Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
Verwikkelingen in het kraambed
Vroedkundige begeleiding 5
Dystocie in het kraambed of ‘puerperium’ 5
Meest voorkomende problemen bij borstvoeding 6
Inleiding 6
De 10 vuistregels 6
Verkorte ligduur 6
Ontslagcriteria 7
Kwaliteitsindicatoren zorg 7
Ingetrokken of vlakke tepels 8
Pijnlijke tepels 8
Tepelkloven 9
Lekkende borsten 10
Fysiologische stuwing 10
Pathologische stuwing 10
Hypergalactatie v.s. hypogalactatie 10
Advies bij ontslag 11
Diabetes 11
Risicofactoren hypoglycemie 11
Aandachtspunten bij borstvoeding 11
Preventie 11
Borstvoeding en baan 12
Borstvoeding na operatie: borstverkleining en borstvergroting 12
Tekens van niet-effectieve borstvoeding 13
Waarom onvoldoende melk-intake? 13
Wat bij onderproductie? 13
Borstvoeding en medicatie 14
Verschillende classificaties 14
SSRI 14
Borstvoeding en baby 15
Ankyloglossia 15
Stille hongerlijders 16
Hyperbilirubinemie 17
Candida albicans 17
Reflux 18
Vormen 19
Diagnose moeilijk te stellen 19
Behandeling 20
Gevolgen 20
Algemeen beeld gespannen kind 20
Meerlingen 20
Tandemvoeding 21
GVO over melkproductie 21
1
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
Relactatie 21
HIV en transmissie 22
Starten vaste voeding 22
Melkblaar 22
Domperidon 22
Complicaties 23
Specifieke verwikkelingen 23
Bloedingen 23
Risicofactoren 23
Oorzaken: TTTT 24
Behandeling 24
Nazorg 24
Infecties 25
Risicofactoren 25
Soorten infecties: infectie en pijn van het perineum, de vulva en sectiowonde 25
Soorten infecties: endometritis 26
Soorten infecties: urineweginfecties 27
Dreigende UWI 27
Urine-incontinentie 28
Urineretentie 28
Overloopblaas 28
Soorten infecties: sepsis puerperalis 28
Parametritis 29
Soorten infecties: mastitis puerperalis 29
Evolutie: mastitis abcedans 30
Trombo-embolische stoornissen 31
Oppervlakkige tromboflebitis 31
Diep veneuze trombose 31
Longembolie 31
Trombose sagittalis superior of kraamhoofd 32
Preventie van trombose en embolie 32
Schildklieraandoeningen 33
Thyreoïditis 33
Zwangerschap en geboorte 33
Thyreoïditis postpartum 34
Sectio 34
Ijzertekort 35
Psychosociale aspecten 35
Psychische problemen in het peripartum 35
Somatogene v.s. psychogene pathologie 35
Psychologische kwetsbaarheid in de perinatale periode 35
Psychologisch kwetsbaar v.s. psychische stoornis 36
Waarom moet je dit als VV kunnen herkennen? 36
Perinatale psychische stoornis 36
2
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
Classificatie 36
Psychopathologische stoornis 36
Stemmingsstoornissen 37
Postpartale blues 37
Postpartale depressie 37
Postnatale depressie 38
Risicofactoren 38
Mogelijke gevolgen van een PP depressie 39
Prognose en behandeling 39
Essentiële informatie voor patiënt en familie 39
Angststoornissen 39
Perinatale angststoornissen 39
Tocofobie 40
Pathologische angst detecteren? 40
De Wilma Delivery Expectancy Scale (W-DEQ) 40
Indicatie voor depressie? 41
Angst? 41
De 4 basisprincipes 42
Postpartale psychose/puerpale psychose 42
Verloop 42
Posttraumatische stress-stoornis PTSS 43
Proces van traumatisatie 43
Inzetten op perinataal welzijn 44
Zorgpad i.f.v. psychische perinatale stoornissen 44
Pijlers psychische perinatale zorg 45
Rol als vroedvrouw 45
Contextuele therapie 46
Dimensie van de feiten (1) 46
Dimensie van de psychologie (2) 46
Dimensie van de interactie (3) 47
Dimensie van de relationele ethiek (4) 47
Pijler 1 van de relationele ethiek = loyaliteit 47
Existentiële en verworven loyaliteit 47
Verticale en horizontale loyaliteit 47
Loyaliteitsconflict 47
Onzichtbare loyaliteit 48
Gespleten loyaliteit 48
Pijler 2 van de relationele ethiek = rechtvaardigheid 48
Destructief recht 48
Verstoorde balans tussen geven en nemen: destructieve parentificatie 48
Schuld, schuldgevoel, existentiële schuld, ontschuldiging 48
