Dit is een samenvatting van alle hoorcolleges van het vak Medische Sociologie (AB_1169) voor studenten Gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Medische Sociologie
Het bestuderen van de sociale context
Kernvragen:
- Individueel/ maatschappelijk probleem? Biologisch, psychologisch en/ of sociaal probleem?
Inhoudelijke afbakening: waar hebben we het over? Hoe vaak komt het voor? Andere
landen? Hoe is dat te verklaren? Wat zijn grootste risico’s en beschermende factoren? Hoe
beleven jongeren zelf druk?
Medische sociologie:
- Hoe komt medische kennis tot stand? Hoe wordt kennis vertaald en toegepast? Welke rol
speelt sociale context, technologie, diversiteit, lichaam, juridisch kader?
- Academisch redeneren: theoretische begrippen begrijpen en kunnen toepassen
Biomedische model:
- Aannames
o Mind-body dualism: onderscheid lichaam-geest
o Mechanische metafoor: lichaam als machine
o Technologisch imperatief: dwingende effect
o Reductionistisch: biologische uitleg
o Doctrine specifieke etiologie: identificeerbare ziekte-etniciteit, bijvoorbeeld bacterie
- Whig history: presentatie geschiedenis als lineaire vooruitgang, vrijheid en verlichting,
gezondheid
Bio-psychosociale benaderingen:
- Interventies veelal gericht op individu
- Sociaal levert misschien wel meer op. Socio-technische interventie
- Zelfs als bio belangrijk is, kan psychosociaal oorzaak of oplossing zijn. Genetische aanleg voor
depressie
Sociale domein:
- Sociale domein is maatschappij met haar structuren, patronen, instituties, normen en
regelingen. Beïnvloedt gedrag, wat we denken en geloven. Beïnvloedt gezondheid en ziekte
- Sociologie bestudeert samenleven van mensen in grotere/ kleinere verbanden
- Thema’s zoals waarden en normen: sociale controle, macht, dwang; afwijkend gedrag;
positie, status, rollen; groepen, collectieven, netwerken; sociale structuur; sociale
ongelijkheid; cultuur(overdracht); stabiliteit en verandering
Verschillende theorieën en posities:
- Sociologen verklaren sociale domein niet alleen op dezelfde manier: er bestaan verschillende
theorieën
- Sociologen nemen verschillende posities in: onderzoek binnen beleid van verzorgingsstaat,
versus kritisch denker over vooronderstellingen van ziekte en gezondheid
- Wetenschappelijk debat over verschijnselen, oorzaken daarvan, oplossingsrichtingen
Sociologie van gezondheid en ziekte:
, - Biologisch: genen, virussen, cellen
- Psycho: gedrag, opvattingen, coping
- Sociaal: klasse, etniciteit, gender
- (Kritische) sociologie van ziekte, gezondheid en zorg. Bestudeert veronderstellingen
waarmee wij in de maatschappij ziekte, gezondheid en zorg vormgeven
Sociologie in geneeskunde:
- Sociologie in geneeskunde biedt handvatten voor beleid, preventie en public health
Sociology of medicine:
- Sociologie van geneeskunde bestudeert ziekte en gezondheidszorg als verschijnselen
Andere kijk op ziekte en geneeskunde:
- Sociologie van geneeskunde: kritische benadering, waarin dominantie van geneeskunde,
grenzen en functioneren van medische systeem wordt bevraagd
- Sociologie in geneeskunde: onderzoek ten dienste van geneeskunde – zoekt oplossingen
voor medisch gedefinieerde problemen
Waarde van sociology of:
- Handvatten voor omgaan met morele en politieke kwesties
- Ziekte en gezondheid brengen zulke kwesties in hoge mate met zich mee
- Gezondheidswetenschapper dient deze (mogelijke) kwesties te onderkennen, en ermee om
te kunnen gaan
Ziekte en medische kennis als sociale constructie
Medische kennis is constructie, bouwsel gemaakt met behulp van: wetenschap, technologie, sociale-
en culturele ontwikkelingen, patiënten en hun organisaties, biologische factoren, belangrijke
benadering binnen sociologie.
Sociale constructie van medische kennis: bouwsels van mensen
- Natuurlijke categorieën als product van sociale activiteit
- Niet zomaar biologische realiteit
- Medische kennis gecreëerd vanuit sociale wereld: vragen, methoden, antwoorden
- Medische wereld legitimeert niet alleen ziekte, maar creëert ook mogelijkheid van ziekte
- Volgens antropologen en sociologen is geneeskunde belief system en cultuurspecifiek
Wat sociale constructie niet is:
- Sociale constructie van ziekte is niet: invloed van sociale factoren op ziekte X
- Wel: sociale factoren die hebben bijgedragen aan vormgeving, benoeming, construct ziekte X
- Is dus sociologie van geneeskunde
Ziekte kennen ≠ natuur kennen zoals die buiten ons bestaat?
