Vragen les 1: Socialezekerheidsrecht ingeleid
- Het Belgische socialezekerheidsrecht bedient zich grotendeels van twee technieken met het oog op het
verlenen van socialezekerheidsprestaties.
1. Leg uit wat onder elk van beide technieken wordt verstaan.
2. Vergelijk beide technieken met elkaar en met andere in de syllabus besproken
socialezekerheidstechnieken.
3. Bespreek de band tussen de arbeid van de sociaal verzekerde en het recht op
socialezekerheidsprestaties. Toon met voorbeelden aan dat die band niet steeds even strikt is.
- De Belgische Staat moet zich door wetgeving kwijten van zijn verplichting om een socialezekerheidssysteem
in te richten.
1. Leg uit hoe de bevoegdheden zijn verdeeld tussen de regelgevers van de Europese Unie, de
Belgische federale staat en de gemeenschappen en gewesten.
- Grondrecht op sociale zekerheid
1. Welke verplichtingen leggen de onderscheiden grondrechtennormen op aan de Belgische
regelgevers?
2. In hoeverre kunnen de burgers die grondrechtennormen inroepen voor de rechter en wat kunnen zij
daarvan verwachten.
Vragen les 2: Geneeskundige verzorging en uitkeringen
- In hoeverre bepaald de nomenclatuur of de sociaal verzekerde recht heeft op een tussenkomst van de
verzekering voor geneeskundige verzorging en hoe groot de omvang van die tussenkomst is?
- Leg uit in welke mate de sociaal verzekerde, zelfs bij tussenkomst van de verzekering voor geneeskundige
verzorging, zelf een deel van de uitgaven moet blijven dragen.
- Welke gezondheidszorgen vallen ten laste van het Bijzonder solidariteitsfonds?
- Onder welke voorwaarden:
• kan een werknemer worden erkend arbeidsongeschikt te zijn? (Deze vraag heeft geen betrekking op
de administratieve procedure.);
• mag een werknemer het werk hervatten met behoud van uitkeringen?
Vragen les 3: arbeidsongevallen en beroepsziekten
- Leg uit welke betekenis de wetgever en de rechtspraak geven aan de begrippen ‘arbeidsongeval’,
‘arbeidswegongeval’, ‘beroepsziekte’ en ‘arbeidsgerelateerde ziekte’.
- Leg uit welke bewijslast rust op de slachtoffers van arbeidsongevallen, arbeidswegongevallen,
beroepsziekten en arbeidsgerelateerde ziekten, ingeval zij een vergoeding willen krijgen. Leg wat
beroepsziekten betreft, goed het onderscheid uit tussen de bewijswaarde van de onderscheiden lijsten: wat
bewijzen zij en laten zij tegenbewijs toe.
- Leg uit welke betekenis het begrip ‘arbeidsongeschiktheid’ heeft in de arbeidsongevallen- en
beroepsziekteverzekeringen. Vergelijk (geef gelijkenissen en verschillen) met het begrip
‘arbeidsongeschiktheid’ in de arbeidsongeschiktheids- en ouderschapsverzekering voor werknemers. Deze
vraag heeft alleen betrekking op de begrippen arbeidsongeschiktheid waardoor een recht op vergoeding
ontstaat, niet op de vergoedingen of uitkeringen zelf.
- Leg uit in welke gevallen, onder welke voorwaarden en binnen welke termijn
arbeidsongevallenvergoedingen en beroepsziektevergoedingen voor blijvende arbeidsongeschiktheid
kunnen worden herzien? Vergelijk de regeling voor arbeidsongevallen en beroepsziekten.
Pagina 1 van 60
,- Leg uit in welke gevallen en in welke mate het slachtoffer van een arbeidsongeval een vordering tot
schadevergoeding kan instellen ten aanzien van de voor het ongeval aansprakelijke persoon of diens
verzekeraar. Maak een onderscheid tussen de verschillende hypotheses die zich kunnen voordoen.