Bekkenbodem problemen - Dr. Vermandel Alexandra 49
Inleiding 49
Waar komt bekkenbodemproblematiek voor? 49
3
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
Urinaire incontinentie 49
De samenwerking tussen kinesitherapeuten en vroedvrouwen 50
Levensloop van de bekkenbodem 50
De bekkenbodem = een grote spier 50
Voorkomen van urine incontinentie 50
Anatomie van blaas en urethra 50
Blaas 50
Urethra 51
Anatomie van de bekkenbodemspieren 52
De lagen 52
Spieren van de oppervlakkige laag 53
M. Sfincter ani externus 53
M. Bulbocavernosus 53
m. Ischiocavernosus 53
Seksuele functiestoornis 53
M. transversus superficialis 54
Spieren van de middelste laag = diafragma urogenitale 54
M. Transversus perinei profundus 54
M. Sfincter urethrae externus 54
Spieren van de diepere lagen = diafragma pelvis 55
M. Levator ani 55
M. Coccygeus 56
Totaalplaatje 57
Vergelijking met andere zoogdieren 58
Belangrijkste functie van de BB 58
Bekkenbodem: spieren nodig voor 58
Fysiologie van de lagere urinewegen 58
Pollakisurie 59
Zeldzame mictie 59
Nycturie 59
Alcohol 59
Cafeïne 60
Spiegel van de ziel 60
Plashouding 60
Invloed blaas op darm en omgekeerd 61
Informatief gesprek en klinisch onderzoek 62
Voorlichting van de patiënt 62
Klinisch functioneel onderzoek 62
Anatomische evaluatie 62
Optimale functie bekkenbodem 63
Welke spieren palperen we? 64
PPV: tonus van de bekkenbodemspieren 66
Differentiaal diagnose zakkingen 66
Evaluatie van het urineverlies 67
4
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
Urine-incontinentie: vormen, oorzaken en gevolgen 68
Stress-incontinentie 68
OAB = overactive bladder 69
Zwangerschap bevalling en BBD 70
BB-dysfuncties: levator ani en sfincter ani onder druk 70
Bekkenbodemdisfuncties tijdens de zwangerschap 71
Prolaps/coele 72
Fecale incontinentie 73
OASIS 73
AI risicofactoren 73
Peripartum pelvic pain - Dr. Nathalie Roussel 73
Lokalisatie van de klacht 74
Evaluatie 74
Kenmerken 74
Incidentie 75
Stabiliteit 75
Spierketens 75
Risicofactoren voor PPPP 77
Oorzaken (hypotheses) 77
Klinisch onderzoek 78
Biomechanica bekken 80
Behandeling 80
Advies en informatie 80
Hulpmiddelen en ondersteuning 80
Symmetrie bekken herstellen 80
Inzicht in invloed van houdingen en bewegingen op klachten 81
Wetenschappelijke evidentie 81
Vroedkundige begeleiding
Dystocie in het kraambed of ‘puerperium’
● Vroeger 12 dagen → nu ong. 3,8 d
● 6w tot involutie
● 9 maanden ontzwangeren
● De zorg in kraamperiode heeft 2 grote doelen
- Voorlichting, begeleiding en ondersteuning kraamvrouw + partner
- Observatie moeder + kind → behandeling indien nodig
● In kraamperiode staat centraal
- Herstel lichaam → ontzwangeren
- Lactatie
- Aanpassen pasgeborene aan extra-uteriene leven
- Aanpassing ouders aan leven met kind, met nadruk op ouder-kind binding
● Ouders vooral praktische tips nodig
5
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
● Meest genoemde klachten tijdens kraamperiode: vermoeidheid, naweeën,
perineumproblemen, urine- en ontlasting problemen, (ruim) bloedverlies,
borsten/borstvoeding (bv. kloven, stuwing, pijn), hoofdpijn, rugpijn, verkoudheid
Meest voorkomende problemen bij borstvoeding
Inleiding
● BV gebaseerd op 10 vuistregels
● Enkele regels zoals geen KV adverteren alsof het even goed is als BV
● Ouders zelf recht om te kiezen tussen BV/KV (informeren, voor- en nadelen,
non-biased)
De 10 vuistregels
Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen zorg te dragen voor:
Vuistregel 1: ‘policies’
● Dat zij een beleid ten aanzien van BV op papier hebben, dat standaard bekend
gemaakt wordt aan alle betrokken medewerkers.
Vuistregel 2: ‘training’
● Dat alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren, die noodzakelijk zijn
voor uitvoeren van het beleid.
