Alle colleges.
Tal van oefenvragen met antwoorden.
De reikwijdte van het strafrecht en de grens tussen strafrechtelijke, staats- en bestuursrechtelijke en privaatrechtelijke handhaving.
Europees- en internationaalrechtelijk perspectief.
Criteria voor strafbaarstelling.
De interactie tusse...
Week 1: de reikwijdte van het strafrecht en de grens tussen strafrechtelijke,
staats- en bestuursrechtelijke en privaatrechtelijke handhaving
Criminalisering en de sociale constructie van criminaliteit: het boerkaverbod.
Het proces waardoor bepaalde gedragingen als strafbaar worden gekenmerkt. Bv.
Witteboorden- criminaliteit. Politici, burgers, de media en belangengroepen zorgen
ervoor dat bepaalde onderwerpen veel aandacht krijgen, waar iets aan gedaan moet
worden. Strafrecht wordt dan vaak gezien als een oplossing. Wat strafbaar is is een
natuurlijk proces afhankelijk van meningen van de samenleving.
Crimineel gedrag: hoe de samenleving erop reageert.
Formele v. De facto (de)criminalisering.
Strafrecht als ultimum remedium.
Wat is er bijzonder aan het strafrecht?
- Vrijheidsstraf
- Strafvorderlijke bevoegdheden
- Aard/doel van de sanctie
- Gevolgen (VOG)
- Symbolische werking/ normatieve lading
Het toevoegen van leed is het doel in het strafrecht. Moreel verwerpelijke
gedragingen worden via het strafrecht gehandhaafd. Relatief hoge mate van
rechtsbescherming biedt het strafrecht.
- Bestuursrecht en strafrecht steeds meer naar elkaar toe gegroeid, maar nog steeds
verschillen. Legaliteitsbeginsel (art 7 EVRM). Bestuursrecht is minder indringend in
vergelijking met Strafrecht.
Voordeel strafrecht ten opzichte van het civiel recht: dwangmiddelen die ingezet
kunnen worden.
Criteria voor strafbaarstelling:
- wat is het probleem?
- Is het strafrecht effectief om dit probleem aan te pakken?
- Relatie tot strafdoelen?
- Sociale wetenschappen kunnen helpen bij de diagnose van het maatschappelijk
probleem. Sociale wetenschappen kunnen ook helpen bij de vraag hoe een
probleem kan worden aangepakt en of strafrecht hierbij effectief is.
Verschil strafrecht en bestuursrecht:
Onder meer zit het in: de strafrechter toetst veel meer, hij moet ook ambtshalve
toetsen of jij schuld hebt. De strafrechter moet het nalopen en er op in gaan. De
bestuursrechter hoeft dat in principe niet, die doet minder aan materiele
waarheidsvinding. De bewijslast in het strafrecht is van groot belang dat deze alleen
op het OM ligt. Je hoeft niet te bewijzen dat je het niet hebt gedaan. In het
bestuursrecht moet het bestuursorgaan het wel aantonen, maar de bewijslast
verdeling is wel een stuk vrijer dan in het strafrecht. Een ander punt: het strafrecht
heeft in principe schorsende werking. Je kunt het pas ten uitvoering leggen als het
onherroepelijk is. In de praktijk komen de partijen best dicht bij elkaar, maar je ziet
wel verschillen.
,Zijn er grenzen aan strafbaarstelling door de democratisch gekozen wetgever?
fundamentele rechten zetten een rem op wat de wetgever strafbaar mag stellen.
- Grondrechten/mensenrechten. Het aanhangen van een religie zou je niet strafbaar
kunnen stellen (vrijheid van godsdienst). Lex certa en het analogieverbod (allemaal
grondrechten). Legaliteitsbeginsel.
Het strafrecht is bijzonder ingrijpend. Je kunt hier meerdere redenen voor
noemen:
1.Bij strafbare feiten heb je een hele regeling van het strafblad: verklaring omtrent
gedrag. Dat is soms zelfs al bij vermoedens. Het is lastig om een verklaring van goed
gedrag te krijgen als je met het strafrecht in aanraking bent gekomen.
2. Vergaande inbreuk op grondrechten. Er wordt gebruik gemaakt van
dwangmiddelen. Er kan een gevangenisstraf opgelegd worden als meest vergaande
vorm
3. De aard van de sancties is anders. Het strafrecht is echt punitief: leed toevoeging
is het doel
4. Gelijktijdig kunnen we dat ook wel relativeren, want bijvoorbeeld in het
bestuursrecht zijn er ook steeds meer punitieve sancties. Het verschil tussen het
strafrecht en het bestraffend bestuursrecht. Bij het strafrecht gaat het om
rechtsdelicten en bij het bestuursrecht om wetdelicten.