Vragen les 4: Werkloosheidsverzekering en overbruggingsrecht
- Leg uit:
• waarin de wachttijd bestaat in het kader van de werkloosheidsverzekering;
• hoe die kan worden vervuld;
• waarom de wachttijd een toelaatbaarheidsvoorwaarde is en geen vergoedbaarheidsvoorwaarde.
- De definitie van onvrijwillige werkloosheid bevat verschillende componenten: behoren tot de
arbeidsmarkt, zonder arbeid en zonder loon zijn, onvrijwillig werkloos worden en blijven, zich onderwerpen
aan controlemaatregelen. Leg uit.
- Omschrijf het sociaal risico dat is verzekerd door de regeling inzake het overbruggingsrecht.
- Leg uit op basis van welke factoren werkloosheidsuitkeringen worden berekend en vergelijk de berekening
van werkloosheidsuitkeringen van “gewone” werklozen met:
• de werkloosheidsuitkeringen van werklozen met bedrijfstoeslag;
• de inschakelingsuitkeringen.
Vragen les 5: Pensioenverzekeringen
- De berekening van wettelijke pensioenen geschiedt hoofdzakelijk op basis van drie factoren: loopbaan,
arbeidsinkomen en gezin.
• Welke rol speelt de factor ‘loopbaan' bij de berekening van pensioenen?
• Welke rol speelt de factor 'arbeidsinkomen' bij de berekening van pensioenen?
• Welke rol speelt de factor ‘gezin' bij de berekening van pensioenen?
• Vergelijk bij het antwoorden van de bovenstaande vragen:
o de pensioenen voor ambtenaren, werknemers en zelfstandigen met elkaar;
o de regels voor rust- en overlevingspensioenen.
- Welke rol speelt de Federale Pensioendienst in de verschillende wettelijke pensioenregelingen?
Vragen les 6: Socialezekerheidssystemen: bijdrageregeling en toepassingsgebied
- Leg uit op welke basis de socialeverzekeringsbijdragen voor werknemers worden berekend.
• Duid de toepasselijke wetsbepalingen aan en leg uit welke onderlinge verhouding daartussen
bestaat. (Deze vraag heeft geen betrekking op de inning en invordering van bijdragen.)
- Leg uit op welke basis de socialeverzekeringsbijdragen voor zelfstandigen worden berekend.
• Maak een onderscheid tussen voorlopige en definitieve bijdragen.
o Leg ook uit wat voorlopige en definitieve bijdragen zijn.
- Leg uit hoe wordt bepaald onder welk socialeverzekeringssysteem een persoon ressorteert.
• Leg uit wat in dat verband onrechtstreekse en rechtstreekse kwalificatieregels zijn.
(Deze vraag heeft geen betrekking op de kwalificatiebeslissingen die worden genomen op basis van
kwalificatieregels.)
Pagina 2 van 60
,Vragen les 7: Sociale bijstand
- Omschrijf het begrip 'handicap' dat recht geeft op een inkomensvervangende tegemoetkoming.
• Vergelijk het begrip 'handicap' met het begrip 'arbeidsongeschiktheid' in de zin van de
arbeidsongeschiktheids- en ouderschapsverzekering voor werknemers.
o Duid de gelijkenissen en de verschilpunten in de omschrijving van beide begrippen aan.
- Omschrijf het begrip 'vermindering van zelfredzaamheid' dat recht geeft op een integratietegemoetkoming.
• Wie beslist over de vraag of een persoon zich bevindt in een dergelijke toestand van verminderde
zelfredzaamheid?
o Tegen wie dient een verhaal bij de rechter te worden ingesteld, ingeval de vermindering
van zelfredzaamheid niet wordt erkend?
- Op grond waarvan hebben wettelijk in België verblijvende buitenlanders toegang tot de 3 klassieke
socialebijstandsregelingen (tegemoetkomingen voor personen met een handicap, inkomensgarantie voor
ouderen en het recht op maatschappelijke integratie)?
