Blok 2 – bedreigingen van de gezondheid
Taken
Taak 1: bedreigingen van (volks-) gezondheid?
Probleemstelling:
Wat zijn de oorzaken van ziekte en hoe meet je ze?
Wat is het VTV-model? En wat is het VTV-model in het kader van public health?
Leerdoelen:
Organisatie van de gezondheidszorg (hoofdstuk 1: ziekte en gezondheid)
Volksgezondheid en gezondheidszorg (hoofdstuk 1, paragraaf 2.4 en hoofdstuk 3)
Zijn de bedreigingen van volksgezondheid veranderd? (Vroeger vs nu, soorten ziekte, ontwikkeling)
Volksgezondheid → de gezondheidstoestand van een bepaalde populatie in termen van ‘omvang en
spreiding van gezondheid en ziekte in de bevolking.
Vroeger overleden mensen vaak aan een infectieziekte.
Tegenwoordig is dat vaak hart- en vaatziekte of kanker.
Infectieziekten zoals longontsteking, bronchitis, griep en soms nog tuberculose komen nog wel voor,
maar zijn vanwege de grotere weerstand van patiënten en beschikbare medicijnen niet meer
dodelijk.
Typerend voor deze tijd is ook dat er minder modelpatiënten zijn.
Modelpatiënten → patiënt bij wie zowel disease, illness als sickness een rol spelen.
Tegenwoordig zijn klachten en problemen waarmee patiënten bij een huisarts komen, vaak niet te
herleiden tot een duidelijk vast te stellen lichamelijke oorzaak, ondanks soms langdurige en kostbare
tochten door de gezondheidszorg.
Nu zijn de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid:
• Luchtvervuiling en klimaatverandering
• Niet-overdraagbare ziektes
• Wereldwijde grieppandemie
• Kwetsbare leefgebieden
• Antibioticaresistentie
• Ebola en andere ziekteverwekkers
• Zwakke eerstelijnsgezondheidszorg
• Twijfels omtrent vaccinaties
• HIV
Er is sprake van een demografische transitie → door toename van levensverwachting is er een daling
van sterftecijfers.
- Rond 1850 bedroeg de levensverwachting voor mannen 38 jaar en voor vrouwen 40 jaar
- De stijgende levensverwachting vanaf 1850 wordt onderbroken door de influenza-epidemie
en de gevolgen van WO2
- Tussen 1950 en 1970 groot verschil in curve tussen mannen en vrouwen door hoge sterfte
aan hart- en vaatziekten bij mannen
Epidemiologische transitiemodel
De daling van sterftecijfers berust op een verschuiving in het doodsoorzakenpatroon.
1. Het tijdperk van epidemieën en hongersnood
- Tot diep in de negentiende eeuw
, - Maag-darm infecties, luchtweginfecties
- Sterfte wordt volledig gedomineerd door infectieziekten
2. Het tijdperk van afnemende pandemieën (epidemie op wereldwijde schaal)
- Rond 1875 tot 1970
- Sterfte wordt niet meer volledig gedomineerd door infectieziekten
- Forse stijging hart- en vaatziekten
- Sterftedaling (antibiotica 1945-1950 & vaccinaties 1950)
- Betere hygiënische omstandigheden
3. Het tijdperk van degeneratieve door de mens veroorzaakte aandoeningen
- Chronische ziekten beginnen zich te manifesteren
4. Delayed degenerative diseases
- Emerging en re-imerging infections, er ontstaat een resistentie tegen antibiotica
- Chronsiche ziekten komen nu meer voor op een latere leeftijd
Hoe voorkomen we ziektes? (kort)
Volksgezondheid en gezondheidszorg hoofdstuk 3
Preventie → het voorkomen van gezondheidsproblemen. In bredere zin omvat preventie het totaal
aan maatregelen, zowel binnen als buiten de gezondheidszorg, om een bevolking zo gezond mogelijk
te houden.
• Primaire preventie
Ziekten voorkomen door oorzaken tegen te gaan. Bijvoorbeeld bevorderen van gezond
gedrag en vaccinaties.
