Methoden van het communicatieonderzoek
Carolin Fret
,1 Inhoudsopgave
0 Methoden van communicatieonderzoek................................................................................ 5
0.1 Opzet en verwachtingen ......................................................................................................... 5
0.2 Overzicht ................................................................................................................................. 6
0.3 Masterproef............................................................................................................................. 6
0.4 Overzicht teksten .................................................................................................................... 9
1 Inleiding ............................................................................................................................. 10
1.1 Onderzoeksstrategieën ......................................................................................................... 10
1.1.1 Band theorie – onderzoek: verschillende soorten ........................................................ 10
1.1.2 Deductieve en inductieve theorie ................................................................................. 10
1.1.3 Epistemologische overwegingen ................................................................................... 11
1.1.4 Ontologische overwegingen .......................................................................................... 12
1.1.5 Onderzoeksstrategie: kwantitatief vs. kwalitatief......................................................... 12
1.1.6 Andere factoren die sociaalwetenschappelijk onderzoek beïnvloeden ....................... 13
1.2 Onderzoeksdesign ................................................................................................................. 14
1.2.1 Criteria in sociaalwetenschappelijk onderzoek ............................................................. 14
1.2.2 Onderzoeksvraag ........................................................................................................... 15
1.2.3 Onderzoeksdesign ......................................................................................................... 16
1.2.4 Combinaties strategie (kwantitatief/kwalitatief) en design .......................................... 19
1.3 Kwantitatief onderzoek ......................................................................................................... 19
1.3.1 Concepten en meting .................................................................................................... 20
1.3.2 Belangrijkste aandachtspunten in kwantitatief onderzoek .......................................... 20
1.4 Kwalitatief onderzoek............................................................................................................ 21
1.4.1 Stappen in kwalitatief onderzoek .................................................................................. 22
1.4.2 Concepten in kwalitatief onderzoek.............................................................................. 22
1.4.3 Belangrijkste aandachtspunten in kwalitatief onderzoek ............................................. 24
1.4.4 Contrast kwantitatief – kwalitatief ................................................................................ 25
1.5 Het onderscheid kwantitatief – kwalitatief in vraag gesteld ................................................ 25
1.6 De combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek ................................................... 27
2 Varianten van communicatiewet. onderzoek ....................................................................... 28
2.1 Theorie................................................................................................................................... 28
2.2 varianten ............................................................................................................................... 29
2.3 Referentie .............................................................................................................................. 30
2.4 TEKST: Television and taste hierarchy ................................................................................... 30
1
,3 Inhoudsanalyse ................................................................................................................... 33
3.1 Kwantitatieve inhoudsanalyse .............................................................................................. 33
3.1.1 Definitie: ........................................................................................................................ 33
3.1.2 Onderzoeksontwerp ...................................................................................................... 34
3.1.3 Vraagstelling .................................................................................................................. 34
3.1.4 Voorbereiding ................................................................................................................ 34
3.1.5 Steekproef ..................................................................................................................... 35
3.1.6 Eenheden....................................................................................................................... 35
3.1.7 Waarnemingsinstrument............................................................................................... 36
3.1.8 Codering ........................................................................................................................ 36
3.1.9 Statistische analyse ....................................................................................................... 37
3.1.10 Voor- en nadelen ........................................................................................................... 37
3.1.11 Tekst: Wederzijdse mediapresentatie vd nationale ‘andere’: Vlamingen, Franstaligen
en het Belgisch federale samenlevingsmodel ............................................................................... 38
3.2 Kwalitatieve inhoudsanalyse ................................................................................................. 41
3.2.1 Inleiding ......................................................................................................................... 41
3.2.2 Oorsprong en historiek .................................................................................................. 41
3.2.3 De reconstructie van betekenisstructuren .................................................................... 42
3.2.4 Kenmerken kwal inhoudsanalyse .................................................................................. 43
3.2.5 Probleemstelling en invalshoek..................................................................................... 44
3.2.6 Materiaal ....................................................................................................................... 44
3.2.7 Analyse .......................................................................................................................... 46
3.2.8 Geldigheid en betrouwbaarheid ................................................................................... 48
3.2.9 Tekst: “Reconstructuring Flanders” – A. Dhoest ........................................................... 49
3.3 Kwantitatief vs kwalitatief ..................................................................................................... 51
4 Survey-onderzoek ............................................................................................................... 52
4.1 Kenmerken ............................................................................................................................ 52
4.2 Vraagstelling: ......................................................................................................................... 52
4.3 Stappen.................................................................................................................................. 53
4.4 Steekproef ............................................................................................................................. 53
4.4.1 Representatieve steekproef: ......................................................................................... 53
4.4.2 Niet-toevalssteekproef .................................................................................................. 55
