Zeer nauwkeurige aantekeningen van alle hoorcolleges van Vroegmoderne Geschiedenis en ook aantekeningen bij werkcollege 1 t/m 4. Omdat het een openboek tentamen was, en je dus alle samenvattingen erbij kon houden, heb ik de hoorcolleges bijna woord voor woord overgetypt in dit document, om zo nauwk...
De vroegmoderne geschiedenis: tussen 1500 en 1900 (tussen de middeleeuwen en het
begin van de moderne tijd)
Hoe nieuwe van de ‘Nieuwe (Vroegmoderne) Tijd?’
Wat was er nou zou nieuw aan deze Vroegmoderne Tijd?
- Renaissance
- Globalisering
- Reformatie
Deze ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat historici achteraf hebben gezegd dat rond
1450/1500 een ‘nieuwe’ of vroegmoderne [‘early modern’] tijd aanbrak. Ook tijdgenoten
waren zich van grote veranderingen bewust (vgl. voorbeelden in powerpoint: Campanella,
Erasmus, Galle)
- Schilderij: Hans Holbein ‘’De ambassadeurs’’ ca 1533 → er zit een rijkdom aan
symboliek in het schilderij - 3 cruciale thema’s in het schilderij:
- allerlei luxe objecten (muziekinstrumenten, wetenschappelijke
meetinstrumenten, één boek met latijns opschrift) → dit laat zien dat er een
revolutie plaatsvond in Europa → hernieuwde belangstelling naar Klassieke
Oudheid (willen breken met waarden en gebruiken van middeleeuwen) en de
uitvinding van de boekdrukkunst. Herleving teksten van de oudheid.
Verandering: opkomst Renaissance
- Ook op het schilderij attributen (wereldbol, perzisch tapijt, jas van sabelbont,
en meetkundige instrumenten) die subtiel verwijzen naar contacten met de
nieuwe wereld → Christopher Columbus die delen van de wereld ontdekt. Jas
en tapijt laten zien dat ze producten hebben geïmporteerd van andere delen
van de wereld. Verandering: Globalisering
- De compositie van de mannen en bepaalde objecten toont aan dat
kunstenaars op de hoogte raakten van bepaalde hoeken, compositie
- Ook religieuze symboliek in het schilderij → Jezus in de hoek, een boekje met
psalmen uit de Bijbel (maar wel in de vertaling van Martin Luther → begin van
de protestantse reformatie) → dit schilderij weerspiegelt dus ook de
crisis/scheuring van de Westelijke Christelijke Kerk door de protestante
reformatie. Leidde tot hele andere ideeën over geloof, tolerantie, nieuwe
ideeën over man en vrouw zijn etc. Verandering: Reformatie
Wat is nieuw aan de Nieuwe of Vroegmoderne Tijd?
- Renaissance + Globalisering + Reformatie
- Hoe nieuw waren deze veranderingen daadwerkelijk?
- Critici op het idee van deze volledig nieuwe veranderingen:
- Renaissance? Er waren ook tijdens middeleeuwen als ‘renaissances’
geweest. Belangstelling voor klassieke oudheid was nooit helemaal
weggeweest.
, - Globalisering? Ook in de middeleeuwen al contacten met Aziatische,
Afrikaanse en Amerikaanse werelddelen? (denk aan de kruistochten, de reis
van Marco Polo, of de vestigingen van vikingen in Noord-Amerika)
- Reformatie? Middeleeuwen kenden ook religieuze diversiteit (joden, moslims)
en verdeeldheid onder christenen.
Er zijn ook critici, die vinden dat we deze breuk rond 1500 niet moeten overdrijven:
- Ook tijdens de middeleeuwen waren er ‘renaissances’ geweest. Belangstelling voor
klassieke oudheid was dus nooit helemaal verdwenen
- Ook in middeleeuwen bestonden er al (sporadische) contacten tussen Europa en
Aziatische, Afrikaanse en zelfs Amerikaanse werelddelen
- Ook de middeleeuwen kenden al religieuze diversiteit (joden, moslims) in Europa en
verdeeldheid onder christenen
De Renaissance & kenmerken:
Letterlijk: ‘wedergeboorte’, m.a.w. een hernieuwde belangstelling voor de klassieke cultuur
van de oudheid (Grieken en Romeinen). Zichtbaar vanaf ca. 1350/1400 in Italië, verspreid
zich in 15e en 16e eeuw over heel Europa. Kenmerkend zijn:
Humanisme:
- Teksten uit klassieke oudheid dienen inspiratiebron voor huidige tijd te zijn. Ze dienen
een praktisch nut.
- Educatie cruciaal om kennis van klassieken te verspreiden
- Boekdrukkunst helpt humanistische idealen te verspreiding. Voorbeelden Petrarca,
Machiavelli, Erasmus
- Door het lezen van teksten uit die tijd (waarvan sommige in vergetelheid waren
geraakt) konden de idealen uit de klassieke oudheid weer naar boven worden
gehaald
- Waarom gebeurde dit? Had te maken met de groei van trotse Italiaanse
steden → ze zochten naar nieuwe symbolen/verhalen die de grootsheid van
hun stad of regio konden visualiseren en beklemtonen → ze vonden dit in
teksten en ideeën uit de klassieke oudheid.
- Het bestuderen van klassieke talen werd aangemoedigd vooral omdat het
een praktisch nut had en maatschappelijke relevantie waar je zelf mee aan de
slag moest → het was erg belangrijk voor een opleiding,
- Voorbeeld van het bestuderen van klassieke talen: Niccolò Machiavelli
(1469-1527) → ‘’Il Principe’’ (De Vorst)
- Educatie van cruciaal om kennis van klassieken te verspreiden
- Boekdrukkunst help om de humanistische idealen te verspreiden
- Dit was geen Europese uitvinding (techniek was al bekend in China
voordat het naar Europa komt) → Johannes Gutenberg brengt het
naar Duitsland/Europa
- deze uitvinding zorgt voor een grote impact van verspreiding van
boeken en nieuws → transformeerde samenleving en zorgde voor
razendsnelle verspreiding van humanisme en cultuur renaissance →
goedkope en snellere verspreiding van boeken en ander drukwerk
- Snelle verspreiding van kennis door Europese samenleving
, - Humanisten maakten vol gebruik van deze nieuwe technologie om
hun ideeën te verspreiden, maar ook door klassieke teksten breder
toegankelijk te maken (ze brachten ook vertalingen op de markt zodat
het gewone volk het ook kon lezen en begrijpen)
Erasmus was in de zestiende eeuw als beroemd van vertalingen van klassieke auteurs,
maar ook religieuze werken en brieven die hij uitwisselden met andere humanisten
Baldassare Castiglione
- Hij schreef een soort van opleiding hoe je je moest gedragen als een humanistische
man in het dagelijks leven → een soort etiquette boek
- Voorbeeld hiervan: De Renaissance Elleboog (héél veel schilderijen tonen
mensen die hun elleboog uitsteken en hand in hun zij zetten.) Dit was een
soort van body language dat je een humanistische man was
Herleving van klassiek kunst
In kunst en architectuur een sterke behoefte aan imitatie (imitatio) en overtreffing (aemulatio)
van klassieke stijlen en bouwwerken. Voorbeelden: Dom van Florence, St Pieter in Rome,
werken van Leonardo Da Vinci,
Michelangelo.
- de koepelconstructie kwam terug en werd ontzettend populair!
- In Florence en Rome
- Ook in de beeldhouwkunst:
- Ze probeerden de klassieken te imiteren en overtreffen
- Translatio, Imitatio en aemulatio (vertaling, navolging, verbetering)
Paradox: Renaissance en humanisme waren vernieuwend door conservatief te zijn ( terug
naar de klassieke oudheid) Inspiratie voor de toekomst haal je uit het verleden. (cynisch
wereldbeeld)
Waarom ontstond de Renaissance in Italië
- Klassieke oudheid hier nog tastbaar aanwezig in bijvoorbeeld gebouwen
- Politieke, sociale en economische infrastructuur bevordert patronage van
Renaissancekunst → (rivaliserende stadstaten van Siena, Florence) In de vijftiende
eeuw bestond de staat Italië niet, maar was het verbrokkeld en bestond uit allerlei
stadstaten. Maar deze verbrokkelde structuur leidde tot enorme onderlinge rivaliteit
en competitie → zichtbaar in economische en politieke zien en op het gebied van
kunst patronage (ze wilden allemaal de mooiste kerk of stadhuis)
- Invloedrijke stedelijke families (bijvoorbeeld de Medici) hadden erg rijke
ambities en zij gaven veel kunstenaars opdracht tot schilderijen → Belangrijk
voor begrijpen van functie schilderij, wie heeft ervoor betaald? Voor wie is het
gemaakt
- De inname van Constantinopel (1453) door de Ottomanen brengt geleerden en
klassieke teksten naar Italië
- Toen Constantinopel (werd beschouwd als erfgenaam van klassieke oudheid)
viel en in handen kwam van de Ottomanen (islamitisch) vluchtten veel
christelijke geleerden weg en namen belangrijke klassieke en griekse antieke
teksten mee die al vele jaren opgeslagen hadden gelegen in de bibliotheken
, van Constantinopel -> aankomst van deze teksten in Italië stimuleerde ook de
studie daarnaar en de studie van het Grieks.
ontwikkelingen:
- majolica: aardewerk van glazuur en decoraties met elementen uit andere
samenlevingen en culturen dat razend populair was in de Renaissance
Was de Renaissance niet vooral een elitaire vorm van mannelijke vrijetijdsbesteding?
- De rol van vrouwen in de Renaissance (invloed d.m.v. patronage, zie voorbeeld in
reader van werkcollege)
- Artemisia Gentileschi en Sofonisba Anguissola waren vrouwelijke kunstenaars die
veel schilderijen schilderden in hun leven → er kwam een vrouwelijke patronage in
kunst + Thomas More (Engelse humanist) gaf zijn dochters toegang tot een goede
educatie
Hoe kwamen ‘gewone’ mensen in aanraking met de cultuur van de Renaissance? De
Renaissance voor ‘de grote massa’: publieke gebouwen, openbaar vertier, boeken, gedrukte
teksten, scholing
- Publieke kunst (schilderijen, beeldhouwwerken) en gebouwen (stadhuizen, kerken)
maken nieuwe kunstvormen ook toegankelijke voor de grote massa
- Openbaar vertoon (processies, festivals) weerspiegelt nieuwe idealen van stadselite
- Boeken en gedrukte afbeeldingen (voor de mensen die niet kunnen lezen) bereiken
ook breder publiek
Hoe verspreidde zich deze cultuur naar de rest van Europa?
- Kunstenaars uit Frankrijk, Duitsland en Nederland etc trekken zelf naar Italië om de
kunstwerken, gebouwen en teksten van de Renaissance cultuur zelf te bestuderen
en trekken dan weer terug naar hun thuisland om de Renaissance cultuur te
introduceren daar.
Hoorcollege 2: Reformaties
De crisis en scheuring van de kerk → wordt aangeduid als de reformatie
Wat waren de geloven rond 1500?
- Er was maar één God, dus ook maar één kerk en één christelijke gemeenschap →
de katholieke kerk is de enige universele kerk voor iedereen die in God gelooft
- Geloven doe je samen (het is niet privé, maar juist voor het publiek. Het is iets
openbaars)
- Religie is niet te scheiden van politiek, economie of sociale structuren in samenleving
(corpus christianum alles is doordrenkt door het gemeenschappelijke christendom)
→ het geloof was een manier van leven, een vorm van bestaan dat verwikkeld zat
met alle aspecten van de samenleving. Religie liep over in economie, politiek en
sociale structuren
Katholicisme anno 1500 (in een notendop):
1. De Bijbels (bestaande uit Oude en Nieuwe Testament) is het woord van God → de
Bijbel heeft God laten opschrijven over hoe je als vroom Christen moet gedragen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cayalisanne. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
