Ethiek in de zorg: Les 2
0. Inleiding
Ethiek (≠ moraal) : wat is dit?
Systematisch nadenken over moraal
Bestuderen en analyseren van moraal (reflecteren)
Moraal: geheel van waarden en normen dat voor een persoon of groep van
belang is
Verschillend van recht:
= ‘gestolde ethiek’: discussies over een ethisch onderwerp kunnen recht doen
ontstaan, vastgelegd in een wet:
‒ Vb. abortuswet, euthanasiewet, ….
Geheel van waarden en normen over een bepaald onderwerp waar we als
samenleving
consensus over hebben.
‒ Maatschappelijke en ethische discussies kunnen leiden tot aanpassing hiervan
1. Normen en waarden
Normen:
Norma (= Latijn): richtsnoer, maatstaf of regel
Concrete richtlijnen voor het handelen
Algemeen aanvaarde gedragsregels
Wat actueel als maatschappelijk, in groep als standaard geldt
Wat normaal bevonden wordt
‒ Reikwijdte kan verschillend zijn:
– Bepaalde maatschappij
– Bepaalde sociale groepen
‒ ‘ongeschreven regels’
Sterk afhankelijk van religieuze, culturele, sociale, maatschappelijke achtergrond
1
,Wapenwet in de Verenigde Staten vs waarde van beschermwaardigheid
Permissiviteit voor seksueel misbruik/seksisme
Behandeling van tienermoeders in Ierland
– Sterk cultureel bepaald en tijdsgebonden
Wat binnen een bepaalde context verwerpelijk is, kan in een andere context
betekenisloos zijn of positief gezien worden
• In de ogen kijken
• Afspraken maken
• Je laat vrouwen voor gaan
• Je gaat niet zitten bellen/sms-en tijdens een etentje in een restaurant
• …
Belangrijk om te weten welke waarden en normen je gebruikt binnen een
referentiekader!
Ethiek is niet hetzelfde als moraal
= Systematisch nadenken over moraal, reflecteren, nadenken en analyseren van
het moraal om tot een goed handelen te komen
Moraal: waarden en normen die voor een bepaalde groep van belang is
Ethiek is ook niet hetzelfde als recht: het is niet omdat je een bepaalde
ethische overweging hebt dat dit ook juridisch correct is (bv. euthanasie
ethisch reflecteren kan nuttig zijn om tot een aanpassing van een wet te komen)
Normen: maatstaf of regel = concrete richtlijnen voor het handelen (bv.
protocol), gedragsregels die in een bepaalde samenleving gelden
Wat voor ons normaal is, kan voor een andere maatschappij niet normaal zijn
(bv. wapenwet VS, tienermoeder Ierland)
Cultureelgebonden en tijdsgebonden (bv. te laat komen op consultatie)
Normen:
Norma (= Latijn): richtsnoer, maatstaf of regel
Concrete richtlijnen voor het handelen
Algemeen aanvaarde gedragsregels
Wat actueel als maatschappelijk, in groep als standaard geldt
Wat normaal bevonden wordt
2
, ‒ Reikwijdte kan verschillend zijn:
– Bepaalde maatschappij
– Bepaalde sociale groepen
‒ ‘ongeschreven regels’
Sterk afhankelijk van religieuze, culturele, sociale, maatschappelijke achtergrond
Wapenwet in de Verenigde Staten vs waarde van beschermwaardigheid
Permissiviteit voor seksueel misbruik/seksisme
Behandeling van tienermoeders in Ierland
– Sterk cultureel bepaald en tijdsgebonden
Wat binnen een bepaalde context verwerpelijk is, kan in een andere context
betekenisloos zijn of positief gezien worden
• In de ogen kijken
• Afspraken maken
• Je laat vrouwen voor gaan
• Je gaat niet zitten bellen/sms-en tijdens een etentje in een restaurant
• …
Waarden:
‒ Van een hogere orde
‒ Idealen en motieven die in een samenleving of groep nagestreefd worden
‒ Opvattingen over wat wenselijk is
‒ Principes die richting geven aan het handelen
– Vb. autonomie, beschermwaardigheid, rechtvaardigheid
‒ Generiek voor meerdere maatschappelijke domeinen (niet beperkt tot de zorg)
Waarden: van een hogere orde, motieven die we proberen na te streven (bv.
autonomie, rechtvaardigheid) 10 WAARDEN KOMEN TERUG OP EXAMEN
Ook generieke waarden (bv. vrijheid, geluk, welbevinden…)
Normen; Dagen uit tot overtreding (bv. 55 rijden waar je 50 mag)
Waarden: moet eigenlijk proberen te motiveren
3