4.5 Wijze van dataverzameling ................................................................................................... 55
4.5.1 Face to face interview ................................................................................................... 55
2
, 4.5.2 Telefonische interviews ................................................................................................. 56
4.5.3 Schriftelijke enquête ..................................................................................................... 57
4.5.4 Online survey ................................................................................................................. 58
4.5.5 Constructie meetinstrument ......................................................................................... 59
4.6 Soorten vragen ...................................................................................................................... 60
4.7 Analyse .................................................................................................................................. 61
4.8 Beperkingen........................................................................................................................... 62
4.9 Tekst: “Toward a typology of internet users” – K. Sheehan. ................................................ 62
5 Diepte-interview en focusgroep .......................................................................................... 64
5.1 Diepte-interview.................................................................................................................... 64
5.1.1 Inleiding ......................................................................................................................... 64
5.1.2 Verschillen met gestructureerd interview..................................................................... 64
5.1.3 Cumulatief proces ......................................................................................................... 65
5.1.4 Steekproef ..................................................................................................................... 66
5.1.5 Structuur ........................................................................................................................ 68
5.1.6 Interview met topiclijst ................................................................................................. 68
5.1.7 Geldigheid...................................................................................................................... 71
5.1.8 Betrouwbaarheid........................................................................................................... 71
5.2 ARTIKEL: Historisch receptie-onderzoek: herinnering Vlaamse tv-fictie .............................. 72
5.3 Focusgroep ............................................................................................................................ 73
5.3.1 Kenmerken .................................................................................................................... 73
5.3.2 Samenstelling en opzet ................................................................................................. 73
5.3.3 Analyse .......................................................................................................................... 74
5.3.4 Kwaliteitscriteria............................................................................................................ 75
5.3.5 Discussie ........................................................................................................................ 75
5.4 Combinaties mogelijk ............................................................................................................ 76
6 Digitale etnografie .............................................................................................................. 77
6.1 understanding ethnography .................................................................................................. 77
6.2 What changes when the Internet becomes the fieldsite? .................................................... 80
6.3 digital ethnographic research? .............................................................................................. 82
7 Experiment en netwerk-analyse .......................................................................................... 84
7.1 Experiment ............................................................................................................................ 84
7.1.1 Kenmerken .................................................................................................................... 84
7.1.2 Soorten .......................................................................................................................... 85
3
, 7.1.3 Steekproef ..................................................................................................................... 85
7.1.4 Constructie meetinstrumenten ..................................................................................... 87
7.1.5 Conclusies ...................................................................................................................... 87
7.1.6 Discussie ........................................................................................................................ 88
7.2 Netwerkanalyse ..................................................................................................................... 89
7.2.1 Gastcollege Katrien Van Cleemput - Sociale netwerkanalyse ....................................... 89
7.2.2 Gastcollege: Laura Herrewijn ........................................................................................ 98
8 Participerende observatie en case study .............................................................................101
8.1 Participerend onderzoek ..................................................................................................... 101
8.1.1 Soorten vraagstelling ................................................................................................... 102
8.1.2 Onderzoeksontwerp .................................................................................................... 102
8.2 Case-studie .......................................................................................................................... 109
8.2.1 Definitie en kenmerken ............................................................................................... 109
8.2.2 Toepassing: wanneer case study? ............................................................................... 109
8.2.3 Ontwerp....................................................................................................................... 110
8.2.4 Analyse ........................................................................................................................ 111
8.3 Gastcollege: ......................................................................................................................... 113
9 Toepassingsopdracht .........................................................................................................114
9.1 Opdracht A: ......................................................................................................................... 114
9.2 Opdracht B:.......................................................................................................................... 115
9.3 Mogelijke oplossingen: ........................................................................................................ 116
9.3.1 Opdracht A: de toekomstige rol van de VRT ............................................................... 116
9.3.2 Opdracht B: televisiepraktijken bij transmediale fictieseries...................................... 117
10 Klein overzicht ...................................................................................................................120
4
,0 Methoden van communicatieonderzoek
0.1 Opzet en verwachtingen
• Geen methoden inoefenen of technieken leren
• Wel voorstelling en toepassing
• In functie van masterproef
• Methoden als bril: kijk op werkelijkheid
• Impliceert: selectie uit veelheid
- Complexiteit van werkelijkheid reduceren
- Veel mogelijkheden:
verschillende facetten van media
veelheid aan media/mensen
vermenigvuldiging in tijd en ruimte
• Methodologisch pluralisme
- Veel mogelijke methoden, keuzes maken
- Moet samenhangen met vraagstelling: methode als middel om doel te bereiken!!!
