Samenvatting psychodiagnostiek bij
volwassenen
Inhoud
1. Psychodiagnostisch werken met KOP-model...............................................................................................................3
2. Stressgerelateerde stoornissen...................................................................................................................................4
3. Angststoornissen.........................................................................................................................................................8
3.1 Wat is angst?.........................................................................................................................................................8
3.2 Angststoornissen= stoornis buitensporige/ongepaste angstreacties (vroeger: neurose)......................................8
3.2.1 Paniekstoornis................................................................................................................................................8
3.2.2 Fobische stoornissen......................................................................................................................................9
Fobieën: theoretische perspectieven..........................................................................................................................9
Fobieën: behandeling................................................................................................................................................10
3.2.3 Generaliseerde angststoornis (GAS).............................................................................................................10
4. Obsessief-compulsieve stoornissen...........................................................................................................................10
4.1 OCD= dwangstoornis...........................................................................................................................................10
4.2 Verstoorde lichaamsbeleving (BDD, morfodysfore stoornis; DSM 4 somatoforme stoornis)..............................11
4.3 Verzamelstoornis (hoarding)...............................................................................................................................11
4.4 Trichotillomanie (haaruittrekstoornis).................................................................................................................11
4.5 Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)..................................................................................................................11
5. Stemmingsstoornissen..............................................................................................................................................11
5.1 Depressieve stemmingsstoornissen....................................................................................................................11
5.1.1 Depressieve stoornis.....................................................................................................................................11
5.1.2 Persisterende depressieve stoornis (dysthymie)..........................................................................................12
5.1.3 Premenstruele stemmingsstoornis...............................................................................................................12
5.2 Bipolaire stemmingsstoornissen..........................................................................................................................12
5.2.1 Bipolaire stoornis: type I + type II.................................................................................................................12
5.2.2 Cyclothyme stoornis.....................................................................................................................................12
6. Dissociatieve stoornissen..........................................................................................................................................13
6.1 Dissociatieve identiteitsstoornis..........................................................................................................................13
6.2 Dissociatieve amnesie (eerder: psychogene amnesie)........................................................................................13
6.3 Dissociatieve fugue (subtype dissociatieve amnesie)..........................................................................................13
6.4 Depersonalisatie-/derealisatiestoornis................................................................................................................13
7. Somatische symptoomstoornissen (eerder: somatoforme stoornissen)...................................................................13
7.1 Somatisch- symptoomstoornis (vroeger +ziekteangststoornis = hypochondrie).............................................13
7.2 Ziekteangststoornis (vroeger +somatisch-symptoomstoornis = hypochondrie)..............................................14
7.3 Conversiestoornis/functioneel-neurologisch-symptoomstoornis (FNS)..........................................................14
7.4 Nagebootste stoornis......................................................................................................................................14
, 7.5 Invloed psychosomatiek op fysieke gezondheid..............................................................................................14
8. Middelgerelateerde & verslavingsstoornissen..........................................................................................................15
8.2 Aan middelen en verslaving gerelateerde stoornissen........................................................................................15
8.2.1 Stoornis door een middel teweeggebracht..................................................................................................15
8.2.2 Verslavingsstoornissen/stoornissen in gebruik van middelen......................................................................15
8.3 Gebruik en misbruik............................................................................................................................................16
8.4 Verslavende middelen.........................................................................................................................................16
8.4.1 Dempende middelen....................................................................................................................................16
8.4.2 Stimulantia....................................................................................................................................................17
8.4.3 Hallucinogene middelen...............................................................................................................................17
8.5 Diagnostisch proces.............................................................................................................................................17
9. Voedings-en eetstoornissen......................................................................................................................................18
9.1 Definitie eetstoornissen.......................................................................................................................................18
9.2 DSM-5 voedings-en eetstoornissen.....................................................................................................................18
9.3 Diagnostisch proces: doel= in kaart brengen symptomen eetstoornissen & comorbide psychiatrische
symptomen............................................................................................................................................................... 18
9.3 Anorexia nervosa.................................................................................................................................................19
9.4 Boulimia nervosa.................................................................................................................................................19
9.5 Eetbuistoornis......................................................................................................................................................19
9.6 Differentiaaldiagnose Anorexia & Boulimia noodzaak medisch onderzoek, niet vanzelfsprekend .....................20
9.7 Volwassenen en eetstoornissen..........................................................................................................................20
10. Slaap-en waakstoornissen.......................................................................................................................................20
Insomnia (=hardnekkig probleem inslapen of doorslapen).......................................................................................21
Hypersomnilentiestoornis (=extreme slaperigheid overdag of slaapaanvallen)........................................................21
Slaapgebonden ademhalingsstoornis (apneu) = slaap herhaaldelijk verstoord door ademhalingsproblemen.........21
Slaap-waakstoornis gebonden aan circadiaans ritme= permanente verstoring natuurlijke slaap-waakcyclus.........21
De niet-REM slaap is verstoord..............................................................................................................................21
Verstoorde REM-slaap...........................................................................................................................................22
11. Persoonlijkheidsstoornissen....................................................................................................................................22
11.1 Persoonlijkheidsstoornis kenmerken.................................................................................................................22
11.3 Cluster A ‘odd/weird’.........................................................................................................................................23
11.3.1 Paranoïde Persoonlijkheidsstoornis............................................................................................................24
11.3.2 Schizoïde Persoonlijkheidsstoornis.............................................................................................................24
11.3.2 Schizotypische Persoonlijkheidsstoornis....................................................................................................24
11.4 Cluster B ‘dramatic/wild’...................................................................................................................................24
11.4.1 Antisociale PS .............................................................................................................................................24
11.4.2 Borderline PS..............................................................................................................................................25
11.4.3 Histrionische PS..........................................................................................................................................25
11.4.4 Narcistische PS ...........................................................................................................................................25
11.5 Cluster C ‘Angstig/worried’................................................................................................................................26
, 11.5.1 Vermijdende PS..........................................................................................................................................26
11.5.2 Afhankelijke PS...........................................................................................................................................26
11.5.3 Dwangmatige PS.........................................................................................................................................26
12. Schizofreniespectrumstoornissen............................................................................................................................26
Oefenen......................................................................................................................................................................... 29
Stress......................................................................................................................................................................... 30
1. Psychodiagnostisch werken met KOP-
model
Theoretisch concept= eenvoudig verklaringsmodel psychische klachten
o K: klachten
o O: omstandigheden
o P: persoonlijke stijl
Klinische bruikbaarheid: behandelingsmodel kortdurende/laagintensieve
behandeling
o Vaak voldoende, soms niet: indicatiestelling: deze cl geschikt korte/li hulp of doorverwijzen?
o Type/ernst klacht < belang dan mate tot/mate openstaan voor reflectie
o Vers. Doelgroepen; kdn (Prop), senioren, stabiele Ψ problematiek, verslaving, relatieproblemen,…
Behandeling 5 stappen Ψ diagnostisch proces = start hulpverlening, continu proces, relationeel gebeuren
1. KOP-schema opmaken
2. Samenhang formuleren duidelijk cl waarom/waarom nu K + handvaten behandeldoelen
3. Behandeldoelen opstellen: meersporenaanpak KT: K, LT: P, indien mogelijk: O cliënt als
cotherapeut
4. Gedragsveranderingstechnieken uitvoeren
5. Terugvalpreventie counselen/coachen
Diagnostiek: Hoe verklaren deze P met deze geschiedenis & eigenschappen, oiv deze O, deze Ψ K ontstaan
KOP-schema
Exploratie klachten
o Welke, duur, ernst, impact functioneren, coping, eerdere hulpverlening, risicofactoren, ziektetheorie,
gezondheidstheorie, genezingstheorie
o Gesprek & observatie
o Screeningsvragenlijsten: inschatting aard & ernst klachten, nabespreking stimuleert reflectie
4DKL: vierdimensionale klachtenlijst
SCL-90: symptom checklist
Exploratie omstandigheden= in beeld brengen beleving van levensdomeinen
o Stressoren: vaak multipele, één druppel
o Steunbronnen: wat loopt goed, biedt steun
o Gesprek belangrijke levensdomeinen: werk/school – gezondheid zz & naasten – financieel –
woonomgeving – relatie partner/kdn/ouders – vriendenkring – ontspanning – andere belangrijke voor
jou
o Tools: levenskompas, levensbouwstenen, levenslijn kunnen heftig zijn!
o Aantal aangetaste is indicatie ernst
Exploratie persoonlijke stijl:
o In beeld brengen gelaagde persoon
Persoonlijkheidskenmerken: temparement, karakter, vermogens (vb.
vriendelijkheid)
Cognities, emotie rond zichzelf en anderen schema’s!
