Epidemiologie:
Hoofdstuk 1: Inleiding:
Epidemiologie is de studie van het voorkomen en de verspreiding van gezondheid gerelateerde
toestanden of gebeurtenissen in specifieke populaties, inclusief de studie van de determinanten die
dergelijke toestanden beïnvloeden, en de toepassing van deze kennis om de gezondheidsproblemen
te beheersen.
Study ’: omvat surveillance, observatie, testen van hypothesen, analytische research en
experimenteel onderzoek
Distributie ’: met betrekking tot tijd, plaats en categorieën van subgroepen van personen aangetast
in een populatie van gemeenschap
Determinanten ’: alle fysische -, biologische -, sociale -, culturele -, economische - en gedragsfactoren
die de gezondheid beïnvloeden
Gezondheidsgerelateerde toestanden en gebeurtenissen ’: ziekten ziekten (‘ ziekten ’),
doodsoorzaken, gedrag, reactie op preventieve programma’s en voorziening en gebruik van
gezondheidsaanbod.
Specified populations ’: zijn bot met gemeenschappelijke identificeerbare karakteristieken
Toepassing op controle ... ’: Expliceert het doel van de epidemiologie,namelijk, promotie
beschermen en herstellen van gezondheid
De primaire kennis -(knowledge)- object van de epidemiologie als een wetenschappelijke discipline
zijn de oorzaken van gezondheidsgerelateerde gebeurtenissen in populaties. In de voorbije 70 jaar is
de definitie uitgebreid van de zorg om de epidemieën van besmettelijke ziekten tot alle processen
en fenomenen gerelateerd aan gezondheid in populaties. Daarom is de epidemiologie veel meer dan
een tak van de geneeskunde die epidemieën behandelt.
Doel en toepassingsgebied:
Aanvankelijk:
• gericht op ontrafelen van de oorzaken van ziekte identificatie van mogelijkheden voor preventie
Causaliteit:
• genetische factoren, omgevingsfactoren (biologisch, chemisch, fysisch, psychologisch, andere…)
gedrag,levensstijl
Recenter: toepassen van de methoden op vraagstukken van klinische aard (=>
• ‘klinische epidemiologie’)
1
,Types epidemiologie:
• Communicable vs. Non-communicable diseases
o Kanker
o Ouder worden (Aging)
o Chronische ziekten
• Occupational & Environmental epidemiology (Milieu)
• Public Health epidemiology
• Clinical epidemiology
• Molecular / Translational epidemiology
• Genetic epidemiology, microbiome, omics…
Types epidemiologische studies:
• Etiologie (incl. risico factoren en beschermende factoren)
• Prognose (survival, kwaliteit van leven…)
• Diagnostische testen
Experimentele studie:
• Exposure aan risicofactor door onderzoeker zelf bepaald
• Klinische trial :
o Splits populatie random in 2 groepen
o Placebo en test groep
o Vergelijk (bijv) incidentie tussen 2 groepen
Beschrijvende epidemiologie
• Frequentiematen
• Hypothese-genererend onderzoek
Analytische epidemiologie
• Zieke groep vergelijken met controlegroep
• Hypotheses testen (statistiek…!)
• Sterkte van associatie tussen risicofactor en ziekte
Observationele studie:
• Geen controle over exposure aan risicofactor
• De 3 belangrijkste studie types
o Cohort studie
o Case-controle studie
o Cross-sectionele studie
• Associatie exposure en ziektestatus:
2
,Exposure (exposure):
• Letterlijke exposure aan risicofactor (of beschermende factor)
• Inherente karakteristieken (geslacht, leeftijd,…)
• Genetische variant
• Lifestyle (hobby's, beroepsactiviteit, dieet…)
• Socio-economische status
Doel van epidemiologie:
• Meten is weten: distributie en omvang van gezondheid en ziekte in een populatie
• Identificatie van etiologische factoren (risico-factoren, protectieve factoreen) in pathogenese
van ziekte
• Planning en implementatie, evaluatie van geimplementeerde diensten voor preventie, controle
(diagnostiek, screening) en behandeling van ziekten, en prioterisering
Gezondheidszorg en beleid:
Planning en evaluatie van gezondheidszorg:
• Doel: mogelijk maken van rationele beslissingen met betrekking tot het formuleren van
prioriteiten en aanwenden van beperkte middelen
• Keuzes (prioriteiten) noodzakelijk
• Uitbreiding van de evaluatie van de waarde van specifieke behandelingen naar de waarde van
algemene aspecten van zorg
• Budget: altijd beperkt
Objectieven stellen:
• Gezondheidsdoelstellingen
• Bepalen hoe deze objectieven te bereiken
o Targets (#doelstelling)
Zes Vlaamse gezondheidsdoelstellingen:
• Voeding en beweging
• Preventie van depressie en zelfdoding
• Tabak, alcohol en drugs
• Ongevallen in de privésfeer
• Infectieziekten en vaccinatie
• Kankeropsporing
3
, Planningscyclus:
Last tgv
aandoening
1. Meten of vastleggen van het belang van de
aandoening onitoring Oorzaak
Gezondheidszorg
• Prevalentie, incidentie, mortaliteit, aantallen interven es
• Ook afgeleide frequentiematen
o Levensverwachting Implementa e
E ec viteit
gemeenschap
o QALY
o DALY
E ci n e
2. Causaliteit:
• Wat zijn de belangrijkste vermijdbare oorzaken?
• Welke interventies mogelijk?
3. Meten van de effectiviteit van interventies:
Effectiviteit: percentage reductie in mortaliteit/morbiditeit ten gevolge van een specifieke
interventie. Effectiviteit hangt af van verschillende factoren:
• Hoe goed een interventie werkt onder ideale omstandigheden
o Efficaciteit
• De mogelijkheid een aandoening te screenen en diagnosticeren
• Het gepaste gebruik van de interventie door al diegenen die er baat bij kunnen hebben
(beschikbaar en aanvaardbaar)
→ ‘Implementation Fidelity’
4. Efficiëntie
• Maat voor de relatie tussen de bereikte resultaten en de inspanning in termen van geld,
mankracht en tijd.
o Kosten-effectiviteit analyse: ratio kosten t.o.v. effectiviteit
o Kosten-baten analyse: ratio kosten t.o.v. kosten
▪ Uitrekenen wat de prijs is van een levensjaar
5. Implementatie
• Begint met de beslissing een specifieke interventie te kiezen
• Wat zijn de te verwachten regio-specifieke problemen?
• Stellen van targets
6. Monitoring
• Continue opvolging van de activiteiten (incl. registratie) teneinde na te gaan of het geplande
wordt gerealiseerd
• Korte, middenlange en lange termijn realisaties
7. Opnieuw bepalen ‘burden’
• Laatste stap en tezelfdertijd eerste stap voor het opnieuw doorlopen van de cyclus
4