Vuistregel 3: ‘antenatal preparation’
● Dat alle zwangere vrouwen voorgelicht worden over de voordelen en praktijk van BV
geven
Vuistregel 4: ‘early contact’
● Dat moeders binnen het uur na de geboorte van hun kind geholpen worden met BV
geven
Vuistregel 5: ‘guidance’
● Dat aan vrouwen uitgelegd wordt hoe ze hun baby aan moeten leggen en hoe zij de
melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder gescheiden
moet worden. Hands-off begeleiding erg belangrijk!
Vuistregel 6: ‘use of supplements’
● Dat pasgeborenen geen andere voeding dan BV krijgen, noch extra vocht, tenzij op
medische indicatie.
Vuistregel 7: ‘rooming in’
● Dat moeder en kind dag en nacht bij elkaar op de kamer mogen blijven (rooming-in).
Vuistregel 8: ‘feeding on demand’
● Dat BV op verzoek wordt nagestreefd.
Vuistregel 9: ‘teats and pacifiers’
● Dat aan pasgeborenen die BV krijgen geen speen of fopspeen gegeven wordt.
Vuistregel 10: ‘continuing support’
● Dat borstvoedingsbegeleidingsgroepen (moedergroepen) gevormd kunnen worden
en dat vrouwen bij het beëindigen naar deze groepen verwezen wordt.
Verkorte ligduur
● Van 5,13d (2007) naar 4,01d (2016)
6
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
● Oktober 2014 project in 4 zkh: ‘bevallen met verkort ziekenhuisverblijf’ →
rapport op federale overheidsdienst
- Deel zorg verschuift naar thuisomgeving, VV aan huis ingeschakeld (als
stroef ervaren)
- Toekomstige ouders op voorhand informeren, vergemakkelijkt
ziekenhuisverblijf → positieve invloed op zorgtraject
- Ondersteunende rol voor omgeving moeder
- In zkh al afspraken voor follow-up
- Nauwe samenwerking tussen verschillende zorgverleners nodig → betere
continuïteit tussen eerste- en tweede lijn
- Verbeterpunten:
● Kwetsbare mama’s verdienen meer aandacht
● Werkdruk in zkh verhoogd (dezelfde zorg nodig, minder tijd)
● Gegevens digitaal houden → continuïteit garanderen
Ontslagcriteria
Kwaliteitsindicatoren zorg
● Moeder en baby opgevolgd door vroedvrouw
● Vroedvrouw stelt continuïteit van zorg voorop bij perinatale zorgen
● Professionalisering en evidence based werken nodig voor VV + cliëntgerichte zorg
● Postnatale zorg voorbereiden prenataal
● Rekening houden met ontslagcriteria
● Eerste postnatale onderzoek binnen 24u na ontslag (binnen 72u na geboorte)
● Zorgen moeder
- Tijdens eerste 7d beoordeelt VV aantal zaken standaard
- Moeder seronegatief voor rubella, binnen 72u MMR-vaccinatie
(mazelen-rubella-bof), anti D indien nodig
7
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
● Zorgen baby
- Neonaat wegen op D1, 3, 5, 10-12, 1m, 6-8w
- Na ontslag rekening houden met basisparameters (AH, HR, T, M, stg, kleur)
- Min. 1x/d controleren op icterus - visuele inspectie
- Vitamine K profylaxe + vitamine D suppletie
- Bevolkingsonderzoek naar aangeboren aandoeningen
- Gehoortest door Kind & gezin binnen 4w
- Hepatitis B immunoglobulinen indien positief voor HbsAg + vaccinatie
hepatitis B
- 8w nationaal vaccinatieschema
● GVO eerste 24u
- Symptomen potentieel levensbedreigende condities baby, veilig slapen,
veilige hechting
- Fysiologisch herstelproces moeder, symptomen levensbedreigende conditie
moeder
- Voeding: voordelen BV, colostrum, voedingsmomenten, skinnen (zeker bij
KV)
● GVO eerste 6-8w
- Potentieel levensbedreigende situaties voor baby, hygiëne en verzorging,
veilige omgeving en veilig slapen
- Moeder: idem als eerste 24u + hygiëne, voeding en beweging, seksuele
activiteit en anticonceptie
● Huishouden en gezin: VV bevordert goed verloop huishouden + integratie kind
● Gegevensregistratie
- Gevraagde perinatale gegevens registreren bij Studiecentrum Perinatale
Epidemiologie (SPE)
● Extra
- Participatie wetenschappelijk onderzoek
- Contact met collega’s bevorderen en behouden
Ingetrokken of vlakke tepels
● Vlakke tepels nog mogelijk te stimuleren, maar geen rekoefeningen
(methode van Hoffman)
● Behandeling
- Masseren/kolven voor aanleggen
- Snel en veelvuldig aanleggen
- Hongersignalen!!!
