SAMENVATTING SEKSUALITEIT IN PERSPECTIEF KULEUVEN 2021-2022
Les 1: Inleiding
Wat is seksualiteit?
• verschillende dimensies ontstaan bij het definiëren van seksualiteit
o psychologische
o Biologische
o Gedragsmatige
o culturele
→ Psychiater Van Emde Boas stelt dat een gezonde seksualiteitsbeleving een
evenwicht veronderstelt tussen zijn eigen vier dimensies, seksualiteit is
problematisch als het maar steunt op 1 van de dimensies
▪ Lust: positieve gevoelens, genot bij seksualiteit
▪ Relationeel: seksualiteit best binnen eigen partner relatie en belangrijk
gegeven binnen een relatie
▪ Reproductief: voortplantingsfunctie van seks
▪ Instiutionalisering: mensen willen zich naar de buitenwereld toe profileren
als een koppel (bv. samenwonen of huwen)
→ Masters, Johnson en Kolodny maken onderscheid tussen 5 dimensies
▪ Biologisch: seksuele ontwikkeling van ons lichaam, sekse, seksueel verlangen,
seksueel functioneren, seksuele bevrediging + seksuele opwinding vertaalt
zich omgekeerd in biologische verschijnselen zoals erectie of vaginaal vocht
▪ Psychosociaal: psychologische elementen zoals emoties, gedachten en
persoonlijkheidsfactoren + sociale interactie tussen mensen zoals religie of
gezinsklimaat
▪ Gedrag: wat doen mensen op vlak van seksualiteit, geen normen over wat
normaal of abnormaal is
▪ Cultureel: seksualiteit is relatief, verschillende betekenis in verschillende
contexten
▪ Klinisch: seksuele problemen staan hier centraal: epidemiologie, oorzaken,
behandelopties + hierbij rekening houden met de andere dimensies
• Seksuologie = interdisciplinaire wetenschap die seksualiteit probeert te doorgronden, de
seksualiteit bestudeert de menselijke seksuologie
1
, • Etymologie seks(e)
o Latijn
▪ Sexus – afdeling, groep (sekse = groep mannen of vrouwen)
▪ Secare – snijden, scheiden, verdelen
o Engels – sex
▪ 1382 = personen van een bepaald geslacht
▪ 1526 = eigenschap man of vrouw te zijn
▪ 1929 = geslachtsgemeenschap – dirty word, want verwees naar seksueel
gedrag
▪ 1950 = gender – mannen en vrouwen (eerste keer onderscheid gemaakt)
▪ 1950 = sex – seksueel gedrag en aantrekking tot anderen
→ seks verwijst niet meer enkel naar een categorie, maar ook naar een
fenomeen of een proces
o Nederlands
▪ Sekse = biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
▪ Seks = gedrag en emoties (opwinding) in kader van aantrekking tussen
mensen en waarbij het bereiken van seksuele doelen meespeelt
• Definitie seks(e) op het internet
o Seksualiteit, het seksuele
o Geslacht, met name biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
o Seksuele omgang, geslachtsleven
o Handelingen en gevoelend die te maken hebben met lichamelijke opwinding en
vrijen
o Handelingen waarbij je geslachtsorgaan een rol speelt en waarvan je lichamelijk
opgewonden raakt, bv. ‘seks met iemand hebben’, ‘telefoonseks’, ‘soloseks’, …
• Etymologie seksualiteit ook terug te vinden in het Frans
o Frans – sexualité
▪ = wat gebonden is aan een bepaald geslacht
o Nederlands – seksualiteit
▪ 1849 = geslachtelijkheid
▪ 1926 = geslachtsleven
o Seksualiteit = bredere betekenis (alle verschijnselen mbt het seksuele leven)
▪ Verwijzingen naar emoties, gedrag(ingen),
▪ Ideeën, verlangens en neigingen
▪ Seksualiteit = een eufemisme voor seks (rauwer)
Definities van seksualiteit (mannen, vrouwen, gender- identiteit)
• Definitie seksualiteit
o manier waarop je seks ervaart, bijv. ‘niet durven praten over seksualiteit’
o iemands seksuele emoties, ideeën en gedrag
o het bredere domein van emoties, verlangens, gedragingen, etc. die breder dan zijn
dan de louter paradigmatische seksuele handelingen, emoties
o geslachtelijkheid, geslachtsleven, seks
o iemands seksuele gedrag en neigingen
o het totaal van verschijnselen dat betrekking heeft op het seksuele leven
o uitingen op het gebied van het geslachtsleven of de geslachtsdrift ( Grote Van Dale)
2
, o Alle aspecten die verwijzen naar seksuele gevoelens, fantasieën of seksueel gedrag
→ Seksualiteit heeft een bredere definitie dan seks, maar ze vertonen veel overlap
met verwijzingen naar emoties en gedragingen, maar bij seksualiteit wordt er ook
specifiek verwezen naar verlangens en neigingen
→ seksualiteit wordt soms gebruikt als een eufemisme voor seks