5. De staat zegt tegen jou: dit is slecht gedrag. Dat is iets bijzonders van het
strafrecht. De normatieve lading van het strafrecht. Er gaat een soort stigmatiserende
werking van uit. Dit gedrag kan niet.
Geschiedenis:
1886 Wetboek van strafrecht.
Minister van justitie en wetenschapper Modderman: Een van zijn belangrijke
uitspraken is dat ‘alleen datgene dat gestraft mag worden dat onrecht is. De
strafbedreiging moet blijven een ultimum remedium.’ Een liberale opvatting dus en
dat betekende bijvoorbeeld dat een delict als Godslastering in dat wetboek niet werd
opgenomen (later wel).
De samenleving veranderde snel. In het begin van de 20e eeuw wilde de overheid
het strafrecht juist weer wat meer gaan inzetten. Er kwamen verboden op het gebied
van pornografie, bordelen, homoseksuele ontucht etc. In de jaren 20 en 30 kwamen
er strafbaarstellingen bij om de openbare orde te beschermen (autoriteiten zelf
voelden zich bedreigd). Na de tweede wereldoorlog (jaren 50) was er grootschalige
economische opbouw, toen kwam bijvoorbeeld de Wet economische delicten. Vanaf
de jaren 60 en 70 kwam meer de nadruk op de individuele vrijheid. Er kwam meer
gedoogbeleid op het gebied van drugs. Het idee kwam dat strafrecht niet alles moet
verbieden wat grote groepen mensen immoreel vinden (zedeloos), maar dat er
schade moet zijn. Op het gebied van pornografie was er ook een interessante
ontwikkeling: het was nog steeds strafbaar om een afbeelding te laten zien die
aanstotelijk is voor de eerbaarheid, maar de rechter gaf een restrictieve interpretatie
aan die regel (240 Sr) en die leidde er uiteindelijk toe dat bepaalde vormen werden
gedecriminaliseerd:
De reikwijdte van het strafrecht beweegt dus mee met veranderende
maatschappelijke opvattingen. Het kan ook dat het strafrecht daarin vooroploopt,
,maar vaak is het ook andersom. Er is nooit één uniforme maatschappelijk opvatting
is.
Welke actoren zijn belangrijk bij het bepalen van de reikwijdte van het
Nederlandse strafrecht?
- Nederlandse wetgever
- Nederlandse rechter
- Nederlandse Politie en OM (OM bepaald wat er voor de rechter wordt gebracht en
hoe, voor welk delict er vervolgd wordt, idemniteitsbeginsel)
- Raad van Europa (EVRM en andere verdragen)
- EU- VN
Wat moet er in een strafwet staan om deze goed af te bakenen?
- ‘Wel of niet strafbaar stellen’, maar ook: - Welke bestanddelen
o Objectief
o Subjectief: opzet, schuld - Strafuitsluitingsgronden
o Algemeen:
o Bijzonder: 266 lid 2 Sr; inperking van de strafbaarstelling van belediging -
Algemene leerstukken zoals voorbereiding, medeplichtigheid etc.- Sanctie-
Strafvorderlijke aspecten (bijvoorbeeld is het alleen op klacht mogelijk?)
Welke overtredingen lenen zich voor overheveling naar het bestraffend
bestuursrecht: Voor beantwoording van de vraag of een overtreding en de
sanctionering van een overtreding kunnen worden overgeheveld van het strafrecht
naar het bestuursrecht te maken heeft met de lading van het feit. Heeft het een
normatieve morele lading dan kan het over het algemeen niet overgeheveld worden
naar het bestuursrecht. Voor de feiten die een geringe normatieve lading hebben
en die geen fundamentele waarden uit de maatschappij aantasten moet aan de
hand van een aantal factoren gekeken worden of deze via het bestuursrecht
afgedaan kunnen worden:
1. De overtredingen mogen geen letsel aan personen of individuele schade aan
goederen veroorzaken
2. De gedragsnorm moet duidelijk geformuleerd zijn, zodat (bewijs technisch)
eenvoudig vastgesteld kan worden dat de overtreding begaan is.