- Licht samendrukken borst
- Starten kolven/lepeltje indien binnen 6u aanleggen niet lukt
- Hulpmiddelen? Wachten tot na stuwing → indien na stuwing
nog problemen, tepelhoed overwegen
- Lactatiekundige
Pijnlijke tepels
● Vaak bij moeders met weinig pigmentatie en gevoelige huid
● Blijvende startpijn?
● Gevoelige tepels na bloeding?
8
,Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
● Blaasjes (rood, groot, klein?)
● Pas op voor bloedende kloven
● Kleur tepels: wit/blauw
● Vorm tepels: misvormd, plat, puntig?
● Doorvragen: een beetje pijn is normaal in het begin (bij aanhappen), maar het hoort
aangenaam te zijn na de voeding en geen aanhoudende pijn te zijn.
● Oorzaken (primair)
- Niet goed/verkeerd aanleggen → andere houding proberen (comfort moeder!)
- Stuwing → warmte voor bevordering toeschietreflex + leg baby aan minst
gevoelige tepel tot melk toeschiet en leg dan aan gevoelige kant tot borst leeg
- Te kleine of ingetrokken tepels → siliconen tepelhoedje indien nodig
- Ziekte van Raynaud - vasospasme = verbleken van tepel door compressie
tijdens voeding (pijn erger wanneer weer doorbloed bij loslaten)
(https://www.borstvoeding.com/problemen/aandoeningen/raynauds/#:~:text=Vaak%20verergert%20de%20
pijn%20als,deze%20oorzaken%20weggenomen%20kunnen%20worden.)
- Foutief afkolven
- Schimmel of bacterie
● Oorzaken (secundair - moeder) ● Oorzaken (secundair - neonaat)
- Sectio - Prematuur, dysmatuur
- EA (epidurale anesthesie) - Ziekte of aangeboren
- Langdurige arbeid afwijking
- Kunstverlossing - Ankyloglossia (= te korte
- Algemene narcose tongriem)
- Ziekte of handicap moeder - Pijn
- Aangeboren afwijking - Slaperigheid
- Hyperbilirubinemie
● Behandeling
- Andere houding
- Warmte
Tepelkloven
= kleine kloofjes t.g.v. slecht aanleggen, slechte tepelhygiëne, overgevoeligheid,
stuwing, te kleine of ingetrokken tepels, te kort tongriempje…
● Observeren, signalen ernstig nemen
● Begeleiding
- Wisselende houdingen
- Goede toeschietreflex (privacy, warmte, borsten
voorbereiden door massage…)
- Starten met niet-pijnlijke kant → toeschietreflex →
pijnlijke kant
● Wat bij schade?
- Druppels MM, droog houden, borsten bloot, zon
- Lanoline - lansinoh
- Hydropads
- Zilver caps
● Bloedende kloven?
- Geen CI aanleggen → strikte begeleiding
9
, Mitić Laetitia 2 Vroedkunde 2022-2023
● Eventueel afkolven
● Hulpmiddelen: silvercap, tepelhoedje, tepelbescherming
Lekkende borsten
● Door onvoldoende sluiting kringspier rond tepel lekken melk → mogelijke irritaties
● Lekgaasjes of ‘par laits’, lacto-pads
Fysiologische stuwing
→ Initiële fysiologische stuwing is de toestand waarin de
borsten te vol raken, wat lymfatische en vasculaire
congestie en een oedeem in het klierweefsel in de borst
tot gevolg heeft. Er ontstaat oedeem door een ophoping
van melk, bloed en andere vloeistoffen in de borsten.
Pathologische stuwing
● Productie verminderd
● Ineffectieve voeding
● Verminderde groei neonaat
● Vertraagd of wegvallende toeschietreflex
● Door te weinig stimulatie
- Indien melk gevormd door lactogenese I en II niet voldoende verwijderd →
opstapeling → fysiologische stuwing die pathologisch wordt → verstopte
melkkanaaltjes → borstontsteking
- BV kan falen door onvoldoende heropname van melk en involutie melkklieren
● Door te veel stimulatie
- Te frequent wisselen van borst → extreme lactosynthese door PRL → baby
krijgt ook vetarme melk binnen → lactase-insufficiëntie
- Kan voor buikpijn zorgen → huilen = verkeerd opgevat als hongersignalen
● Preventie
- BV z.s.m. na bevalling, frequent aanleggen, goed, correct aanleggen,
continue rotatie
● Verlichtende maatregelen
- (Vochtige) warmte-applicatie pre voeding en
tussendoor
- Massage borsten
- Manueel afkolven voor te veel aan melk te
verwijderen
- Frequent aanleggen, wisselen houding
- Ijsapplicatie na voeding vermindert zwelling
- Koolbladeren, kwark en gekookte
gember-kompressen (vocht afdrijvend)
- Paracetamol, ibuprofen
- Reverse pressure softening
10