• Secundaire preventie
Wordt ook screening genoemd. Het doel hierbij is om ziekte in een vroeg stadium op te
sporen, nog voordat deze klachten geeft. Door middel van een vroege behandeling wordt de
ziekte bestreden, of verergering wordt voorkomen. Bijvoorbeeld vroegtijdige opsporing van
diabetes en daarna aanbieden van leefstijlcoaching.
• Tertiaire preventie
Het voorkomen of beperken van de gevolgen van een gediagnosticeerde aandoening.
Gevolgen kunnen zowel beperkingen als participatie in maatschappelijke activiteiten
betreffen. Bijvoorbeeld beweegprogramma’s voor mensen met een bepaalde aandoening.
Wat zijn indicatoren voor volksgezondheid en hoe kan je ze meten? (DALY)
DALY → disability adjusted life years, samenvattende naam van ziektelast. Kan worden
geïnterpreteerd als het aantal voor gezondheid gecorrigeerde levensjaren dat is verloren gegaan
door het optreden van een ziekte. Aantal jaren dat je leeft met gezondheidsproblemen.
EU-gezondheidsindicatoren worden in deze categorieën ingedeeld:
• Demografische en sociaaleconomische omstandigheden
bevolking, geboortecijfer, totale werkloosheid
• Gezondheidstoestand
Kindersterfte, HIV/AIDS, verkeersslachtoffers
• Gezondheidsdeterminanten
Regelmatige rokers, consumptie/ beschikbaarheid van fruit
• Gezondheidszorg: gezondheidsdiensten
Inenting van kinderen, ziekenhuisbedden, uitgaven voor gezondheidszorg
• Gezondheidszorg: bevordering van de gezondheid
Beleid op het gebied van gezonde voeding
De ECHI-databank bevat gegevens over ECHI en andere Europese gezondheidsindicatoren, en stelt
deze beschikbaar in verschillende vormen.
,Incidentie → aantal nieuwe gevallen
Prevalentie → aantal personen dat eraan lijdt
Hoge incidentie lage prevalentie → longkanker, lage prevalentie want mensen sterven eraan, heeft
relatief hoog aantal nieuwe gevallen
Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering
TABEL 2.1 Kwantitatieve maten voor de beschrijving van de staat van de volksgezondheid
Maat
• Sterftecijfer: Het aantal sterfgevallen als gevolg van een gezondheidsprobleem dat zich in
een welomschreven tijdsperiode voordoet, gedeeld door het aantal levensjaren dat door de
onderzochte personen in die periode is geleefd.
• Prevalentiecijfer: Het aantal personen dat op een bepaald tijdstip aan een bepaald
gezondheidsprobleem lijdt, gedeeld door het totale aantal onderzochte personen
• Incidentiecijfer: Het aantal nieuwe gevallen van een gezondheidsprobleem dat zich in een
welomschreven tijdsperiode voordoet, gedeeld door het aantal levensjaren dat door de
personen zonder dat probleem in die periode is geleefd.
• Levensverwachting (LV): Het gemiddelde aantal levensjaren dat men mag verwachten te
leven vanaf geboorte. Kan ook worden berekend vanaf een hogere leeftijd. Berekend op
basis van de aanname dat men het gehele leven zou zijn blootgesteld aan de waargenomen
sterftecijfers naar leeftijd, bijvoorbeeld voor 2015.
• Gezonde levensverwachting (GLV): Het gemiddelde aantal levensjaren dat men vanaf een
bepaalde leeftijd mag verwachten te leven in goede gezondheid. Afhankelijk van de meting
van gezondheid (zie tabel 2.2) wordt gesproken van bijvoorbeeld LV in goed ervaren
gezondheid, LV zonder beperkingen, of LV in goede geestelijke gezondheid.
• Ziektevrije levensverwachting: Het gemiddelde aantal levensjaren dat men vanaf een
bepaalde leeftijd mag verwachten te leven zonder te lijden aan een aandoening. Meestal
berekend voor specifieke ziekten, zoals in levensverwachting zonder hart- en vaatziekten.
• Quality-adjusted life year (QALY) Voor kwaliteit gewogen levensjaar. Dit levensjaar wordt
gewogen met een gewicht dat de kwaliteit van het leven uitdrukt van een persoon in dat
levensjaar; vaak gebruikt in patiëntgebonden interventiestudies.