Coping, gewoontes
Palliatieve reactie: afleiding niet aan denken
Actief aanpakken: probleemoplossend
Passief reactiepatroon: volledig in beslag laten nemen,
somber, piekeren, machteloos v
Sociale steun zoeken: troost & begrip zoeken, hulp vragen
Expressie van emoties: tonen van ergernis/kwaadheid,
spanning afreageren
Vermijden: situatie uit de weg gaan
Geruststellende gedachten: jez moed inspreken, na regen zonneschijn, iedereen eens
last
, o Hoe:
Gesprek & observatie: levenslijn; stilstaan belangrijke mijlpalen,
hoe ervaren,.. hoe anderen jou beschrijven?
Vragenlijsten: UCL, NEO-Pi3, specifieke (verslaving,…)
Tests: intelligentieonderzoek, neuroΨonderzoek
Andere methodieken: kernkwaliteiten, balans
Indicatiestelling: deze cl. geschikt kortdurende behandeling volgens KOP of
doorverwijzen?
o Beslisboom (Boone)
o SCL-90 : Ψ neuroticisme ≤ 185= klachten maar voldoende vermogen
wederkerigheid, tolerantie, besef eigen aandeel
Motivatie voor behandeling? Welk stadium?
o Prochaska-DiClemente model van verandering
o Precontemplatie: motivationele gespreksvoering,
gespreksvaardigheden, counselen + KOP schema
o Contemplatie: KOP samenhang
o Voorbereidingsfase: behandeldoelen
o Actiefase: coachen, trainen, counselen + gedragsverandering
Inzicht in samenhang K=O x P (=hypothese)
Probleemsamenhang bespreken: visualiseren in eenvoudig schema,
verwoorden in eenvoudige taal
o K in midden, noteer O & P, noteer gevolgen K
o Mogelijke kwetsbaarheden & krachtbronnen
Kw: blijvende belastende O of P of chronische K
Kr: +O, +P
Probleemsamenhang schriftelijk rapporteren (K= Ox P visualiseren)
o 1: beschrijving 1e indruk gesprek (non-v gedrag, stemming, vermoeidheid)
o 2: voorlopige hypothetische probleemsamenhang
o 3: vermeld krachtbronnen & sociale steun
o 4: Vermeld ev kwetsbaarheden
o 5: Slot: doorverwijzing en/of gemotiveerd?
Behandeldoelen formuleren
KT: ingrijpen K-niveau (relaxatie, slaap,…) & verhogen welbevinden (versterken pos emoties/relaties)
LT: focus persoonlijke stijl
Indien mogelijk O wijzigen
2. Stressgerelateerde stoornissen
Wat is stress?
o Druk op organisme zich aan te passen na negatieve evaluatie situatie (feiten <-> w & n) kloof
feitelijke & gewenste situatie (vb. gebroken arm, feitelijk: pijn, gewenst: pijnloos spelen, niet ‘minder
spelen’)
Stressor= bron van stress
Stressrespons met lichamelijke Ψ gevolgen
o Eustress: gezonde stress helpt ons actief & alert blijven
o Distress: Staat lichamelijke/geestelijk/emotioneel lijden: ongezonde stress
Bronnen van stress
o Indeling volgens type
Fysieke omgevingsfactoren (koude, lawaai,..)
Psychologische factoren (examenstress, relatieproblemen,..)
Sociale factoren (acculturatiestress,…)
o Indeling volgens soort
Levensveranderingen: Hoe hoger mate van verandering & aanpassing, hoe groter stress
Aanvang hogere studies, job, overlijden, verhuis, acculturatie,….
Social readjustment rating scale
o Mate aanpassing aan levensgebeurtenis beoordelen adhv referentiepunt
(huwelijk- 50 punten)
o Ordening 100-ptn-schaal
o Score>300 afgelopen 2 jaar: meer kans ziektes, ongevallen
o Kritiek: niet iedereen ervaart dingen als even stresserend voorzichtig
causale interpretaties!
College life stress inventory
o Lijst stressvolle gebeurtenissen studenten, gebeurtenissen afgelopen jaar
optellen, geen normen