• Moeten zij voldoen aan voorwaarden die niet gelden voor Belgen?
o Welke wettelijk in België verblijvende buitenlanders hebben geen toegang tot de 3
klassieke socialebijstandsregelingen? Hebben zij toegang tot (een) andere
socialebijstandsregeling(en) in België?
- Leg uit wie instaat voor de opvang van asielzoekers.
• Gedurende welke periode genieten asielzoekers opvang?
o Kan de opvang in de loop daarvan worden stopgezet?
o Kan die periode worden verlengd?
• Kunnen zij na afloop van de desbetreffende periode nog aanspraak maken op sociale bijstand in
België?
Les 8: Administratieve en gerechtelijke procedures
- Bespreek de gevallen waarin socialezekerheidsinstellingen op grond van het handvest van de sociaal
verzekerde een nieuwe beslissing kunnen nemen en vergelijk op volgende vlakken:
• wie kan het initiatief nemen?
• binnen welke termijn kan een nieuwe beslissing worden genomen?
• op welke gronden kan een nieuwe beslissing worden genomen?
- Nieuwe beslissingen kunnen gepaard gaan met een terugvordering. Leg uit:
• in hoever de terugvordering betrekking heeft op intresten;
• in welke gevallen van de terugvordering afstand kan worden gedaan;
• voor welke periode kan worden overgegaan tot terugvordering.
- Leg uit:
• in welke mate de rechter controle kan uitoefenen op socialezekerheidsbeslissingen waarin
administratieve sancties worden opgelegd;
• welke procedurele en materiële strafrechtelijke waarborgen kunnen worden toegepast op
administratieve socialezekerheidssancties.
Pagina 3 van 60
,Vragen les 1: Socialezekerheidsrecht ingeleid
Het Belgische socialezekerheidsrecht bedient zich grotendeels van twee technieken met het oog op het
verlenen van socialezekerheidsprestaties.
1. Leg uit wat onder elk van beide technieken wordt verstaan.
2. Vergelijk beide technieken met elkaar en met andere in de syllabus besproken
socialezekerheidstechnieken.
3. Bespreek de band tussen de arbeid van de sociaal verzekerde en het recht op
socialezekerheidsprestaties. Toon met voorbeelden aan dat die band niet steeds even strikt is.
1. Leg uit wat onder beide technieken wordt verstaan
Socialezekerheidsregelingen worden opgedeeld naargelang de techniek die de wetgever gebruikt:
• ‘sociale verzekering’
• of ‘sociale bijstand’
Sociale verzekering
Sociale verzekering is een afgeleide van de verzekeringstechniek.
- Sociaal verzekerden moeten schade niet alleen dragen. Zij zijn in ruil voor hulp van andere sociaal
verzekerden een bijdrage verschuldigd. Ook wanneer zij niet getroffen of bedreigd zijn door een verzekerd
risico.
Vb. Sociaal verzekerden dragen bijvoorbeeld bij tot de financiering van gezinsbijslagen en
overlevingspensioenen, ook al hebben zij (nog) geen kinderen of een echgeno(o)t(e).
- Deze bijdragebetaling is genereert, vanuit juridisch-technisch oogpunt, NIET het recht op prestaties in de
wettelijke sociale verzekeringen. → zowel de bijdrageplicht als het recht op prestaties zijn geregeld in de wet.
M.a.w: het is de wetgever die bepaalt welke sociaal verzekerden recht hebben op prestaties. Ook indien zij
geen socialeverzekeringsbijdragen kunnen of moeten betalen.
Vb. Zo hebben zelfstandigen in een tijdelijke moeilijke financiële of economische situatie de
mogelijkheid een bijdragevermindering- of vrijstelling te vragen en toch blijvend het recht te
genieten op de meeste socialeverzekeringsprestaties voor zelfstandigen.
Vb. jongeren genieten onder bepaalde voorwaarden aanspraak op een inschakelingsuitkering.