• Quality-adjusted life expectancy (QALE): Voor kwaliteit gewogen levensverwachting.
Berekend als optelsom van QALYs. Equivalenten zijn DALE (gecorrigeerd voor het vóórkomen
van disability) and HALE (gecorrigeerd voor het niveau van algemeen ervaren health).
• Verloren levensjaren: Het aantal jaren dat de levensverwachting zou toenemen bij een
hypothetische verlaging van de sterfte, bijvoorbeeld door eliminatie van een doodsoorzaak.
Vaak gebruikt voor het kwantificeren van het belang van specifieke doodsoorzaken of
risicofactoren.
• Disability-adjusted life years (DALY): Het aantal jaren dat de QALE zou toenemen bij een
hypothetische verlaging van sterfte en van ziektelast. Gebruikt voor het kwantificeren van
het belang van doodsoorzaken of risicofacto-ren. Berekend als bij ‘verloren levensjaren’
maar dan ook rekening houdend met kwaliteit van leven. Een maat met verschillende, soms
complexe varianten.
, Wat zijn determinanten van gezondheid en hoe zijn die gekoppeld aan ziektelast?
Volksgezondheid en zorg: indeling determinanten
https://www.volksgezondheidenzorg.info/verantwoording/determinanten-van-
ongezondheid/indeling-determinanten#node-selectie-determinanten
Ziektelast in Nederland
https://www.volksgezondheidenzorg.info/ziektelast-nederland#node-ziektelast-naar-
afzonderlijke-ziekten
Determinanten van (on)gezondheid → alle factoren die volksgezondheid beïnvloeden
- Zowel risicofactoren voor ongezondheid als factoren die gezondheid positief beïnvloeden
- Indeling in: persoonsgebonden factoren, leefstijl, zorgvoorzieningen en de fysieke en sociale
omgeving
- Ook preventie, zorg en maatschappelijke determinanten van invloed op volksgezondheid
- Ziekten of aandoeningen kunnen ook fungeren als determinant voor andere ziekten of
gezondheid
Persoonsgebonden factoren
Persoonsgebonden determinanten van gezondheid kunnen genetisch zijn, maar ook verworven
worden in de loop van het leven.
- Ontwikkelen zich vaak via een wisselwerking tussen genen, leefstijl en omgevingsfactoren
- Zowel genetisch als verworden
- Voorbeelden: bloeddruk, cholesterol en overgewicht
Leefstijl
Bij leefstijlfactoren gaat het om gedrag dat een gunstige of een ongunstige invloed kan hebben op
gezondheid
- Worden ook wel gedragsfactoren genoemd
- Voorbeelden: lichaamsbeweging, roken en overmatig alcoholgebruik
Omgevingsfactoren
Bij omgevingsfactoren gaat het om zowel de fysieke als de sociale omgeving.
- Sociale omgeving omvat het geheel van sociale, culturele en levensbeschouwelijke factoren
dat van invloed is op het menselijk gedrag.
- Voorbeelden sociale omgeving: seksuele grensoverschrijding, ouderenmishandeling, arbeid,
participatie, eenzaamheid en sociaaleconomische status
- Voorbeelden fysieke omgeving: geluid, straling, luchtverontreiniging en kwaliteit van het
binnenmilieu
Zorgvoorzieningen
- Welke en hoeveel zijn er?
- Hoe is de kwaliteit?
- Hoe betaalbaar zijn ze?
- Hoe beschikbaar en toegankelijk zijn ze?
Determinanten clusteren vaak, komen vaak bij een bepaalde groep mensen terug.
Relatie determinanten dragen bij aan ziektelast
De bijdrage van een determinant aan de totale ziektelast is een maat voor het belang van een
determinant voor onze gezondheid.
Ziektelast → een maat voor de hoeveelheid gezondheidsverlies in een populatie, waarin zowel
verloren levensjaren als verlies aan kwaliteit van leven wordt meegenomen.
Bij de schatting van de bijdrage van een determinant aan de ziektelast wordt uitgegaan van de
prevalentie van determinant in de populatie, de kans op het optreden van ziekte gegeven de
determinant, de ernst van de ziekte en de sterftekans.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JTessa635. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,89. Je zit daarna nergens aan vast.