3. De handhavende instantie moet beschikken over voldoende deskundigheid die
nodig is om de norm te kunnen handhaven, terwijl deze deskundigheid juist bij het
strafrecht ontbreekt
4. De handhaving moet kunnen plaatsvinden zonder de inzet van ingrijpende
dwangmiddelen
5. Het moet gaan om massaal gepleegde overtredingen
6. De uniformiteit van de handhaving komt niet in het gedrang
Rechtsdelicten: Kunnen alleen strafrechtelijk worden gehandhaafd. Het zijn
gedragingen waarvan een ieder de onrechtmatigheid beseft, het gaat terug tot het
natuurrecht
Wetsdelicten: Kunnen bestuursrechtelijk worden gehandhaafd. Dit zijn gedragingen
die pas onrechtmatig worden bevonden indien ze strafbaar worden gesteld.
Een bestuurlijke sanctie is een reactie van een bestuursorgaan op een overtreding.
Deze bestuurlijke sancties kunnen worden onderscheiden in:
, - Herstelsancties: zien op het herstel van een onrechtmatige in een rechtmatige
toestand. De overtreding en zijn gevolgen dient zover mogelijk ongedaan gemaakt te
worden. Bijvoorbeeld een last onder dwangsom.
- Bestraffende sancties: deze sanctie strekt tot leedtoevoeging. Doel is vergelding
en preventie. Omdat het gaat om vergelding, moet de dader wel een verwijt gemaakt
kunnen worden (geen straf zonder schuld).
Week 2: Europees- en internationaalrechtelijk perspectief
- EHRM 31 juli 2000, appl.no. 35765/97 (A.D.T. t. Verenigd Koninkrijk): Verzoeker
werd in 1996 schuldig bevonden aan het misdrijf ‘gross indecency’ op basis van
foto’s en videotapes die de politie tijdens een huiszoeking verzameld had. Op die
video’s was te zien hoe meneer seks had met meerdere volwassen mannen. Op dat
moment waren homoseksuele betrekking tussen meer dan twee volwassen mannen
verboden op basis van de ‘Seksual Offences Act‘. Volgens het Britse recht hoefde dit
niet gedecriminaliseerd te worden, omdat het niet om een private aangelegenheid
meer ging als er meer dan 2 betrokken personen bij betrokken zijn. Hij deed een
beroep op artikel 8 en artikel 14 EVRM. EHRM erkent dat soms een tussenkomst van
de overheid in publieke seksuele activiteiten toegestaan is, indien dit bijvoorbeeld
gericht is op het beschermen van de ‘health and morals’. Maar deze bewuste
inmenging was niet gepermitteerd aangezien zijn activiteiten ‘purely private’ waren
en dat er geen risico bestond dat deze activiteiten publiekelijk zouden worden .
Daarnaast leverde het geen risico’s op voor de publieke gezondheid. De veroordeling
vormt een ongerechtvaardigde inmenging in het privéleven van de verzoeker, want
de argumenten die voor de criminalisering van dit gedrag worden gegeven zijn niet
voldoende overtuigend. Wel
of geen schending van artikel 8 en artikel 14 EVRM?
1886: ultimum remedium
1911: zedelijkheidswetgeving
Jaren 20-30: wat meer strafbaarstellingen om de openbare orde te beschermen
Jaren 60/70: individuele vrijheid
Jaren 90: toename criminalisering
21e eeuw: uitsluiten risico’s. Nieuwe strafbaarstellingen door 9/11. Syrië-gangers,
moord op Theo van Gogh.
Actoren bij het bepalen van de reikwijdte van het strafrecht:
- Nationale actoren:
1. Wetgever: wel of niet strafbaar stellen? Welke bestanddelen objectief, subjectief
(opzet, schuld), strafuitsluitingsgronden algemeen of bijzonder, algemene
leerstukken zoals voorbereiding, medeplichtigheid, hoogte van de sanctie,
strafvordering bv op klacht.
2. Nederlandse rechter: hoe ver mag de analogie gaan? Waar ligt de grens?
Positieve verplichtingen: rassendiscriminatieverdrag. Strafrecht juist wel gebruiken
om mensenrechten te beschermen. Zedendelicten strafbaar stellen bijvoorbeeld.
Strafbaarstelling. OM & politie: effectief onderzoek, soms ook vervolging. Nationale
rechter moet in voordeel van mensenrechten recht interpreteren. Het moet effectief
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Aniesatuncer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
