm: bonus pater familias (culpa levis in abstracto):
zie art. 1137 BW: verplichting gedrag goede huisvader in gelijkaardige omstandigheden =>
normaal, vooruitziend en zorgvuldig persoon
uitzonderlijke lichtere zorgvuldigheidsnorm: culpa levis in concreto:
= men verwacht maar die mate van zorgvuldigheid die je aan je eigen zaak zou besteden, gebrek
hieraan resulteert in aansprakelijkheid
toepassing:
onbezoldigde bewaargeving; gedrag van bewaarnemer toetsen aan de zorgen die hij normaliter
aan zijn eigen zaak besteedt
art. 1927 BW
Franse vertaling: le dépôt
=> zeker mogelijk wanneer bewaarnemer gelijkaardige zaken bezig als de in bewaring gegeven
zaak
=> bv brand: indien het in bewaargegeven goed dan opbrandt, kan bewaarnemer afwezigheid van
fout aangeven door het feit dat zijn eigen zaken ook in rook opgingen
,=> de bewaarnemer die met zijn eigen zaken slordig omspringt, en het in bewaargeving gegeven
goed op dezelfde wijze behandelt, is niet aansprakelijk ook al is die slordigheid een “zware fout”;
de bewaargever is eerder in fout omdat omdat hij degene is die een slechte keuze van
bewaarnemer heeft gedaan => een bewaarnemer is wel aansprakelijk wanneer het gaat om een
OPZETTELIJKE fout
Indiciën ter invulling van het onderscheid middelen- en resultaatsverbintenis:
1. onderscheid middelen- en resultaatsverbintenis:
a. aleatoir karakter resultaat: (= het resultaat dat afhangt van toeval)
middelenverbintenis: het resultaat hangt voor een groot stuk af van het toeval
resultaatsverbintenis: de debiteur kan het beoogde resultaat normalerwijze bereiken door
technieken waarover hij beschikt (of moet beschikken) aan te wenden
b. betrokkenheid schuldeiser:
middelenverbintenis: een actieve rol of aanzienlijke handelingsvrijheid voor de SE
resultaatsverbintenis: passief gedrag van de schuldenaar ondergaan
risicoaanvaarding door de schuldeiser:
middelenverbintenis: SE aanvaardt risico inherent aan de uitvoering => schadelijder begaf zich
vrijwillig, maar niet foutief, in een gevaarlijke situatie
c. belang van het onderscheid middelen- en resultaatsverbintenis:
bewijslast: het belang van onderscheid:
resultaatsverbintenis: niet-bereiken resultaat impliceert vermoeden van fout te weerleggen door
bewijs overmacht of toeval -> art. 1147 en art. 1315 BW
middelenverbintenis: te bewijzen onzorvuldigheid -> art. 1137 BW (SE moet fout van SA bewijzen:
aantonen dat SA niet alle middelen heeft aangewend die daartoe redelijkerwijze voor handen
waren. => SA bevrijd wanneer bewijs van overmacht of toeval
art. 1137 BW: Bonus pater familias
toepassing:
bewaargeving (depôt)
bruikleen (pret à usage)
huurovereenkomst (bail)
hier wordt de verplichting om voor het behoud van de zaak te zorgen als middelenverbintenis
gezien (bonus pater familias, art. 1137 BW) -> indien zaak gedeeltelijk is teloorgegaan maar wel
teruggegeven moet SE bewijzen dat SA er niet de nodige zorg voor heeft gedragen (met
bevrijding wanneer overmacht)
hier wordt ook de eigenlijke verplichting tot teruggave van het goed als eigenlijke
resultaatsverbintenis gezien -> indien zaak volledig teniet, bewijs van overmacht of toeval vereist
een tekortkoming aan de teruggaveverplichting: de bewaarnemer heeft het in bewaring gegeven
goed in perfect staat onder zich, maar weigert op onrechtmatige gronden terug te geven =>
bewaargever kan vordering instellen om de overeenkomst vervroegd gerechtelijk te laten
ontbinden met een schadevergoeding (is enkel mogelijk bij huur of bezoldigde bewaargeving)
voorbeelden resultaatsverbintenis (SOFIA): Het tijdig instellen van hoger beroep door een
advocaat, De contractuele verplichting van de huurder om de goederen terug te overhandigen,…
voorbeelden middelenverbintenis (SOFIA): de toezichts- en opvoedingsverplichting van ouders,
het onderzoeken van de hypothecaire toestand van een onroerend goed door de notaris,…
waarom ‘De verbintenis van de gynaecoloog tot sterilisatie van een vrouw’ geen
resultaatsverbintenis?:
Een meerderheid van de rechtsleer en rechtspraak neemt aan dat de verbintenissen van de
medische actoren, zoals een arts en een ziekenhuis, in beginsel slechts een middelenverbintenis
uitmaken. Zij dienen alle middelen aan te wenden die de huidige medische wetenschap ter
beschikking stelt om de genezing of de verbetering van de gezondheidstoestand van de patiënt te
bewerkstelligen.
