Sv Relatie- & gezinstherapie
Inleidende les tot Relatie- & gezinstherapie
Systeemtherapie – dynamiek blik op het geheel
- Grondlegger Systemisch denken: Von Bertalanffy (1967, 1968)
- Tegen reductionisme: Analyseren van individuele componenten reduceert betekenis van het
geheel waar ieder deel van uitmaakt à geheel is meer dan som der delen
- Een systeem is een complex geheel van interagerende elementen; een open systeem met
levende componenten volgt complexere richtlijnen dan die van de thermodynamica (want je
bent constant op zoek naar homeostase)
“General system theory, therefore, is a general science of wholeness... The meaning of the
somewhat mystical expression, “The whole is more than the sum of its parts” is simply that
constitutive characteristics are not explainable from the characteristics of the isolated parts. The
characteristics of the complex, therefore, appear as new or emergent... - Ludwig von Bertalanffy
Dynamica – begrip uit fysica/wiskunde
- Meer dan biljart: het denken en communiceren van de mens gaat verder dan de wetten van
thermodynamica , behoud van energie ed…
Gestalt – kracht van het geheel
// melodie transpositie: kracht van de gehele structuur. Bij koppel verbinding uit het oog verloren
Minuchin – krachten en problemen zijn geworteld in de omstandigheden van het leven
- Individu staat niet op zichzelf
- Individu is een complex geheel dat in verscheidene contexten zijn wortels kent
- Ook de grondslag voor een symptoom moet gezocht worden in de context, eerder dan in de
innerlijke pathologie; in de omstandigheden van het leven.
Systeemtherapie – blik op het geheel à Risico à Waar is het individu?
Spanningsvelden doorheen de stromingen
- Individu vs systeem
- Positie van de therapeut binnen het systeem
Positionering
- Gezinsleden (therapeut kijkt naar de gedragingen)
- Familieleden buiten het gezin en andere generaties, over wie spreekt men wel of niet:
meenemen naar de volgende sessie
- Overleden familieleden/gezinsleden
- Toekomstige familieleden/gezinsleden
- Therapeut, … eigen achtergrond en eigen omstandigheden: confronterend.( Window of
tolerance, anders is er iets adh, blinde vlekken) Supervisie, leren reguleren en dan inbrengen
1
, ih gezin. (Gevoelens) of intervisie: Nooit aanwezig->Belletje rinkelen : klaar om ook topics
die voor jezelf moeilijk zijn te kunnen verdragen.
Continu proces van balanceren en zoeken doorheen de verschillende stromingen en in jouw
therapieën. INTRA-INTER van zowel familie als therapeut: Narratieve positionering: openstaan voor
iedere stroming.
Flow
- Een (familie)therapie ontstaat, groeit en ontplooit zich
- Een (familie)therapie is gebaseerd op hoe iedereen ingespeeld geraakt op elkaar en
samenwerkt
- Iedere familie maar ook iedere sessie doet beroep op andere mogelijkheden van de
therapeut
Flow – familiecodes – gendercodes -
- Familiecodes: familierituelen/gewoontes/taalgebruik (magic question: Merkwaardige
zaken?)
- Gendercodes: doen-praten (animus/anima)(man/vrouw)
- Niveau van communicatie: verbaal-non-verbaal (expliciet/impliciet) anoloog synchroon
lopen anders zorgt dat voor verwarring.
- Gezinscycli: ook hier toneel van verschuivingen
“Expertise is largely acquired not only by sustained practice but by receiving feedback that helps you
understand your technical errors and misguided decisions” (Groopman, 2008, p. 21)
Sessie 1 Individuele stemmen
- Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de
hand is, maar hij wil er gewoon niet over spreken”
- Zoon: “als hij vraagt wat er niet goed gaat of hoe het gaat met me, is hij eigenlijk niet
geïnteresseerd”
- Moeder: “het is hier fijner zonder mij, ze doen maar, niets van wat ik doe of voorstel wordt
geapprecieerd”
- Dochter: “Zolang ze iets tegen mijn vriendje heeft, wil ik niets met haar te maken hebben”
Sessie 1: what went well and what went wrong…
Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de hand is,
maar hij wil er gewoon niet over spreken”
T naar zoon: “Dan vraag ik me meteen af, is dat zo?” à zo versterk je het conflict ( vermijd ja nee
vragen)(viseren)
Moeder: “het is hier fijner zonder mij, ze doen maar, niets van wat ik doe of voorstel wordt
geapprecieerd”
T (na kort in te gaan op dit gevoel van buitengesloten zijn): “wanneer ik je zo hoor vertellen, vraag ik
me af of dit iets is wat je kent van vroeger, het gevoel er niet bij te horen, dat de anderen beter zijn
zonder jou?” à nog geen veiligheid, deze vraag gaat te moeilijk om te beantwoorden, te vroeg
2
,Zoon: “als hij vraagt wat er niet goed gaat of hoe het gaat met me, is hij eigenlijk niet
geïnteresseerd”
T naar zoon: “begrijp ik het goed dat je bang bent dat je vader niet in je geïnteresseerd is?”
Zoon: “dat is gewoon zo”
T: “je bent daar wel heel zeker van, je kent hem natuurlijk ook beter dan ik, maar vind je het goed
dat ik het hem eens vraag?”
