Historische Context VWO 6 samenvatting Republiek der zeven verenigde Nederlanden
1 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Geschiedenis
Niveau
VWO / Gymnasium
Hi!
In dit document wordt het hoofdstuk "Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden" samengevat uit het boek Historische Context voor het eindexamen Geschiedenis VWO. Het kan zijn dat er nu een andere druk wordt gebruikt, maar misschien komt deze samenvatting toch nog van pas!
Succes met leren! ...
Geschiedenis samenvatting Historische Context “Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden” + delen van aantekeningen erin verwerkt
Intro en Deelcontext 1: Opstand in de Nederlanden (1515-1572)
De Republiek was één van de machtigste en rijkste landen ter wereld in 1648, toen de vrede van
Münster getekend werd en Spanje de Nederlandse Republiek erkende.
In de Late Middeleeuwen vormde ‘De Nederlanden’ geen geheel, ze voerden oorlog en maakten
ruzies. Maar in het midden van de 14e eeuw schonk de koning van Frankrijk aan Filips de Schone
Bourgondië (als feodaal leen).
De hertogen van Bourgondië breidden hun gebied uit en veroverden ook een deel van de
Nederlanden. Zij probeerden eenheid te creëren: in 1464 werd in Brugge voor het eerst een
vergadering van afgevaardigden van alle gewestelijke Standen/ Statenvergaderingen
bijeengeroepen. Dit was eigenlijk het begin van de Staten-Generaal.
De gewesten vonden deze centralisatie maar niks: dit bracht hun privileges (ontwikkeling 15e/16e
eeuw) in gevaar. Toen Karel de Stoute in 1477 overleed en Maria (de Rijke) hem opvolgde kreeg de
volle laag van de gewesten: zij moest het ‘Groot Privilege’ verlenen dat de gewesten tegemoet zag.
Ook raakte zij de gewesten kwijt.
In 1477 trouwde zij met Maximiliaan van Habsburg (zoon vd keizer), waardoor Filips de Schone
geboren werd. In 1496 trouwde hij met Johanna (de Waanzinnige, erfgename van Spaans echtpaar
Isabella en Ferdinand) en zij kregen het kind Karel V (1500-1558). Hij werd koning van Spanje,
Heer der Nederlanden én Duits Keizer. In 1515 kreeg hij de macht, daarvoor had Maximiliaan voor
hem geregeerd. Hij probeerde alles ook te centraliseren, en dan vanuit Brussel. Hij richtte daar drie
Collaterale Raden op (1531):
● De Raad van State: bracht advies uit over het beleid in de zeventien gewesten.
● De Geheime Raad: bereidde wetten voor, vaardigde die uit, en zag toe op de uitvoering van
die wetten in de zeventien gewesten.
● De Raad van Financiën: stelde begrotingen op, hield zich bezig met bedes: de vraag om geld
van de Nederlanden.
In die Raden zaten naast edellieden ook ambtenaren, die daardoor de macht van de adel deed
verslappen. Dit zorgde voor onrust bij burgers en edellieden.
Het was gevestigd in Brussel omdat de Zuidelijke Nederlanden toen belangrijker waren. De
rijksdag in Worms in 1521(Luther kreeg een kans om excuses aan te bieden aan de paus. Dat
deed ie niet, werd vogelvrij verklaard, maar vervolgens beschermd door Duitse vorsten.) was een
indicatie van de Reformatie, de scheuring in de katholieke kerk die leidde tot het
protestantisme(Lutheranisme, calvinisme. Verschillen: zie dikke boek p.132!!). In 1543 kreeg K.
V. de gehele Nederlanden in handen. In Nederland werden veel mensen calvinistisch, onder andere
omdat Calvijn vond dat men zowel zelf een kerk mocht oprichten als in opstand mocht komen als de
hogere overheid God niet goed diende. In 1550 stelde Karel V de Bloedplakkaten in, het bevel dat
, ketters de doodstraf moesten krijgen. Dit was een oorzaak voor het verzet in de Nederlanden. In
Duitsland kon hij echter niet voorkomen dat het lutheranisme veel aanhang kreeg: vanaf de vrede
van Augsbrug van 1555 gold de uitspraak: cuius regio, eius religio.