gebonden en discretionaire bevoegdheid:
bevoegdheid van de administratie:
administratieve overheid is gebonden door de wet: ze kan maar optreden voor zover de grondwet
haar die bevoegdheid verleent -> moet binnen grenzen van de wet blijven, maar heeft wel
beoordelingsvrijheid (vrij bewegen): discretionaire bevoegdheid!
, gebonden bevoegdheid: geen beleidsvrijheid
de wet bepaalt de inhoud of het voorwerp van de beslissing die het bestuur moet nemen ->
overheid heeft geen enkele vrijheid om inhoud of vorm van de beslissing te bepalen
franse vertaling: compétence liée
discretionaire bevoegdheid: beleidsvrijheid, appreciatiemarge
administratieve overheid wordt de keuze gelaten van de maatregelen die haar het meest geschikt
lijken -> vrij om al dan niet te handelen, kan op verschillende manieren optreden
franse vertaling: pouvoir discrétionnaire
belang:
discretionaire bevoegdheid: geen subjectief recht voor burger & marginale toetsing:
gevolgen voor de bescherming die de burger kan claimen tegen de overheid: zodra overheid
discretionaire bevoegdheid heeft kan burger geen subjectief recht meer doen gelden ->
administratieve overheid wel altijd verplicht om de redelijkheid in acht te nemen;
rechtsonderhorige kan zich wenden tot rechter wanneer overheid beslissing nam die geen enkele
behoorlijke overheid zou genomen hebben => rechter marginaal toetsingsrecht (= grenzen van
redelijkheid niet kennelijk overschreden?)
gebonden bevoegdheid: subjectief recht voor de burger; het objectieve recht verplicht overheid
om zus of zo te handelen
discretionaire bevoegdheid in publiek- maar ook in privaatrecht, bv: uitstel van betaling art. 1244
BW:
inhoud: rechter kan betalingstermijnen toestaan -> schuldenaar is ongelukkig (onbewust in
ongunstige financiële toestand) en te goeder trouw (niet louter te wijten aan schuldenaar zelf ->
mag geen ongunstige of negatieve gevolgen hebben voor schuldeiser
art. 1244 BW kan nooit leiden tot wijziging van een bestaande overeenkomst, deze blijft
onveranderd bestaan; SA krijgt enkel een termijn van respijt, dwz dat hij pas op de nieuwe
rechtelijk bepaalde vervaldag moet betalen, in afwachting is de verbintenis onuitvoerbaar en
onafdwingbaar
deze discretionaire bevoegdheid wil zeggen dat de hogere rechter de beslissing van de lagere
rechter. pas kan vernietigen wanneer die laatste kennelijk onredelijk heeft gehandeld
§2. rechtsregels regelen uitsluitend menselijk en uitwendig gedrag:
A. rechtsregels hebben uitsluitend betrekking op menselijk gedrag
B. rechtsregels hebben uitsluitend betrekking op uitwendig gedrag (gedachten, wensen etc.. nvt)
§3. algemeen en onpersoonlijk karakter van de rechtsregel
rechtsregels: van toepassing op een onbepaald aantal personen
vrijwaring tegen willekeur overheid
echte waarborg tegen discriminatie is het gelijkheidsbeginsel (“wanneer men een onderscheid
maakt, moet dat redelijk verantwoord kunnen worden” -> art. 10-11 GW)
§4 (on)bepaalde werkingssfeer van een rechtsregel:
onderscheid met individueel besluit (bv bevel tot aanhouding, opeisingsbevel,…): ze determineren
zeer concreet een zich op dat bepaald ogenblik voordoend gedrag
de collectieve maatregel is in feite een bundel “individuele besluiten”
§5 afdwingbaarheid van het recht:
A. principe: overheid dwingt naleving van juridische regels af -> sanctionering bij niet-nakoming
B. juridische afdwingingsvormen:
1. rechtsherstel vs schadeherstel:
notie rechtsplicht vs verbintenis:
rechtsplichten: gedragsnormen die uit het objectief recht vloeien
franse vertaling: devoir
verbintenis: uit rechtsregels vloeien ook verplichtingen voort, waaraan een SE (franse vertaling:
créancier) een subjectief recht ontleent dat hij tov de SA (franse vertaling: débiteur) kan afdwingen
franse vertaling: obligation
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper guylenesomers1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62890 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen