Les 1: Wat is ethologie
Gedragsbiologie/ethologie = biologische benadering van gedrag: wetenschappelijke
studie van gedrag vanuit de evolutietheorie
Geschiedenis
● Oude Grieken (384 vC): Aristoteles:
- groeperen op basis van gemeenschappelijke kenmerken
- scala naturae: ladder van het leven (planten - dieren - mens -
god)
- geen onderscheid mens en dier
● 1890: Geoffroy Sint Hillaire: (Frans)
- gebruikte als eerste “ethologie”
- pleitte voor onderzoek in natuurlijk leefmilieu (>< Cuvier)
● 1930: Oskar Heinroth: (Duits)
- richtte zich op erfelijke aspecten
- dierentuin beheerder (aquarium Berlijn & grootbrengen vogels)
- zorgde voor populariteit ethologie in Duitsland
- toepassen methodes comparatieve morfologie op gedrag
- imprenting
- mentor Konrad Lorenz
● einde jaren 30 & begin jaren 40:
Konrad Lorenz: (Oostenrijker)
- doctoreert op de vlucht van vogels
- imprenting op ganzen (bv. ‘Martina’)
- tijdens oorlog: militair psychiater & soldaat in Rusland
→ 4 jaar in Armeense gevangenis (thuis dood
verklaart)
- publiceert diverse populaire wetenschappelijke werken
- bestudeert instinctief gedrag
- hydraulisch model van Lorenz (over prikkels, ‘intern
releasing mechanism’ & ‘fixed action pattern’
, Niko Tinbergen: (Nederlander)
- geboren in Den Haag
- meest invloedrijkste van het triumviraat
- onderzoek zilvermeeuw (snavelmodellen) & graafwesp
(experiment dennenappel kring rond nest)
- verhuisde naar Groenland
- objectieve manier van werken, GEEN antropomorfisme
- veldwerk
- oprichter tijdschrift ‘Behaviour’
- studeerde ook aan Oxford
- ‘4 vragen van Tinbergen’ / ‘the four why’s’
Karl Von Frisch: (Oostenrijker)
- experimenten met bijen: de bijendans (communicatie over voedsel)
→ rondedans: het voedsel bevindt zich binnen een straal van 50m
een cirkelvormige beweging, waarbij men terugkeert
op zijn passen
→ kwispeldans: “ buiten een straal van 50m
een kwispelbeweging in een halve cirkel, de hoek
van de kwispelbeweging = de hoek die de zon
maakt met de voedselbron waarbij met de korf als
hoekpunt
Triumviraat: Konrad Lorenz, Niko Tinbergen & Karl Von Frisch
1973: kregen nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde
Europa: Ethologie >< Amerika: vergelijkende psychologie
- gedrag is aangeboren - gedrag is aangeleerd
- vanuit evolutie - vanuit psychologie
- verschillende soorten - enkele soorten (bv. duiven, ratten)
- in natuurlijke omgeving - in laboratoria
- niet antropocentrisch - antropocentrisch
- triumviraat - Watson &
Skinner (skinnerbox)
(operante conditionering)
, ● na WOII:
‘behaviorisme’ sterft stille dood
antropomorfisme blijft drijfveer van ethologie
Leaky: Brits antropoloog: werft ‘trimates’ aan om de mensapen te bestuderen
- Jane Goodall → chimpanzees (Tanzania)
- Diane Fosey → berggorillas (Rwanda)
- Biruté Galdikas → orang oetan (Borneo)
Sleutelfiguren
● Charles Darwin: (Engels)
- zonder evolutietheorie → geen gedragsbiologie
- natuurlijke selectie/’survival of the fittest’
- mens is onderdeel van de natuur ≠ bovenstaand
wezen
- ‘On the origin of species’ & ‘The Expression of the Emotions in
Man and Animals’
● John Maynard Smith: (Engelse evolutiebioloog & geneticus)
- evolutiebioloog & geneticus
- toepassen speltheorie op evolutieleer
- theorieën van ‘evolutie van seksuele voortplanting’
● Jan Van Hooff: (Nederlands)
- sociaal gedrag en communicatie mensapen
- gelaatsexpressies, evolutie van de glimlach
● Frans De Waal: (Nederlands)
- leerling Van Hooff
, - boek chimpanseepolitiek
- conflictoplossing, verzoening, empathie en de evolutie van de moraliteit
binnen primatengemeenschappen
● John Krebbs & Nick Davies:
- “Behavioural ecology: an evolutionary approach” → invloed
van natuurlijke selectie op de overleving en reproductie van
dieren
- controverse: toepassen van theorieën evolutie van dierengedrag op
mens
→ socioecologie van gedrag = toepassing van evolutietheorieën op
dierengedrag
● Edward Osborn Wilson: (Amerikaan)
- bioloog, onderzoeker naar sociobiologie & biodiversiteit
- myrmecologie = een tak van de entomologie die zich richt
op de studie van mieren
- "Sociobiology the new synthesis", boek over evolutionaire
wortels op sociaal gedrag
● Stephen Jay Gould: (Amerikaan)
- paleontoloog, geoloog & evolutiebioloog
- populair door werken over evolutie (‘Wonderful life’)
- evolutie is onvoorspelbaar
● Richard Dawkins: (Amerikaan)
- etholoog & evolutiebioloog
- popularisering evolutietheorie
- ‘the selfish gene’ & ‘the god delusion’
- ‘meme’ (memory gene) = een culturele eenheid die
overgedragen wordt naar de volgende generatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marenbergen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.