Sociaal recht: samenvatting
2021-2022
Legende afkortingen:
N = niet
H = heeft/hebben
M = moet/moeten
G = geen
WLH = werkloosheid
WLHU = werkloosheidsuitkering
WN & WG = werknemer & werkgever
Soc. Zek. = sociale zekerheid
Org. / ond. = organisatie / onderneming
Mog. = mogelijk
DEEL 1: INLEIDING
H1: Wat is ‘sociale wetgeving’
Onoverzichtelijk geheel van afzonderlijke wetten, verandert voortdurend
- Bijzonder doel = beschermen belangen WN en sociaal verzekerden en bevorderen
van hun welzijn
- WN = zwakke partij, bron inkomen is loon door arbeid verdient, WN is dus afhankelijk
van WG we moeten WN beschermen tegen willekeur en mog. misbruik WG
beschermingswetten:
o Loonbeschermingswet, wet arbeidsreglement, arbeidswet
- Ook: WN waarborg geven op menswaardig bestaan als hij inkomen verliest omdat
hij niet kan werken sociale-verzekeringswetten:
o Wet arbeidsongevallen
o Gezinsbijslagwetgeving
o Wet ziekte & invaliditeitsverzekering
o Werkloosheidsregels, pensioenwet, …
Arbeidsrecht = geheel van rechtsregels dat verhoudingen regelt tussen WG en WNs
(individueel en collectief)
- Sociale zekerheid = geheel vn sociale voorzieningen om aan die wie niet k werken
een vervangingsinkomen te geven (voor behoorlijke levensstandaard)
socialezekerheidsrecht (organisatie & uitvoering sociale zekerheid):
o Individuele relaties tussen WG en WN
▪ Alles over arbeidsovereenkomsten individueel
, o Collectieve relaties tussen WG en WN
▪ Vakorganisatie, bedrijfsorganisatie, sociale Verkiezingen, collectieve
ao., …
o Beschermingsmaatregelen voor WNs
▪ Arbeidsreglement, loon, feestdagen, veiligheid, verlof, …
o Arbeidsvoorziening
▪ Bemiddeling, opleiding, tewerkstelling
o Sociale zekerheid
▪ Gezinsbijslagen, ziekteverzekeringen, pensioenen, …
o Minimumvoorzieningen
▪ Tegemoetkoming mindervaliden, leefloon, OCMW, …
o Geschillen van sociaal recht
▪ Sociaal procesrecht, …
- Naast wetgeving (wetten + koninklijke besluiten), ook: (collectieve) overeenkomsten
H2: Bronnen van sociale wetgeving NORMAAL NIET
KENNEN
1. Internationale rechtsbronnen
Verdragen die België met andere landen sluit
1.1. Bilaterale verdragen
Tussen België en 1 ander land
1.2. Multilaterale verdragen en instellingen
De internationale Arbeidsorganisatie
IAO opgericht in Vredesverdrag van Versailles: bestaat uit…
- Algemene vergadering: Internationale Arbeidsconferentie
- Beheerraad
- Vast secretariaat: Internationaal Arbeidsbureau
Drieledigheid: regeringen, WGs en WNs zijn vertegenwoordigd
- Stelt 2 soorten normen op: conventies en aanbevelingen
o Conventie uitvaardigen in 5 fasen: studie raadpleging regeringen
bespreking op conferentie nieuwe raadpleging beslissing
- In België: conventies IAO normaal geratificeerd door regering en goedgekeurd door
wetgevende macht
- Internationale harmonisatie arbeidsrecht: elk land dat een conventie goedkeurt moet
de minimumnormen ervan eerbiedigen
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
- De Raad: afgevaardigden v/d lidstaten, hoogste orgaan
- Comité voor de arbeidskrachten en de sociale aangelegenheden: houdt zich bezig
met sociale problemen
- Slechts beperkte weerslag op Belgisch recht
,De Raad van Europa
- Ministercomité = uitvoerend orgaan
- Belangrijk: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): steeds vaker
ook toegepast in ondernemingen
o Waarborgt fundamentele vrijheden (vakbondsvrijheid, recht op privéleven) & k
rechtstreeks ingeroepen w voor Belgische RB!
