Samenvatting wijsbegeerte: college A
Les 1
Wat is filosofie? Φιλοσοφία, filosofie en wijsbegeerte
Wat is filosofie?
‘filos-sofia’ in het Grieks: “vriend van de wijsheid”
· Twee vertalingen in het Nederlands: ‘filosofie’ en ‘wijsbegeerte’
o φιλοσοφία is vriendschap of liefde voor de wijsheid
o φιλοσοφία is begeerte naar wijsheid
· De etymologie van het woord ‘filosofie’ toont dat filosofie een samenstelling is van
vriendschap (of liefde) (filo)en wijsheid (Sofia).
· De etymologie van het woord ‘wijsbegeerte (oorsprong = 18de eeuw)’ zegt ons
daarentegen niets over de vriendschap: “de begeerte (= liefde voor iets) naar
wijsheid”
Wat is een filosofie?
· De filosoof verplaatst zich naar de andere kant van de heersende ideologie, hij vraagt
zich af of, wat de mensen denken dat de waarheid is, de effectieve waarheid is.
· De liefde voor wijsheid is een kritiek van de heersende ideologie, van de waarheid
van het gezond verstand, van alles wat voor iedereen vanzelfsprekend is geworden.
o Liefde voor de wijsheid is een aanval op de wijsheid van de meerderheid, een
aanval op het systeem dus.
o Dit is een disruptief discours over de realiteit: het maakt een verschil in de
realiteit, toont een alternatief, een parallelle realiteit of wereld, om daaruit
onze realiteit in vraag te stellen.
· Wat je ziet, wat je denkt dat de realiteit is, is eigenlijk niet de echte realiteit maar
een vertekend beeld ervan.
Wat is een filosoof?
Iemand die zegt iedereen is verkeerd
Hij kan zeggen dat de waarheid van de maatschappij niet klopt
Ze hebben altijd een vijand/tegenpartij nodig. Bv: wetenschappers (husserl)
Genot in wat als waarheid beschouwd wordt kapot te maken.
=> bijvoorbeeld:
nietsche, plato, husserl: “ de muur is hol er zit iets achter je moet met een hamer de
muur kapot maken zodat er iets nieuws komt.
Eerst een wijsheid/gedachte afbouwen om nadien iets nieuws op te bouwen.
Filosofie een rare vriendschap:
· Vriend van de wijsheid betekent ook => “vijand van de wijze, de wetenschappers,
van de dominante opinie en ook van andere ‘vrienden’ van de wijsheid.”
, o Liefde voor de wijsheid is tegelijkertijd een kritische verhouding tegenover
andere wijsheden.
· De filosoof kiest niet om te filosoferen, maar streeft naar de wijsheid. (let op: filosofie ≠
bezitten van de wijsheid)
Wat is filosofie?
· Filosofie betekent zowel liefde voor of vriendschap met de wijsheid als begeerte
naar wijsheid.
· Het is al dan niet een bewuste affectieve verhouding (vriendschap, liefde, begeerte,
verlangen) tot wijsheid.
· Het is geen weten, geen wetenschap
· Het is geen wijsheid maar streven naar wijsheid
· De specifieke betekenis van deze woorden is nooit dezelfde in de geschiedenis van
de filosofie.
Filosofie ≠ vanzelfsprekendheden
· Eerste stap: emancipatie van
o Vanzelfsprekendheden
o Algemene, beheersende meningen
o Wat ‘in’ of ‘mode’ is
o Clichés
o ‘we weten altijd te veel’
Filosofie vraagt afstand (ruimte) en geduld (tijd), wantrouwen (in de eigen wijsheid) en
vertrouwen (in de niet-gevonden waarheid)
Tijdperken en grote stromingen in de geschiedenis van de wijsbegeerte
De tijdperken:
Antieke Wijsbegeerte (7de tot 2de eeuw v. Chr.)
Middeleeuwse Wijsbegeerte (2de eeuw v. Chr. tot 15de eeuw n. Chr.)
Moderne Wijsbegeerte (15de eeuw tot 1831)
Moderniteit (ca. 1831-1945)
Postmoderniteit (ca. 1945 tot heden)
De grote stromingen in de geschiedenis van de wijsbegeerte (een selectie voor dit jaar):
Voorsocratische filosofie
Idealisme
Realisme
Arabische filosofie
Rationalisme
Empirisme
Scepticisme
Verlichtingsfilosofie
Moderne feminisme
, Transcendentale filosofie
Duits idealisme
Marxisme en Post-marxisme
Ideologie- en cultuurkritiek
Existentialisme
Gender-filosofie
Postkolonialisme
Chronologische orde van alle filosofen op de slides:
Filosofie: storende wijsheid
· Socrates (469 – 399 v.C.)
o “ik weet dat ik niets weet”; “ik weet dat wat jullie voor waar, goed, juist en
schoon houden, vals is”
o De horzel van athene
o Hij voerde nieuwe goden in, misleidde de jeugd
o Ter dood veroordeeld, moest de gifbeker drinken na een proces.
Filosofen zijn ‘ambetante’ mensen
· Baruch de Spinoza (1632 – 1677)
o « un monstre de confusion et de ténèbres » ; « universally infamous », «
aethorum nosra aetate princeps »
o Kenis verwerven de rede volgen en ons niet laten kennen door emoties
o Alles wat gebeurt heeft een antuurlijke verklaring, er bestaan geen
wonderheden of toevallen
o Prins van de atheïsten : in de middeleeuwen was het een groot gevaar om
atheïst te zijn
o ‘Spinozist’ als belediging in zijn tijd
o “Slechts één substantie kan bestaan”, “we zijn allemaal materie”
o Deus sive natura = god is geen godelijke wezen, maar valt samen met de
natuur. De god is onpersoonlijk en heeft niets met ons voor. We kunnen hem
leren kennen door de wetten van de natuur beter te begrijpen
o Radicaal egalitarisme en radiale democratie
o Gevaarlijk voor de sociale, religieuze, politieke en economische orde
· F. Nietzsche (1844 – 1900)
· De hamer-filosoof: “ de muur is hol er zit iets achter je moet met een hamer de muur
kapot maken zodat er iets nieuws komt.
· “ik spreek een taal die niet iedereen begrijpt” (omdat het over een wijsheid gaat die
niet de dominante ideologie is)
· “filosofie is aan gene zijde van goed en kwaad”
· Provocatief, controversieel, polemisch?
· Nihilist? Atheïst?
· “God is dood”