Filips de II (1527-1598) volgde hem in 1555 op, opgezadeld met religieuze spanningen en protest
tegen de centralisatiepolitiek. Ook hij had, net als zijn vader, problemen met het Osmaanse rijk. In
1555 is trouwens ook de Vrede van Augsburg. Hij zette in de Nederlanden de bloedplakkaten voort,
met het Smeekschrift tot gevolg (april 1566), waarin een groot aantal edellieden smeekte om de
kettervervolgingen te stoppen. Toen Filips II de vervolgingen stil zette, gingen veel mensen naar
calvinistische preken, in de vorm van hagepreken, omdat er geen calvinistische kerk was en het
verboden was. Deze situatie escaleerde: calvinisten zijn tegen heiligenverering en sloegen beelden
stuk in de katholieke kerken: de Beeldenstorm (1566).
Filips de II vond dit een bewijs dat hij door moest gaan met kettervervolgingen. De adel had de
schuld, omdat zij het Smeekschrift hadden ingediend. De hertog van Alva (1507-1582) kreeg het
voor het zeggen in de Nederlanden (1567), en hij richtte een speciale rechtbank op om de
schuldigen van de Beeldenstorm te straffen: de Raad van Beroerten (= in de volksmond Bloedraad).
Velen ontvluchtten de Nederlanden. Willem van Oranje (1533-1584) vluchtte ook. Nadat hij zijn
stadhouderschap had afgelegd riep hij vanuit een Duits familiekasteel op tot verzet, omdat hij vond
dat Filips te veel macht naar zich toetrok en oude privileges aantastte. Hij was katholiek, maar
tegen de kettervervolgingen. Zijn veldslagen liepen op niks uit, maar de watergeuzen hadden, met
toestemming van Willempie, meer succes: in 1572 veroverden ze Den Briel, een belangrijke
wending, want steeds meer steden sloten zich toen aan bij de Opstand. Willem van Oranje leidde nu
de Staten van Holland en werd weer als stadhouder erkend. Eigenlijk is dat een plaatsvervanger
van de vorst, maar nu werd hij aanvoerder tegen de Spaanse troepen, en tegen Filips, de vorst! In
1584 werd Willem van Oranje vermoord door Balthazar Gerards.
Deelcontext 2: Ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Willem van Oranje probeerde alle gelovigen te vriend te houden, omdat hij zo meer steun kon
krijgen. Hij voerde een propaganda-oorlog, waarin hij de nadruk legde op de Nederlanden tegen
Spanje en hun eenheid benadrukte, al waren ze meestal uit naar het verwittigen van hun eigen
verlangens. Oranje bleef echter wel trouw aan Filips II, omdat hij wel de rechtmatige heer was,
maar niet naar de goede adviezen luisterde. Filips II liet zijn legers echter staan, al vertrok Alva
(1573) omdat het niet lukte de Opstand neer te slaan.
In 1575 ging Spanje failliet. In de Nederlanden werden vervolgens de Spaanse soldaten niet betaald
en gingen muiten. Een voorbeeld daarvan is in Antwerpen in 1576. In datzelfde jaar eisten een
groot deel van de gewesten dat de Spaanse troepen zouden vertrekken, in de Pacificatie van Gent.
Ook katholieken sloten zich erbij aan. Uitkomst was dat alleen Zeeland en Holland calvinistisch
zouden worden, en de rest dus katholiek zou blijven. Maar katholieken in Zeeland zouden met rust
gelaten worden en andersom. Na het Ontzet van Leiden (3 oktober 1574) en de Alteratie van
Amsterdam (1578) waren alle steden in verzet. Wait, wut?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mareh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