- Sociaal-constructivisme: kennis is afhankelijk van context; medische kennis is geconstrueerd
niet gevonden
- In loop van geschiedenis verandert kennis – lichaam wordt anders ervaren
- Met hun kennis benaderen mensen die natuur
- Die natuur zit niet zoals zij “is” in bouwsel ziekte dat mensen hebben gemaakt
,Zes benaderingen van sociaal-constructivisme:
1. Problematization of reality
a. Geen vaststaande realiteit. Ziekte-etniciteit afhankelijk van sociale praktijken;
gedefinieerd op zeker moment en plaats m.b.v. bestaande mogelijkheden en
theorieën
2. Social creations of facts
a. Feiten zijn product van wetenschappelijke disciplines binnen context – en
b. Gecreëerd door vertogen en praktijken
3. Medical knowledge mediates social relations
a. Idee dat medische kennis objectief is verbloemd dat bestaande sociale structuren
worden door medische kennis in stand gehouden, bekrachtigd of veranderd
b. Ziekte categorieën zijn uitkomst van sociale politieke conflicten
4. Application of technical knowledge
a. Geneeskunde controle over technologische procedures en praktijken
b. Verlostang: gynaecologen versus verloskundigen
c. Toepassing/ gebruik: interpretaties en oordelen – veranderen praktijken
5. Medicalization
a. Aspecten van normale leven die tot medisch probleem verworden
b. Veroudering, zwangerschap en bevalling, seksualiteit (Viagra), verdriet en slaap, druk
gedrag, industrie
6. Sociology of diagnosis
a. Categorie – proces – consequentie
b. Toewijzing label/ diagnose legitimeert, geeft verklaring, brengt samenhang in
klachten, legitimeert ziektegedrag, en zorg
c. Categoriseren, diagnosticeren, consequenties
d. Bepalen van wat er mis is met patiënt en dat labelen = diagnose. Proces, categorie,
consequenties
e. Diagnose bepaalt: wat telt als ziekte, verklaart, legitimeert ziekenrol, verschaft
toegang tot middelen/ zorg
f. Is dus basis van medische autoriteit
Kritische noot over sociaal constructivisme:
- Empiristen: kijken naar en beschrijven echte objecten. Meten is weten = waar
- Sociaal constructivisten: medische kennis uitkomst van sociaal proces (wetenschap is
interactie)
o Realisme (er is externe realiteit, en dus, biologie) versus
o Radicalisme (alles is constructie, er is geen biologische basis)
o Relativisme: als alles sociale constructie is, dan is ook sociaal constructivisme een
sociale constructie
- Zonder kennis geen vooruitgang – geen bijdrage aan gezondheid
- Kritiek op nadruk op medicalisering
Wat is vertoog/ discussie?
- Discourse = vertoog = manier van doen en praten
- Medische thema’s gecreëerd door taal en praktijken; wanneer vertoog verandert, verandert
ook focus
- Foucault’s medical gaze – medische blik waardoor ziekte zichtbaar werd voor arts
, Samenvatting:
- ‘Argument that all knowledge is socially contingent is not same as statement that all
knowledge is worthless, rather, if attempts to gain an alternative understanding as to how
knowledge is created.’
- Daagt medische autoriteit uit
- Wetenschappelijke kennis en technologie ondersteunt autoriteit van geneeskunde
- Het bestaan van waarheid valt te betwisten postmodernisme
- Hoe kijken we later terug op constructies van deze tijd?
De constructie
van
lekenkennis
Centrale vraag voor
medisch sociologen: wat
is sociale, culturele,
politiek, historische
context die deze
ontwikkeling verklaart?
Hoe we als samenleving nu omgaan met gezondheid:
- Healthist society
o Healthist society is Nettletons sociologische kritiek op manier waarop we nu met
gezondheid omgaan
Commodification, commercialization and consumption of health
Kritiek op neoliberale benadering van gezondheid
Gezondheid als: product, identiteit, doel en maat, norm
- Voorbeeld van sociologische analyse van gezondheid (vanuit kritisch neoliberaal perspectief)
- Laat zien hoe medisch sociologen morele vragen opwerpen, en onderzoek doen naar
processen van in- en uitsluiting
- Is verantwoordelijkheied van wetenschappers (medisch sociologen) om dominante normen
en discoursen kritisch te bevragen
o Gezondheid als belangrijkste waarde, altijd, overal en voor iedereen?
o Individualiseren van verantwoordelijkheid voor ziekte en gezondheid?
o Hoe gaan we om met schuldvraag?
Hoe gezondheid en ziekte worden gedefinieerd:
- Wat is gezondheid?
o Negatief biomedisch model, afwezigheid ziekte
o Positief definitie WHO, holistisch, mentaal en sociaal welzijn
o Functioneel context, participatie, maatschappelijke verwachtingen, sociale
ziekterollen Parsons, legitimiteit
o Experientieel context, persoonlijke beleving en betekenisgeving, coping,
ziekteverhalen
o Definities van gezondheid zijn sociale constructies
o Hoe gezondheid gedefinieerd wordt door instanties en beleidsmakers, en hoe
gezondheid gedefinieerd wordt door individuen is afhankelijk van:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lahbijpost. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
