Met enkel deze samenvatting te gebruiken heb ik een 16/20 behaald. De samenvatting bevat leerstof uit de slides, inclusief eigen nota's, en belangrijke informatie en aanvullingen uit het boek.
✓ Wat bedoelen we met gezondheid en hechten we allemaal dezelfde betekenis aan dit woord?
✓ Welke verschillende opvattingen bestaan er over gezondheid?
✓ Wat is gezondheidspsychologie?
1.1 WAT IS GEZONDHEID? VERANDERENDE PERSPECTIEVEN
Van oudsher hebben mensen een relatie gezien tussen geest, god(en) en fysieke gesteldheid.
Van 1000 tot 300 voor Christus heerste het idee dat ziekte een straf van de goden zou zijn.
1.1.1 RELATIE TUSSEN LICHAAM EN GEEST
HIPPOCRATES (OUDHEID: 460 -377 V.CHR.)
Ziekte Een verstoord evenwicht tussen 4 circulerende lichaamsvloeistoffen (humores):
• Gele gal
• Slijm
• Bloed
• Zwarte gal
Genezing Opnieuw balans brengen via aderlaten, vasten, dieet, geneesmiddelen.
Lichaam en geest = 1 eenheid
Hoeveelheid sappen ➔ persoonlijkheid(strek)
De humores waren gerelateerd aan
seizoenswisselingen en aan omstandigheden.
De idee dat er zaken zijn in ons lichaam die niet in balans zijn die kunnen zorgen voor ziekte is er nog (disbalans
neurotransmitters), maar er is geen evidentie van deze lichaamsvloeistoffen.
GALENUS (129-199 N.CHR.)
Etiologie Oorzaak van een ziekte.
Galenus: “De etiologische basis voor alle ziekten (geestelijk en lichamelijk) is puur lichamelijk.”
➔ De geest speelt dus geen rol in de etiologie van ziekte.
Ziekte 4 lichamelijke humores ➔ 4 temperamenten (specifieke PH)➔ specifieke ziekten
Bv. melancholieke vrouwen hadden grotere kans op borstkanker door een grote hoeveelheid zwarte
gal
1
,Gezondheidspsychologie 2021-2022 Jana Vanhoof
VROEGE MIDDELEEUWEN: GELOOF EN SPIRITUALITEIT ( EN DE ROL ERVAN IN LICHAMELIJKE
KLACHTEN)
Ziekte Straf van God of gevolg van kwade geesten die de ziel binnendrongen.
• Lichaam en geest werken samen of functioneert op zijn minst in samenhang.
• Verbod op wetenschappelijk onderzoek
• Men legde de verantwoordelijkheid bij priesters om de klachten op te lossen.
• Religieuze gezichtspunten hielden stand tot de ‘renaissance’ begon (na 1400 n.Chr.)
DESCARTES (1596-1650)
Dualisme Lichaam en geest zijn 2 afzonderlijke/onafhankelijke entiteiten.
Descartes: “Lichaam = machine ➔ mechanistisch standpunt”
“Geest == niet-materieel = niet objectief of zichtbaar”
• Machine: die bestaat uit verschillende onderdelen
• Mechanistisch standpunt: Je kan die gaan bestuderen op cel, moleculair niveau, genen
Vanaf hier werd verbod op autopsie opgeheven omdat Descartes geloofde dat de ziel op het moment van
overlijden het lichaam verliet.
1.1.2 BIOMEDISCH ZIEKTEMODEL = REDUCTIONISTISCH
Reductionistisch Het reduceert de geest, het lichaam en het menselijk gedrag tot lichaamscellen of tot
neurale of biochemische activiteit, en verklaart problemen ook alleen op dit niveau.
OF: Reduceert het lichaam tot op celniveau, het kijkt niet verder dan dat (bv. de psyche).
Gezondheid Afwezigheid van ziekte
• Ziekten en symptomen hebben een achterliggende fysiologische verklaring
• Genezing werkt mechanistisch en rechtlijnig
➔ Het wegnemen van de oorzaak van de ziekte zal leiden tot het verdwijnen van de symptomen en
dus herstel van de gezondheid.
➔ Als er iets gedaan wordt aan de klachten d.m.v. een pil, dan ben je gezond.
Maar… waarom dan verschillende reacties (symptomen) van mensen?
1.1.3 VRAAGTEKENS BIJ DUALISME: PSYCHOSOCIALE MODELLEN VOOR GEZONDHEID EN
ZIEKTE
• Veel ziekten hebben een organische oorzaak, maar veroorzaken individuele reacties
• Rol van ‘geest’ of psyche blijkt daarin belangrijk (en de sociale rol)
Bv. fantoompijn, placebo-effect (zie ook H15)
• Dus toch (tenminste) een bidirectionele relatie i.t.t. dualistisch denken
• Stijging levensverwachting
➔ Laatste tientallen jaren is het enorm gestegen, maar nu is het afgevlakt en daalt het een beetje
• Daling mortaliteit (sterftecijfers)
➔ D.m.v. geneesmiddelen, vaccinatie, betere sanitaire voorzieningen
• Oorzaken overlijden ook drastisch veranderd (zie slide 13 & 14)
o Geëvolueerd van infectieziekten als doodsoorzaken naar doodsoorzaken waarin ons eigen
gedrag een grote rol spelen. ➔ Belangrijke gedragscomponent
o Ons gedrag draagt bij aan onze gezondheid en onze kans op overlijden
1.2 INDIVIDUELE, CULTURELE EN LEEFTIJDGERELATEERDE PERSPECTIEVEN OP
GEZONDHEID
1.2.1 LEKENTHEORIEËN OVER GEZONDHEID
Leken Mensen die niet gespecialiseerd zijn in het vakgebied
Bauman (1961) vroeg aan patiënten met een ernstige ziekte: “Wat betekent gezondheid voor u?”
• Een overwegend gevoel van welzijn
• De afwezigheid van symptomen
• Handelingen waartoe een persoon in staat is
Benyamini (2003):
Zelfde vraag aan ouderen (n = 500)
• Slechte/redelijke gezondheid: recente symptomen/indicatoren van slechte gezondheid (bv. pijn)
• Goede gezondheid: positieve indicatoren (bv. in staat zijn tot wandelen)
Gezonde individuen hun subjectieve gezondheidsbeoordelingen zijn meer verbonden met gezondheidsgedrag.
Gezondheidsgedrag Gedrag (ongeacht de gezondheidstoestand) dat bedoeld is om de gezondheid te
(zie H4) beschermen, te bevorderen of in stand te houden (bv. voldoende lichaamsbeweging)
➔ Maakt niet uit of je gezond of ziek bent, maar dat je moeite doet de gezondheid in stand te houden.
= Ongeacht de gezondheidstoestand
Health & Lifestyle (n = 9000, Blaxter):
Gezondheid als:
• Niet ziek • Lichamelijk fitheid en vitaliteit
• Bezit (geërfd hebben van de ouders) • Psychosociaal welzijn (in balans voelen,
• Gedrag (op de trap kunnen lopen) goed in het vel zitten qua stemming)
• Functie (in staat zijn tot handelingen)
Subjectieve beoordeling van gezondheid correleren sterk met objectieve gezondheidsindicatoren.
Via vergelijking met anderen (welke referentiegroep?)
➔ Leeftijd, beroep, betere/slechtere gezondheid, ….
Gezondheid is een relatieve staat van zijn ➔ Een relatieve staat:
• In relatie tot ... iemand anders, een ander moment
• Is niet voor iedereen hetzelfde, hangt van referentiegroep of moment af, ...
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper janavanhoof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