o Spanning over definitie door spanning tussen essentialistische en post-structurele
visie
▪ Essentialistisch: gebaseerd op biologische oorsprong van seksualiteit
▪ Post-structurele: seksualiteit is een geconstrueerde realiteit die steeds
opnieuw uitgevonden moet worden, er is ruimte voor seksuele diversiteit
o Seksueel gedrag (enge definitie)
▪ Masturbatie
▪ Geslachtsgemeenschap
▪ Kussen, zoenen, strelen
o Seksueel gedrag (brede definitie)
▪ Flirten
▪ Romantisch diner
▪ Zich verleidelijk kleden
▪ Playboy, penthouse,… lezen
▪ Surfen op het internet op zoek naar seksueel expliciet materiaal
o Gedragingen die worden gedefinieerd als ‘seksueel’ variëren sterk:
▪ Tussen verschillende groepen
▪ Over de tijd
▪ Tussen verschillende culturen
▪ Bv. Clinton en stagiair orale seks → ‘would you say you ‘had seks’ if…. Deze
uitspraak heeft hem gered
o ‘seksueel’ is afhankelijk van
▪ Ideeën van normaliteit over seks
▪ Mannelijke en vrouwelijke rolpatronen
▪ Sociale context
▪ Cultuur
• Seks gedefinieerd door ‘de moraal’
o Religieuze betekenis
▪ Seks hoort thuis binnen het huwelijk
▪ Seks kan alleen voor de voortplanting – niet voor het plezier
▪ Verbod rond gebruik van anticonceptie
▪ Masturbatie, orale en anale seks, seks tijdens de menstruatie worden
afgekeurd
▪ Celibaat wordt geprezen
▪ Door God gegeven en daardoor goed
• Seks gedefinieerd door ‘de wet’
o In elk land: wettelijk kader bepaalt eveneens wat normaal is op vlak van seksualiteit
o Aantal seksuele gedragingen zijn ‘strafbaar’
▪ Zelfbeschikkingsrecht = seks kan enkel plaatsvinden als partners geldige
toestemming kunnen geven
▪ Illegaal = niet-instemmend
▪ Parafilieën = voyeurisme, exhinitionisme, froteurisme, … → vallen onder
aanranding van de eerbaarheid
3
, ▪ Verkrachting: zwaardere straffen
▪ Seks met jongeren <16 jaar (ook met instemming) = strafbaar
▪ Tot 18 jaar: leeftijdsverschil mag niet groter zijn dan vijf jaar en er mag geen
machtsrelatie zijn tussen de partners
▪ Verkrachting binnen het huwelijk is nog niet lang erkend, een gehuwd =
instemmen met alle toekomstige seks met echtgenoot
▪ Verkrachting van mannen = nog later erkend
▪ Seksuele aanranding
• Seks gedefinieerd door psychiaters
o Van Krafft-Ebing: wat is gezond vs. ongezond/normaal vs. abnormaal
▪ Maakte classificatie van ‘seksuele psychopathologie’
▪ Boek met seksueel deviante gedragingen, later DSM op gebaseerd
▪ Niet meer in gevangenis, maar behandeld in psychiatrie
o ‘normale seksualiteit’ = de meeste middelen gebruikt voor seksuele gratificatie
tussen instemmende volwassenen, onafhankelijk van het geslacht van de partners
▪ Komt overeen met nu ‘gezonde seksualiteit’
▪ Homoseksualiteit was tot voor kort een mentale stoornis
▪ Masturbatie en orale seks zijn fixaties: onvolwassen, immature uitingen van
seks (Freud)
▪ Parafilieën (vroeger perversies) worden nog steeds beschouwd als ‘mentale
stoornissen’
➢ >6 maand, lijden, beperkingen in sociaal op beroepsleven
➢ Maar binnen SM → regel = ‘veilig’ en ‘consensueel’
▪ Transseksuelen hebben nog steeds een ‘mentale stoornis’ = genderdysforie
• Seks als ‘menselijk en natuurlijk’ gedrag
o Kinsey et al
▪ Maakt van seks een legitiem studieobject
▪ Gedetailleerde beschrijving van menselijk seksueel gedrag
▪ Vroeg aan mensen om hun seksualiteit te beschrijven
▪ Normaal en abnormaal → niet veel te maken met biologische structuren,
maar met sociale normen
o Maters & Johnson
▪ Onderzochten de biologische/fysiologische basis van seksualiteit
▪ Liet mensen seksen in een laboratorium
• Seks gedefinieerd door ‘het maatschappelijk gezondheids-debat’
o Seks behoort veilig te zijn ter voorkoming van seksueel overdraagbare aandoeningen
en ongeplande zwangerschap
o Overheid kan dit stimuleren door het verplichten van seksuele voorlichting
▪ Vooral gericht op veiligheid en negatieve gevolgen er van (bv. SOA’s of
tienerzwangerschappen)
o Seks = seks met een condoom
o Dubble Dutch methode = condoom + andere vorm van anticonceptie
o Paradox
▪ Diegene met de SOA, dus die niet veilig heeft gevrijd, moet zijn
verantwoordelijkheid nemen om de andere te beschermen
▪ Vrouwen moeten zich beschermen tegen verkrachting – dus de zwakkere
partij wordt verantwoordelijk gesteld voor de eigen veiligheid
▪ Er zijn minder campagnes op daders gericht
4