- Sociaal vlak !: Europese Sociale Handvest:
1. Opsomming rechten die gewaarborgd m w
2. Verplichting min. 5 fundamentele rechten te waarborgen waaronder recht op …
a. Arbeid
b. Vrijheid van organisatie
c. Collectief onderhandelen
d. Sociale zekerheid
e. Sociale en geneeskundige bijstand
f. v/h gezin op sociale, wettelijke en economische bescherming
g. van migrerende WNs op bescherming en bijstand
3. opzetten v/e controlemechanisme om toepassing te waarborgen
De Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid
Association internationale de la sécurité sociale (AISS) : zowat alle landen, omvat een
Algemene Vergadering, de Raad, het Bureau en Secretariaat-Generaal, beperkte
rechtstreekse invloed op ons sociaal recht
De Benelux Economische Unie
België, Nederland, Luxemburg: meer toenadering op sociaal vlak
- Raad, Comité van Ministers, Secretariaat-Generaal, Economische en sociale raad van
advies en Commissie voor sociale vraagstukken
De Europese Unie: BELANGRIJKSTE RECHTSBRONNEN!
Verdrag van Rome: verbetering levensstandaard & arbeidsVW WNs bevorderen,
harmonisatie sociale stelsels
- Europese Raad
- Raad van Ministers
- Europese Commissie
- Europees Parlement
- Europees Hof van Justitie
- Rekenkamer
Bijgestaan door o.a. Economisch en Sociaal comité, ECB, …
- Europese rechtsregels w uitgevaardigd door RvM, EC en EP, hiërarchie van
rechtsbronnen:
1. Verordeningen: algemene strekking, rechtstreeks bindend in alle onderdelen,
rechtstreeks toepasbaar, directe werking, voor onbeperkte reeks personen/gevallen
, 2. Richtlijnen: regels die iedere lidstaat in eigen wetten m opnemen, enkel verbindend
qua resultaat (vorm, middelen zelf kiezen), k gericht nr alle lidstaten of specifiek (niet
doen = verdragschending)
3. Besluiten (vroeger beschikkingen): rechtstreeks van toep. op 1 of meer welbepaalde
bestemmelingen, alleen verbindend voor die tot wie gericht is, rechtstreekse werking
als ze nauwkeurig en onvoorwaardelijk zijn
4. Aanbevelingen: niet bindend, enkel moreel gezag
5. Adviezen: niet bindend, praktisch, als er politieke verdeeldheid is en geen bindend
besluit genomen k w
2. Nationale rechtsbronnen
Sinds 1994 voor eerst sociale grondrechten in Grondwet: art. 23 GW
Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.
Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel, rekening
houdend met de overeenkomstige plichten, de economische, sociale en culturele rechten,
waarvan ze de voorwaarden voor de uitoefening bepalen.
Die rechten omvatten inzonderheid :
1° het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in het raam van een algemeen
werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en
stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden en een
billijke beloning, alsmede het recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen;
2° het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale,
geneeskundige en juridische bijstand;
3° het recht op een behoorlijke huisvesting;
4° het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu;
5° het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing;
6° het recht op gezinsbijslagen.
Maar: geen directe werking: burger kan zich niet op dit art. beroepen tegen OVH!
2.2. Sociale rechtsbronnen
- Wetten
- Decreten
- Koninklijke besluiten
- Ministeriële besluiten
- Ook: rechtspraak (vooral Hof van Cassatie): wettelijke beginselen krijgen toepassing
en interpretatie MAAR géén precedentenrecht!
- Rechtsleer: geheel boeken, tijdschriften, andere publicaties over recht
- Eigen rechtsvorming via arbeidsreglement en collectieve arbeidsovereenkomsten
- Het gebruik: 3 VW nodig: het voordeel moet bestendig, vast en algemeen zijn
o Bestendig: gedurende voldoende lange tijd toegekend
o Vast: steeds hetzelfde voordeel toegekend werd
o Algemeen: voordeel aan alle WNs die zich in = situatie bevinden w uitgekeerd
- Ook: eenzijdige door 1 v/d partijen aangegane verbintenis = rechtsbron
2.3. Hiërarchie v/d nationale rechtsbronnen
Art. 51 v/d cao-wet van 1968:
De hiërarchie van de bronnen der verbintenissen in de arbeidsbetrekkingen tussen
werkgevers en werknemers is als volgt vastgesteld :