Ik ging te snel en uit angst niet voor iedereen goed te kunnen doen ging ik door te joinen
met de ene, de andere viseren. Ik deed aan meerzijdige partijdigheid op een paradoxale
wijze… Ik erkende niemand want ik werd nerveus van hoe iedereen de situatie leek te
blokkeren en mijn “gehandicapte” manier om toch empathie te tonen was door de
uitgesproken vijand te viseren…
“Ik ging mee met het syteem en was tegen het individu”
“Wat ik prachtig vind aan jullie is hoe eerlijk jullie allemaal zijn, die eerlijkheid is wat jullie verbindt
en dat maakt dat jullie ook de moeite hebben gedaan om allemaal tot hier te komen. Ieder met zijn
stukje kwaadheid.”
Vergiste ik me? “ik zeg altijd eerlijk mijn gedacht, eerlijk duurt het langst” Maar wat is dat eerlijk?
“Eerlijk” je idee zeggen is één ding, maar eerlijk een “afgetoetste idee” zeggen is iets anders. Het
tweede toont dat het een idee is die inhoudt dat je de andere gehoord hebt.
Pseudo-eerlijkheid- Afgetoeste eerlijkheid
Eerlijkheid is niet alleen eerlijk “zeggen” maar ook eerlijk “luisteren”
Eerlijk luisteren = actief luisteren = basisassumptie voor correcte diagnose
William Osler (Canadese arts, 1849-1919) “if you listen to the patient, he is telling you the diagnosis”
Sessie 2
Vorige keer zei ik jullie dat ik het zo apprecieerde hoe eerlijk jullie zijn. Langs de andere kant voelde
ik ook dat ik niet goed wist waar te beginnen en wat vast zat om aan de slag te gaan. Met verder na
te denken, vraag ik me af of ik me vergist heb. Misschien zijn jullie niet altijd eerlijk in de echte zin
van het woord en hebben jullie je een “pseudo-eerlijkheid” aangeleerd – ik zal jullie meteen
uitleggen wat ik daarmee bedoel, tenzij dat bij jullie reeds gedachten oproept die je wil delen?”
Vader: “telkens wanneer hij zegt dat er niets aan de hand is, weet ik dat er wel iets aan de hand is,
maar hij wil er gewoon niet over spreken”
T: “Kan je me een voorbeeld geven van zo een situatie?”
Geeft vb
T: “dus wanneer jouw zoon zegt dat er niks aan de hand is, hoor jij dat er wel iets aan de hand is en
dat hij er niet over wil spreken. Ik begrijp dat niet helemaal, wat er tussen jullie op die momenten
aan de hand is. Zouden jullie daar nu eens over willen praten, jullie twee als vader en zoon?”
3
, Als therapeut helpen om mee stil te staan bij en trachten te begrijpen hoe en wanneer gezinsleden
stoppen met nadenken over elkaars intenties, over elkaars gedrag: vraagt ijd en telkens vragen ad
cllienten begrijp je wat de ander bedoelt? Etc.
Verschil
Sessie 1
1. Ik was aan het werk
2. Geen tijd om na te denken
3. Geen inzage in de dialoog wat gevoel van chaos en verloren zijn creëert
Sessie 2
1.Zij zijn aan het werk
2.Tijd om na te denken en gepast te interveniëren
3.Je kan bijsturen in de huidige dialoog door continu de onduidelijkheden te belichten: zo
vertrouwen gecreëerd.
Het concept mentaliseren
- Voor het eerst beschreven door Fonagy en zijn medewerkers in 1991.
- Is een specifiek menselijk vermogen om het eigen handelen en dat van een ander te
kunnen interpreteren als intentioneel en dus aangedreven door allerlei mentale
toestanden, zoals gedachten, gevoelens, intenties, angsten, wensen en verlangens,
hallucinaties, stemmen enz.
- De moeite die we doen om dit alles te omvatten
- Kind 1 jaar en ouders vieren dit en maken een chocoladecake, veel moeite in gestoken.
Geven het aan het kind en het kind maakt het kapot. Mogelijke reactie: ermee lachen of
heel kwaad worden voor alle moeite
Mentaliseren: het stilstaan bij en voeling nemen met de innerlijke mentale wereld (denken en
voelen) van jezelf, de ander, hoe deze innerlijke werelden in de wederkerigheid werken (dit is heel
belangrijk, doen op examen en taak)
- Voeling nemen met eigen mentale toestanden en met mentale toestanden van anderen als
betekenisvol vertrekpunt van interactie
- Is het vermogen tot reflectie (= reflectieve functie) op de eigen (ook pijnlijke!) innerlijke
wereld en op deze van anderen en hoe beide werelden elkaar wederkerig beïnvloeden
- Het proces van mentaliseren speelt zich altijd af in de interactie tussen mensen en is
onderhevig aan fouten
- Bij intense emotie blokkeert bij iedereen het mentaliseren
- Het mentalisatieproces is verborgen en speelt zich af in de black box van elke deelnemer in
de interactie (gehechtheid) - onderscheidt van dieren, we kunnen ons wel verplaatsen.
Mentaliseren( een dynamiek beschrijven)
- Een gerichtheid op het mentale (op psychische processen)
- Een mentale betrokkenheid op en aandacht voor het mentale van zichzelf en anderen
- Jezelf van buitenaf zien en anderen van binnenuit zien
4