- De socialeverzekeringstechniek krijgt de kwalificatie “sociaal” omdat de techniek op verschillende wijzen
afwijkt van de werkwijzen van commerciële verzekeringen:
• het begrip risico is anders dan in commerciële verzekeringen, want de sociale verzekering gaat
namelijk niet uit van een ‘risico als een onzekere, niet afhankelijk van de wil van de verzekerde,
gebeurtenis’’;
• ook kunnen personen die zich reeds in een risicopositie zaten of er zich momenteel in bevinden toch
toetreden tot de verzekering. En de bijdrage wordt niet berekend o.b.v. de ‘kans’ dat de verzekerde
(opnieuw) getroffen wordt tot dat verzekerd risico;
• tot slot: in een aantal gevallen kennen zij de prestaties toe aan sociaal verzekerden die geen of minder
dan normaal bijdragen.
• Vb. werkloosheidsverzekering.
- De sociale verzekering doet dus beroep op twee vormen van solidariteit:
• enerzijds de horizontale solidariteit van personen die minder dan andere worden bedreigd door een
bepaald risico met diegenen die meer blootstaan aan of het slachtoffer worden van een bepaald
risico;
• en anderzijds de verticale solidariteit van personen met een hoger inkomen met diegenen voor wie
socialeverzekringsbijdragen moeilijker te dragen zijn.
Pagina 4 van 60
, => Solidariteit = verplicht: (omdat deze solidariteit hoogstwaarschijnlijk niet spontaan zou
ontstaan) heeft de wetgever sociaal verzekerden verplicht om deel te nemen aan en bijdragen te
betalen voor een wettelijk sociale verzekering.
- Socialezekerheidsregelingen worden onderscheiden naargelang het verzekerd risico: arbeidsongeschiktheid,
ouderschap, arbeids(weg)ongevallen, beroepsziekten, werkloosheid en overbruggingsrecht, ouderdoms- en
overlevingspensioen.
- Verzekering voor geneeskundige verzorging vs. andere verzekeringen:
• de verzekering voor geneeskundige verzorging is een volksverzekering die op de gehele bevolking
van toepassing is;
• andere verzekeringen vereisen echter dat de verzekerde is toegetreden tot de arbeidsmarkt.
→ al zijn er uitzonderingen, o.a. voor jongeren, stagiairs, leerlingen, etc -> zij kunnen aanspraak
maken op de Beroepsziektewet;
→ ook worden bepaalde perioden gelijkgesteld met perioden van arbeid (vb. ziekte) waardoor bv.
toch pensioen wordt opgebouwd;
→ door de toetreding tot de arbeidsmarkt en dus de beroepsactiviteit genereert iemand ‘eigen
rechten’, maar ook ‘afgeleide rechten’ voor personen waarmee een bepaalde band is (vb.
overlevingspensioen, overgangsuitkering, etc.)
Sociale bijstand
- De sociale bijstand is er in het belang van het garanderen van een menswaardig leven waar iedere burger
recht op heeft. De sociale bijstand is een subjectief recht, afdwingbar wanneer men voldoet aan bepaalde
wettelijke voorwaarden. De gerechtigden dienen aan te tonen dat ze behoeftig zijn dat ze beschikken over
onvoldoende bestaansmiddelen opdat ze een uitkering zouden krijgen.
- Men eist geen bijdragebetaling van de uitkeringsgerechtigden. Zij worden met de algemene financiële
middelen van de overheid gefinancierd.
- De prestaties kunnen bestaan uit:
• een minimuminkomen (vb. inkomensgarantie voor ouderen);
• een aanvulling van de bestaansmiddelen;
• prestaties in natura, zoals bv. materiële, geneeskundige of psychologische hulp.
- De Klassieke socialebijstandsregelingen verlenen slechts tussenkomst in geval de staat van behoefte gepaard
gaat met een bijkomende kenmerkende eigenschap van de uitkeringsgerechtigde, zoals handicap of ouderdom.
• zo kun je de tegemoetkoming voor personen met een handicap vergelijken met de
arbeidsongeschikheidsregeling;
• de inkomensgarantie voor ouderen vergelijken met de pensioenregeling;
• en het recht op maatschappelijke integratie met de werkloosheidsregeling.
Pagina 5 van 60