= ze hebben allemaal verschillende voor- en nadelen
= gereedschapskist
= wat wil je onderzoeken? KEUZES! eigenlijk geen methode maar een middel !
• Vraagstelling: vanuit maatschappij, theorie of onderzoek
• Keuze van methoden
- Bewust zijn van implicaties van keuze
- Sterktes/zwaktes van gekozen methode
- Ingreep in werkelijkheid: selectie en constructie
• Doel cursus: kennis – toepassing - kritiek
Een op de vijf Belgen betrapt op jobsites tijdens het werk
Bijna één op de vijf Belgen wordt betrapt terwijl hij tijdens het werk naar een andere job aan het vissen is op het internet. Een enquête
die de jobsite Monster.be daarover afnam bij bijna 1.500 van zijn bezoekers, en die de trend uit een eerder onderzoek van de on-
linerecruteerder bevestigt, zegt dat 17 procent onder hen al op het matje geroepen is omdat ze tijdens de werkuren op jobsites
rondhingen, en nog eens 14 procent had bijna prijs. Zes op de tien werknemers zoekt actief naar ander werk tijdens de werkuren, zei
een onderzoek van Monster.be in april van dit jaar al. Vooral het gebruiksgemak van het internet is daar een bepalende factor voor.
Recruteerders, zoals ook Vacature.com en Job@, beschouwen het internet al langer als een uitstekend medium om de latente
werkzoekende mee te treffen. De studies van Monster.be lijken te bewijzen dat die strategie helpt. "We merkten in ons onderzoek
vooral een piek op maandag", zegt marketing executive Koen Gentier van Monster.be. "De reflex om rond te kijken is vooral op die
dag sterk aanwezig, vermoeden we: men komt uit een weekend en wordt opnieuw geconfronteerd met een aantal
verantwoordelijkheden. Tel daarbij de beschikbaarheid van de sites, en de verleiding wordt erg groot."
≠ 1/5 Belgen maar surfers op die jobsite.
Wie nu afstudeert, gelooft in eigen kunnen
Laatstejaarsstudenten schatten hun kansen op de arbeidsmarkt hoog in. Berichten over afslankingen en faillissementen zetten geen
domper op hun verwachtingen: ze zijn optimistisch en denken snel werk te vinden. Ook de loonsverwachtingen van jongeren die
binnenkort afstuderen lijken niet getemperd door de economische crisis. Gemiddeld verwachten ze netto 1.500 euro te kunnen
verdienen. Na vijf jaar rekenen mannen een maandloon van 2.500 euro, bij vrouwen is dat 2.000 euro. De overheid blijft populair als
werkgever (op de vijfde plaats met 22,7%). Ook de klassieke sectoren doen het goed, zoals consultancy (39,3%), banken en
verzekeringen (35,4%) telecommunicatie (26,7%) en distributie en logistiek (25,4%). De cijfers komen van onderzoekers van de Vlerick
Management School. Ze ondervroegen 1.100 laatstejaars van Vlaamse hogescholen en universiteiten, vooral uit economische
richtingen.
≠ wie afstudeert maar wie afstudeert aan de Management School.
