Psychologie: inleiding
Situering psychologie
Analytische kaart:
gedrag/situaties in kaart brengen
en begrijpen
Micro-, meso- en
macroniveau
Feit of fictie?
Psychologen kunnen gedachten lezen
Man Noorden, Kerstmis, belangrijke vrouwen of zussen, geëngageerd, iets heel
mannelijk
Blond bles Westen, getal 15, Pink en haar, veel jeugd
Ros Speciale dame, veel en druk thuis zussen, plooien, plooien in kleding rood,
groen roos, plooien in jurk, rond voetbal,
Alanis Elisa 17, westen, geen ruzie mee, vader verdrietig verlies idool, ace of
spades
Uiteraard is dit niet het geval
Kinderen/mensen worden slimmer als ze naar Mozart luisteren
In 1993 bleek uit een studie dat kinderen slimmer werden als zij in hun vroegste jeugd naar
Mozart geluisterd hadden. Dit resultaat werd wereldwijd besproken, en er ontstond een
echte Mozart hype en commerce voor baby’s. In 1999 werd na uitgebreid vervolgonderzoek
duidelijk dat een Mozart-effect uiteindelijk toch niet bestaat.
Je moet altijd je eerste instinct opvolgen
Bij het maken van een multiple choice test (waarbij je het antwoord niet zeker weet)
wordt beweerd dat je er niet goed aan doet als je achteraf je eerst ingevulde antwoord
gaat veranderen. Je eerste antwoord komt voort uit je eerste instinct en zou dus beter
zijn. Dit blijkt niet waar te zijn. Uit meer dan 60 studies blijkt het tegenovergestelde: je
verhoogt je kans op het juiste antwoord als je achteraf een antwoord waar je over twijfelt
gaat verbeteren. Deze strategie werkt echter alleen wanneer je een goede reden hebt om
te twijfelen aan je eerste instinctieve antwoord. Verander het dus niet op goed geluk,
terwijl je denkt dat het eerste antwoord weleens juist kan zijn.
,Wat is psychologie (niet)?
Voorbeelden
Er bestaan heel veel populaire
psychologische magazines die
soms wel ergens gebaseerd zijn
op wetenschappelijk onderzoek
maar zijn steeds met een korrel
zout te nemen. Zeker wanneer je
doelt op psychologie als
wetenschap
En net zoals bij gewone fysieke
ziektes, gaan we ook wanneer we
psychische klachten hebben bij
dokter Google ten rade
Er bestaan zelf online allerhande
soorten therapieën
Robottherapeut (voor hetzelfde geld één)
Is het zijn geld waard?
Ik was in eerste instantie onder de indruk omdat ik puur charlatanisme had
verwacht. De makers kennen wel degelijk hun vak.
Maar ik mis het menselijk aspect in de therapie. De makers reduceren therapie tot
het aframmelen van enkele therapeutische technieken. En de Client moet serieus
bij zichzelf kunnen stilstaan. Er wordt heel wat zelfinzicht verwacht zonder echte
assistentie. Er is Ik menselijke interactie nodig.
Wat is het wel/niet?
Psychologie als wetenschap onderscheidt zich van de huis-tuin- en keuken
psychologie die we doorgaans vinden in populaire magazines
Een psycholoog is geen ziener of visionair
, Psychologie houdt zich niet enkel bezig met het begrijpen van psychische
problemen of abnormale processen
Psychologie is de empirische wetenschap van gedrag en mentale processen
Definitie
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteiten van
het individu
Verschillende belangrijke componenten in deze definitie:
Wetenschappelijk -> het is verschillend van volkswijsheden, intuïtie, …
Gedrag is datgeen dat observeerbaar is
Mentale processen zijn niet observeerbaar, maar ook fundament van wat
psychologie wil observeren (de psychologie is begonnen om mentale aspecten te
analyseren)
Definitie toont ook verschillende invulling doorheen geschiedenis van de psychologie.
Letterlijk betekent psychologie de studie van de ziel. In verdere benaderingen is
afstand genomen van de ziel – vermits niet observeerbaar – en dacht men dat
psychologie zich vooral moest bezighouden met de uiterlijke waarneembare
aspecten van het gedrag. Gaandeweg innerlijke weer ingang gevonden.
De term wetenschap is ook interessant: sommigen beweerden dat psychologie
vooral geesteswetenschap was, en vooral van belang te begrijpen hoe het denken,
voelen en handelen van mensen in elkaar zit (analogie, filosofie, geschiedenis, …).
Anderen hebben vooral een natuurwetenschappelijke aanpak, via experimenten en
objectieve metingen tot uitspraken komen over waarom mensen bepaalde
gedragingen stellen.
Nu geen of/of verhaal, eerder een en/en verhaal. Methode die best resultaat beoogt.
Duidelijk onderscheid met niet-wetenschappelijke of intuïtieve aanpak – psychologie van
het gezond verstand.
Wetenschap en intuïtie
Beweringen
Psychologie betwijfelt ongefundeerde beweringen van pseudowetenschappen
Bv: astrologie, toekomstvoorspellingen, handlezen, theorieën uit de middeleeuwen
Pseudowetenschappen: elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te verklaren
die geen beroep doet op de wetenschappelijke methode
Handlezen: geen enkel
wetenschappelijk bewijs voor
dat dit iets zinnig over de
persoonlijkheid van mensen
vertelt
, Van psychiatrische patiënten in de
Middeleeuwen. Zo goed als niets bekend over
de mentale geest, onderzoek hier naar bestond
nog niet. Hier: keizersnijding ter verlichting
van krankzinnigheid, schilderij door
Hieronimus Bosch uit circa 1500. Idee:
krankzinnigheid wordt veroorzaakt door
verstening in de hersenen, kei moet eruit
gesneden worden. Kwakzalvers sneden hoofd
open en hadden dan steentje bij dat ze er
zogezegd uit gehaald hadden
Psychologie is niet:
Pure speculatie over de menselijke natuur -> op dit vlak onderscheidt de
psychologie zich van sommige filosofische stromingen. Het kan interessant zijn om
na te denken, te speculeren, te filosoferen over de mens, de zin van het leven, …
maar dit is iets anders dan de psychologische wetenschap
Een verzameling van volkswijsheden waarvan iedereen toch weet dat ze waar zijn
(common sense)
Volkswijsheid over rosse vrouwen
Mythes over rosse vrouwen
Rosse kinderen zijn het resultaat van onreine voortplanting
Het zijn heksen die mannen verleiden
Rosse kater ligt…
De Rosse kan niet crossen
1950 rosse kinderen bij de nonnen in school
Volkswijsheden bestaan al eeuwenlang.
Bepaalde waarheden/gezegdes vaak met
een soort moraal in die algemeen
geloofd worden
Verschil tussen psychologie als wetenschap en intuitie waarmee we het gedrag van
onszelf of anderen trachten te begrijpen
Gelijkenis
Zowel de psychologie als wetenschap als onze intuïtie gaan uitspraken doen op
basis van ervaringsgegevens
Verschillen
Op vlak van verzamelen van gegevens (veel ten opzichte van weinig)
▪ In de wetenschap wordt vertrokken van een gefundeerde dataverzameling.