5
,0.2 Overzicht
1. Methodologische reflectie
2. Sterktes/zwaktes van methoden
3. Stappen in onderzoek
4. Principes, criteria en problemen
5. Onderzoeksopzet formuleren
6. Kritisch evalueren van onderzoek
Inhoud
• Voorstelling methoden in theorie
• Toepassing via voorbeeld (artikel of lezing)
Evaluatie
• Kennisvragen
• Vergelijkingsvragen
• Toepassingsvragen
• Evaluatieopdracht : 1 korte paper
• 28/09 Inleiding
• 5/10 Varianten van communicatiewet. onderzoek
• 12/10 Kwantitatieve inhoudsanalyse
• 19/10 Kwalitatieve inhoudsanalyse
• 26/10 Survey-onderzoek
• 9/11 Diepte-interview en focusgroep
• 16/11 Digitale etnografie
• 23/11 Experiment en netwerk-analyse
• 30/11 Participerende observatie en case study
• 07/12 Framing-analyse en toepassingsopdracht
• 14/12 Gastles: VRT onderzoek
0.3 Masterproef
• Cf. leidraad: lezen en herlezen voor je begint te schrijven!
• 15 studiepunten
• Aansluiten bij studierichting
• Model: wetenschappelijk artikel
- 10.000-12.000 woorden
- Kwaliteit boven kwantiteit
Structuur:
• Research article verschil in body: minder vast bij review
• Review article
1. Titelpagina: titel, naam, richting, jaar
2. Abstract: samenvatting (150-250 woorden), sleutelwoorden (4-8) en ‘word count’
3. Inhoudstafel
4. Inleiding: probleemstelling, relevantie, structuur
wat, waarom en hoe?
6
, 5. Body
a. Research
- Literatuur: belangrijkste, niet opsommen
- Methoden: expliciteren
- Resultaten: belangrijkste, toelichten
b. Review: geen vast stramien
6. Discussie – conclusie
7. Bibliografie
8. Tabellen en figuren: in tekst (evt. bijlagen)
Taal
• Nederlands, Engels na aanvraag
• Correcte taal is ook evaluatiecriterium
• Goed Nederlands : bv. samenstellingen aan elkaar (TV viewer versus televisiekijker)
• Spelling en geslacht: check woordenboeken
• Media is meervoud
• Dt-fouten!!! Niet te veel als een boek: 1. en 1.1. en
1.1.1.
Gewoon titel en paragrafen zond titel
Referenties
• APA-style Inleiding: aanleiding is bv de actualiteit
• In tekst: familienaam (jaartal) probleem toelichten, in kaart brengen
• In bibliografie:
Familienaam, initialen (jaartal). Titel. Plaats: Uitgever. Body: gekozen methoden motiveren!
• Altijd verwijzen: plagiaat verboden!
- Parafraseren of citeren kan wel Niets wegmoffelen: zwaktes ook aanhalen!
- Zware sancties bij plagiaat Anders: “is de schrijver er zich wel bewust
- Controle via Safe-assign van?”
Resultaten: bij kwan: zowizo puur
Beoordeling: beschrijven wat je hebt gedaan (saai)
• Probleemstelling Bij kwal kan je soms koppelen naar
• Literatuurstudie literatuur..
• Empirisch onderzoek
• Conclusie Discussie/ conclusie: implicaties van de
• Vorm (structuur, taal, lay-out) gevonden cijfers hier pas dieper ingaan
• Bronvermelding op resultaten! + implicaties: wat nog in
• Kwaliteit startpaper later onderzoek?
!! niets nieuw aanhalen!
+ terugkoppelen naar literatuur
Procedures
• Keuze onderwerpen en promotor
- Lijst onderwerpen op blackboard – administratie masterproef PSW
- Masterbeurs 28/09 – 12.30-14.00u: uitleg bij titel of eigen onderwerp bespreken
- Indienen gemotiveerd voorstel via Blackboard tegen 12/10 (14.00u)
- Motivatie: niet persoonlijk, wel maatschappelijk en academisch; wat je wil onderzoek en hoe
- Indien niet geselecteerd: opnieuw proberen, onderwerp vastleggen bij promotor
voor 26/10
• Begeleiding: promotor
7
